BUDOWANIE ODPORNOŚCI
Powodzie błyskawiczne, susze i wyspy ciepła stają się coraz większym wyzwaniem dla samorządów. Jakie środki i mechanizmy wsparcia są dostępne, aby zwiększyć odporność miast i poprawić jakość życia mieszkańców? Co dalej z programem Czyste Powietrze? Jakie priorytety będą wyznaczać działalność NFOŚiGW w kolejnych latach? Jakie środki są przewidziane na adaptację do zmian klimatu? Komentuje DOROTA ZAWADZKA-STĘPNIAK, Prezes Zarządu NFOŚiGW.
Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej planuje w 2025 r. wypłacić 25 mld zł dofinansowania ze środków własnych oraz z Funduszy Europejskich, z czego około 80 proc. w obszarach szeroko pojętej transformacji niskoemisyjnej i ochrony powietrza. Zgodnie ze strategią NFOŚiGW na lata 2025–2028 skupimy się na dziewięciu priorytetach środowiskowych. To cztery obszary dziedzinowe: transformacja energetyczna, ochrona powietrza, gospodarka w obiegu zamkniętym i ochrona bioróżnorodności oraz priorytety horyzontalne: adaptacja do zmian klimatu, monitoring środowiska i ekspertyzy środowiskowe, edukacja ekologiczna i innowacyjność.
Największy program – Czyste Powietrze, realizowany wspólnie z wojewódzkimi funduszami ochrony środowiska i gospodarki wodnej, debiutuje w nowej odsłonie 31 marca 2025 r. Jednocześnie trwa nabór wniosków skierowany do powodzian. W grudniu 2024 r. uruchomiliśmy specjalny komponent programu Czyste Powietrze na terenie czterech województw: dolnośląskiego, lubuskiego, opolskiego i śląskiego – z budżetem 300 mln zł, z terminem składania wniosków do końca listopada 2025 r. Widzimy, jak bardzo potrzebne są odbudowa i termomodernizacja domów na terenach dotkniętych powodzią, dlatego uprościliśmy procedury starania się o dotacje.
Szybko zachodzące zmiany klimatu nasilają w miastach niekorzystne zjawiska, takie jak powodzie błyskawiczne, susze czy wyspy ciepła, które wymagają pilnych działań adaptacyjnych i budowy odporności miast dla bezpieczeństwa mieszkańców, troski o ich zdrowie i jakość życia. Na adaptację do zmian klimatu NFOŚiGW ma do dyspozycji dwa miliardy euro w obecnej perspektywie Funduszy Europejskich. To środki m.in. na zielono-niebieską infrastrukturę, zazielenianie miast, budowę zbiorników wód opadowych czy odbetonowanie powierzchni. Samorządy mogą również aplikować o wsparcie na opracowanie miejskich planów adaptacji do zmian klimatu (MPA).
W ramach programu Fundusze Europejskie na Infrastrukturę, Klimat, Środowisko (FEnIKS) 560 mln euro jest przeznaczone na działanie 1.2. Adaptacja terenów zurbanizowanych do zmian klimatu, które jest skierowane do dużych miast. Z kolei w ramach działania 2.4. Adaptacja do zmian klimatu, zapobieganie klęskom i katastrofom budżet to aż 1,4 mld euro. W tej puli są m.in. środki na projekty prowadzone przez Wody Polskie, ale też na inwestycje w miastach powyżej 20 tys. mieszkańców oraz stolice powiatów z przedziału 15–20 tys. mieszkańców. Z programu Fundusze Europejskie dla Polski Wschodniej (FEPW) na przygotowanie i wdrożenie MPA, inwestycje w zielono-niebieską infrastrukturę do wykorzystania jest 214 mln euro. To środki skierowane do miast liczących 20–100 tys. mieszkańców oraz uzdrowisk z obszaru województw: lubelskiego, podkarpackiego, podlaskiego, świętokrzyskiego, warmińsko-mazurskiego i mazowieckiego regionalnego. Ponadto NFOŚiGW wdraża własny program, z dostępną pulą 400 mln zł.
Niezwykle ważne jest wdrażanie działań zapobiegawczych na poziomie lokalnym i regionalnym, uwzględniając całościowe, ekosystemowe podejście do środowiska, jak również budowanie odporności miast i samorządów na nieodwracalne zmiany klimatu.
DOROTA ZAWADZKA-STĘPNIAK pełni funkcję Prezesa Zarządu NFOŚiGW. Ma bogate doświadczenie w zakresie ochrony środowiska, zmian klimatu i polityki energetycznej, które z powodzeniem wykorzystywała w pracy na stanowiskach kierowniczych, m.in. w Ministerstwie Środowiska, UM Stołecznego Warszawy, PwC i Konfederacji Lewiatan. Stypendystka Fundacji prof. Macieja Nowickiego, Fundacji Deutsche Bundesstiftung Umwelt, absolwentka 29 Szkoły Liderów Politycznych i Game Changers Academy Master of Business Change. Absolwentka Wydziału Inżynierii Środowiska Politechniki Warszawskiej oraz Podyplomowego Studium Administrowania Funduszami Unijnymi w Szkole Głównej Handlowej w Warszawie.
