Czas na BIM w zamówieniach publicznych
To dobry moment, aby pójść o krok dalej – od narzędzi pomocniczych do cyfrowego modelu BIM jako pełnoprawnego sposobu opisu przedmiotu zamówienia. Branża jest gotowa, praktycy mają rozwiązania – czas, by prawo nadążyło za rzeczywistością.
We wrześniu 2024 r. BIM Klaster – Klaster Technologii Informacyjnych w Budownictwie – zainicjował wspólną inicjatywę legislacyjną mającą na celu nowelizację ustawy Prawo zamówień publicznych (Pzp) w taki sposób, aby model BIM został wprost wskazany w przepisach jako jedna z dopuszczalnych form opisu przedmiotu zamówienia na roboty budowlane. Inicjatywa została ogłoszona w nawiązaniu do rozpoczętego przez Urząd Zamówień Publicznych przeglądu ustawy, a do prac zaproszono najważniejsze organizacje branżowe, takie jak Izba Architektów RP, Polska Izba Inżynierów Budownictwa, Stowarzyszenie Architektów Polskich (SARP), Stowarzyszenie Inżynierów Doradców i Rzeczoznawców, Polski Związek Pracodawców Budownictwa, Stowarzyszenie Kosztorysantów Budowlanych, Polski Związek Inżynierów i Techników Budownictwa (PZITB), Związek Ogólnopolski Projektantów i Inżynierów, Izba Projektowania Budowlanego, Europejskie Centrum Certyfikacji BIM, Stowarzyszenie BIM, Buildingsmart Polska, Fundacja BIM MEETUP.
Obowiązujące przepisy a cyfrowa rzeczywistość
W obowiązującym stanie prawnym narzędzia elektronicznego modelowania danych budowlanych zostały wspomniane w ustawie Pzp tylko raz – w art. 69 ust. 1, który znajduje się w rozdziale 7
„Komunikacja zamawiającego z wykonawcami”. Przepis ten brzmi: „W przypadku zamówień na roboty budowlane lub konkursów zamawiający może wymagać sporządzenia i przedstawienia ofert lub prac konkursowych przy użyciu narzędzi elektronicznego modelowania danych budowlanych lub innych podobnych narzędzi, które nie są ogólnie dostępne”.
Analiza systemowa przepisów ustawy Pzp jednoznacznie pokazuje, że wskazane narzędzia zostały ujęte w kontekście komunikacji między zamawiającym a wykonawcami, a nie jako sposób opisu przedmiotu zamówienia. Art. 69 Pzp dotyczy technicznych form składania ofert lub prac konkursowych, a nie merytorycznej treści opisu przedmiotu zamówienia. W świetle tego przepisu narzędzia elektronicznego modelowania danych budowlanych mogą zostać wykorzystane przez wykonawców do sporządzenia i przedstawienia oferty lub pracy konkursowej. Nie oznacza to jednak, że sam model BIM może być użyty przez zamawiających do formalnego opisania przedmiotu zamówienia na roboty budowlane.
Zgodnie bowiem z obowiązującym brzmieniem ustawy Pzp – przepisem, który wprost reguluje sposób opisu przedmiotu zamówienia na roboty budowlane, jest art. 103 Pzp. Przepis ten zawiera precyzyjne wskazanie, jakimi środkami zamawiający powinni się posługiwać, przygotowując opis przedmiotu zamówienia.
W przypadku zamówień obejmujących wyłącznie wykonanie robót budowlanych przedmiot zamówienia należy opisać za pomocą dokumentacji projektowej oraz specyfikacji technicznych wykonania i odbioru robót budowlanych (STWiORB). Natomiast w przypadku zamówień w formule „zaprojektuj i wybuduj”, w których przedmiotem zamówienia jest zarówno wykonanie, jak i zaprojektowanie robót budowlanych, ustawodawca wskazuje program funkcjonalno-użytkowy (PFU).
Z powyższego jednoznacznie wynika, że ustawodawca określił konkretne i wyłączne sposoby opisu przedmiotu zamówienia na roboty budowlane. W konsekwencji w aktualnym stanie prawnym brakuje przepisu, który wprost dopuszczałby wykorzystanie modelu BIM do dokonania opisu przedmiotu zamówienia na roboty budowlane.
Praktycy proponują – model cyfrowy jako sposób opisu zamówienia
W odpowiedzi na ograniczenia wynikające z obowiązującego brzmienia art. 103 Pzp BIM Klaster we wrześniu 2024 r. wystąpił z wspólną inicjatywąlegislacyjną, której celem jest umożliwienie stosowania modelu cyfrowego jako jednej z dopuszczalnych form opisu przedmiotu zamówienia na roboty budowlane.
Proponowane zmiany w ustawie – co dokładnie postulujemy
W ramach wspólnej inicjatywy przygotowano konkretną propozycję nowelizacji przepisów ustawy Pzp, która umożliwiłaby stosowanie modelu BIM jako jednej z form opisu przedmiotu zamówienia na roboty budowlane. Celem nie jest rewolucja legislacyjna, lecz doprecyzowanie przepisów w sposób, który odpowiada realiom współczesnego procesu inwestycyjnego.
Zaproponowano, aby w art. 103 Pzp obok dokumentacji projektowej i specyfikacji technicznych wykonania i odbioru robót budowlanych pojawiła się możliwość posłużenia się modelem BIM, rozumianym jako cyfrowe odwzorowanie cech fizycznych i funkcjonalnych zadania budowlanego.
W projektowanym brzmieniu art. 103 Pzp zamawiający mógłby opisać przedmiot zamówienia:
• za pomocą dokumentacji projektowejoraz specyfikacji technicznych wykonania i odbioru robót budowlanych
albo
• za pomocą dokumentacji projektowej,modelu BIM oraz specyfikacji technicznych wykonania i odbioru robótbudowlanych.
Dla zamówień w formule „zaprojektuj i wybuduj” nadal stosowany byłby program funkcjonalno-użytkowy (PFU).
Równolegle zaproponowano uzupełnienie art. 102 Pzp o przepis, który wprost wskazywałby model BIM jako jedną z cech przedmiotu zamówienia, które zamawiający mogą określić w opisie przedmiotu zamówienia – obok np. metod wykonania, wymagań środowiskowych czy parametrówużytkowych. Taka zmiana zwiększaprzejrzystość i daje zamawiającym jasny sygnał, że mogą wskazać model BIM jako istotny składnik opisu przedmiotuzamówienia – również na poziomie cech i wymagań technicznych.
Kluczowe założenia: możliwość, nie obowiązek
Co istotne, proponowane zmiany nie narzucają zamawiającym obowiązku stosowania modelu BIM w celu dokonywania opisu przedmiotu zamówienia, a jedynie dają taką możliwość tym zamawiającym, którzy z takiego rozwiązania chcą skorzystać, jednocześnie nie eliminując tradycyjnych metod opisu przedmiotu zamówienia. To rozwiązanie łączy elastyczność z przewidywalnością i odpowiada na rzeczywiste potrzeby nowoczesnego rynku zamówień publicznych.
Wprowadzenie przepisów nie tylko usuwa bariery prawne, ale także wzmacnia pewność działania zamawiających, którzy już dziś próbują wdrażać nowoczesne narzędzia na podstawie niejednoznacznych i niewystarczających regulacji.
Na finiszu prac – czas na decyzje instytucji publicznych
Obecnie inicjatywa legislacyjna znajduje się na ostatnim etapie – kończy się proces zatwierdzania jej treści przez te z organizacji branżowych, które brały czynny udział w jej opracowaniu i konsultacjach. To finalna faza wspólnych prac, po której projekt zostanie oficjalnie przekazany do właściwych instytucji publicznych – w szczególności do Urzędu Zamówień Publicznych oraz ministerstw odpowiedzialnych za budownictwo, cyfryzację i gospodarkę.
Mamy nadzieję, że przygotowana propozycja spotka się z otwartym i konstruktywnym przyjęciem zarówno przez Urząd Zamówień Publicznych, jak i przez organy rządowe. Wierzymy, że stanie się ona przyczynkiem do szerszej reformy przepisów dotyczących zamówień publicznych, odpowiadającej na wyzwania cyfryzacji i rosnące potrzeby rynku inwestycji budowlanych.
To dobry moment, aby pójść o krok dalej – od narzędzi pomocniczych do cyfrowego modelu BIM jako pełnoprawnego sposobu opisu przedmiotu zamówienia. Branża jest gotowa, praktycy mają rozwiązania – czas, by prawo nadążyło za rzeczywistością.
