KONFERENCJA – SPOSOBY UNIKANIA SPORÓW SĄDOWYCH NA TLE BIAŁO-CZERWONYCH
W dniu 24 września 2018 r. odbyła się konferencja, organizowana przez Grupę Doradczą KZP, podczas której przedstawiciele organizacji pozarządowych, strony publicznej oraz wykonawców analizowali różne sposoby rozwiązywania sporów z publicznymi podmiotami, dopuszczone w polskim porządku prawnym. Co do zasady, prelegenci byli zgodni, że konieczna jest zmiana mentalności u stron konfliktu, w szczególności u Zamawiających, którzy zbyt często boją się podjąć samodzielną decyzję i wolą, aby to sąd nakazał im np. miarkowanie kar umownych.
Konferencję otworzyła Żaklina Ossowska, Prezes Grupy Doradczej KZP. Wskazała, że. inwestycja publiczna powinna być postrzegana jako szczególne dobro wspólne, które generuje korzyści już z chwilą jej wszczęcia, gdyż pozwala przedsiębiorcom na operowanie na rynku i wytwarzanie PKB. Po jej finalizacji zaś, społeczeństwo może tę inwestycję użytkować. Należyte i terminowe wykonanie inwestycji, powinno zatem być priorytetem dla obu stron umowy. Dlatego też, w przypadku konfliktu obie strony konfliktu powinny dążyć do rozwiązania sporu w polubownym trybie win-win, a nie angażować się w długotrwały i kosztowny proces, który zawsze kończy się przegraną jednej ze stron. Podniosła również, że od 1 czerwca 2017r. funkcjonują narzędzia, które umożliwiają Zamawiającym i Wykonawcom zawieranie ugód, jednakże pomimo przeszło rocznego okresu obowiązywania noweli do ustawy o finansach publicznych i noweli do ustawy o dyscyplinie finansów publicznych, strony w dalszym ciągu nie inicjują polubownego rozwiązywania sporu.
Inauguracyjną prelekcję wygłosił r.pr. Dariusz Ziembiński, z Kancelarii Ziembiński & Partnerzy, w której wskazywał, że „planowanie awaryjne” powinno stanowić część dokumentacji przetargowej. I to właśnie ta podstawowa, ale niezmiernie ważna należyta staranność, bezpośrednio przekłada się na ilość roszczeń między stronami, które mogą się przekształcić w spory. Przy czym, jednym z kluczowych elementów „planowania awaryjnego” jest wskazanie środków finansowych w przypadku przekroczenia istniejących środków budżetowych.
Drugą prelekcję wygłosił Rafał Bałdys Rembowski, Wiceprezes Polskiej Izby Pracodawców Budownictwa. Podczas swego wystąpienia Pan Bałdys Rembowski przedstawił, jakie są praktyczne różnice pomiędzy arbitrażem czy postępowaniem sądowym prowadzonym w tzw. realu, a postępowaniami wirtualnymi (wideokonferencje), oraz postępowaniami internetowymi. Podkreślał, że choć te ostatnie, tj. Online Dispute Resolution, dotyczą tylko zakupów drobnej wartości dokonywanych przez internet, to z uwagi na ich skuteczność coraz więcej państw zastanawia się nad poszerzeniem zastosowania tej metody rozjemstwa.
Trzecia prelekcja została przedstawiona przez r.pr. Jerzego Żochowskiego, członka zespołu pracującego nad projektem nowej ustawy Prawo zamówień publicznych w Ministerstwie Przedsiębiorczości i Technologii. Mecenas Żochowski przedstawiał, jakie mechanizmy są wprowadzane do projektu nowego Prawa zamówień publicznych, w celu zminimalizowania roszczeń oraz sporów sądowych. Zachęcał również do udziału w konsultacjach, które odbędą się po publikacji projektu ustawy. W konsultacjach mających miejsce po opublikowaniu „Koncepcji ustawy” wzięło udział bardzo niewielu Wykonawców. Mecenas Żochowski podkreślił również, że Grupa Doradcza KZP jako jedna z pierwszych odniosła się do przedstawionej „Koncepcji”, przekazując ciekawą i wartościową analizę merytoryczną.
Kolejna prelekcja została wygłoszona przez r.pr. Krzysztofa Falkiewicza, prezesa Sądu Polubownego przy Okręgowej Izbie Radców Prawnych w Warszawie. Prelegent wskazał, jak doskonale przygotowany jest Sąd Polubowny przy OIRP do polubownego rozwiązywania nawet najbardziej skomplikowanych sporów o realizację zamówienia publicznego, w tym sporów budowlanych. Podkreślał, że ten niepaństwowy sąd arbitrażowy zapewnia pełną niezawisłość, absolutną poufność, zaś dzięki fachowości arbitrów – znawców wielu specyficznych dziedzin i różnorakich branż – rzetelność orzeczeń, które są zgodnie przyjmowane przez strony sporu. Zachęcał do zapoznania się ze szczegółami organizacyjnymi na stronie www.sadpolubowny.info.pl oraz do wprowadzania do zawieranych kontraktów zapisów na sąd polubowny przy OIRP Warszawa.
Ciekawą prelekcję przedstawił Piotr Kledzik, prezes PORR S.A., który przybliżył uczestnikom konferencji sposób realizacji zamówień publicznych w Norwegii. Pan Kledzik podkreślał, że jest to jedynie kolejny punkt odniesienia, który może być brany pod uwagę podczas sporządzania nowej ustawy Prawo zamówień publicznych. W Norwegii obie strony dążą do rozwiązania sytuacji konfliktowych – które są nijako wpisane w realizację każdej roboty budowlanej – na jak najniższym poziomie, bez angażowania decydentów. Tymczasem, w Polsce – kontynuował Pan Kledzik – sytuacje konfliktowe są eskalowane, tak aby jak najszybciej decydenci zaangażowani byli w konflikt, który potencjalnie może przerodzić się w spór. Trudno nie zgodzić się z refleksją uczestników konferencji, przekazaną podczas paneli dyskusyjnych, że tak konstruktywne podejście obu stron procesu inwestycyjnego, choć skrajnie odmienne od modelu polskiego, z pewnością jest pożądane, a zatem powinno być aktywnie zaszczepiane, zarówno miękkimi narzędziami (szkoleniami) jak i twardymi (pro-polubowną legislacją).
Dalej, Rechtsanwalt i r.pr. Joachim Hilla, arbiter czterech sądów arbitrażowych: Deutsche Institution für Schiedsgerichtsbarkeit, przy Polsko-Niemieckiej Izbie Przemysłowo-Handlowej, przy Krajowej Izbie Gospodarczej, oraz przy Stowarzyszeniu Inżynierów Doradców i Rzeczoznawców, przedstawił prelekcję nt. doświadczenia niemieckiego w zakresie polubownego rozwiązywania sporów. Prelegent podkreślał, że zarówno sądownictwo powszechne, jak i sądy polubowne korzystają z „techniki relacyjnej”, jako metody dojścia do rozstrzygnięcia. Technika ta, z uwagi na swą dużą skuteczność, stanowi bardzo chętnie zapożyczany element z niemieckiego systemu procesowego. Również jednak przesądza o tym, że spory wynikłe z kontraktów o realizację zamówienia publicznego, rzadko są prowadzone przez komisje rozjemcza, o których mowa w FIDIC
Następnie Tomasz Lato, prezes Stowarzyszenia Inżynierów Doradców i Rzeczoznawców przypomniał, jak brzmi „Złota Zasada nr 5 FIDIC” oraz wskazał, jak jest ona realizowana w Polsce. Podkreślał, jak ważne jest dla długotrwałego i skomplikowanego procesu budowlanego, aby powstała Komisja Rozjemcza lub Komisja Unikania Sporów i Rozjemstwa, która będzie dążyła do polubownego rozwiązywania sporów. Przestrzegał również, że zbytnie ingerowanie w Warunki Szczególne prowadzi najczęściej do wypaczenia pierwotnego znaczenia i „ducha” Warunków Ogólnych w zakresie Komisji Rozjemczych lub Komisji Unikania Sporów i Rozjemstwa. Tymczasem, decyzje wydawane przez Komisje są rzetelne, a cały proces przebiega bardzo sprawnie. I choć kilkakrotnie decyzje Komisji były zaskarżane do sądów powszechnych, to jeszcze nigdy nie zostały one skutecznie podważone.
Końcową prelekcję wygłosiła Barbara Dzieciuchowicz, prezes Ogólnopolskiej Izby Gospodarczej Drogownictwa. Wykład Pani Dzieciuchowicz dotyczył kwestii waloryzacji, która stanowi palący problem branży budowlanej, z uwagi na drastyczny wzrost cen w 2017r. Problem ten wynikł z niewłaściwie sformułowanego sprawozdania C-04, który zobowiązane są wypełniać firmy budowlane, a na podstawie którego GUS wskazuje należny wskaźnik waloryzacji – niewłaściwe badanie prowadziło do błędnego wyniku, zgodnie z którym waloryzacja powinna być przeprowadzana na minimalnym poziomie. Dlatego też Ogólnopolska Izba Gospodarcza Drogownictwa (OIGD) wspólnie z Polskim Związkiem Pracodawców Budownictwa (PZPB) powołały grupę roboczą, która zajmowała się kwestiami raportowania danych statystycznych do GUS oraz mechanizmami waloryzacji cen stosowanych przez inwestorów publicznych. Skutkiem tych intensywnych i wytrwałych działań, GUS przygotował nową wersję formularza C-04 o nazwie C-04M-Mutacja, w której wprowadzono dodatkowe informacje dotyczące ceny roboty z miesiąca poprzedniego, w objaśnieniach przedstawiono nową definicję ceny roboty oraz wprowadzono pojęcia: robota porównywalna i nieporównywalna. Pilotażowe badanie trwa. Trwają też prace nad opracowaniem koszyka cen 5 lub 6 podstawowych produktów newralgicznych jeśli chodzi o wzrosty cen (asfalt, beton, stal, paliwa, robocizna).
Pomiędzy prelekcjami odbyły się dwa panele dyskusyjne, w czasie których uczestnicy konferencji chętnie zadawali pytania prelegentom i przedstawiali realne problemy, z jakimi mierzą się w trakcie realizacji inwestycji publicznych.
Omawiana konferencja to wydarzenie mające na celu promowanie polubownego rozwiązywania sporów wśród wykonawców i zamawiających oraz zachęcanie do włączenia się w procesy legislacyjne, celem skorygowania istniejących niedoskonałości. Dzięki wieloperspektywicznemu przedstawianiu poszczególnych problemów, uczestnicy konferencji mieli możliwość dokonania samodzielnej oceny, w jakim stopniu obecnie promowany system sądowego rozwiązywania sporów faktycznie jest korzystny dla budżetu Skarbu Państwa – zarówno w kontekście interesu urzędników jak i przedsiębiorców. Sporządzone przez prelegentów analizy, prognozy oraz badania porównawcze, stanowiły cenne pouczenie dla wszystkich uczestników konferencji. Do sukcesu konferencji przyczynili się więc przede wszystkim wybitni prelegenci, lecz również patroni mieli w tym swój dział. Patronami konferencji byli: Kancelaria Ziembiński & Partnerzy, Ogólnopolska Izba Gospodarcza Drogownictwa, Stowarzyszenie Inżynierów Doradców i Rzeczoznawców, Zachodnia Izba Gospodarcza, Stowarzyszenie Geodetów Polskich, Stowarzyszenie Architektów Polskich, Polskie Stowarzyszenie Menadżerów Budownictwa, Regionalna Izba Przemysłowo-Handlowa w Częstochowie, Regionalna Organizacja Pracodawców w Częstochowie, Skierniewicka Izba Gospodarcza, związek pracodawców „Partnerstwo dla Innowacji”, Unia Miasteczek Polskich, Smart-be, periodyki Raport Kolejowy, magazyn „Builder”, oraz portale e-gospodarka.pl, Inzynieria.com, naszbiznes24.pl.
