REWITALIZACJA W POMORSKIM
Przyczyn społeczno-gospodarczej degradacji części obszarów polskich miast należy upatrywać przede wszystkim w nie w pełni kontrolowanych procesach rozwoju przestrzennego. Procesy te w wielu przypadkach kształtowały przez ostatnie dziesięciolecia niekorzystną z dzisiejszej perspektywy strukturę demograficzną i społeczną obszarów śródmiejskich, co znajduje swoje bezpośrednie odzwierciedlenie w stanie technicznym infrastruktury – zarówno komunalnej, jak i prywatnej.
Atrakcyjne miasta dla aktywnych mieszkańców
W ramach Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Pomorskiego na lata 2007-2013 oprócz kompleksowych działań infrastrukturalnych realizowanych na szeroką skalę w zdegradowanych obszarach miast skupiliśmy się na oddziaływaniu na przyczyny sytuacji problemowych w obszarze wykluczenia społecznego identyfikowanych przez poszczególne samorządy. Zachęcenie mieszkańców problematycznych dzielnic do udziału w przeznaczonych dla nich procharakterze infrastrukturalnym nie było jednak prostym zadaniem i wymagało zaproponowania działań wpływających na poprawę warunków życiowych mieszkańców. W ramach ośmiu kompleksowych projektów, realizowanych w latach 2010-2015, w Słupsku, Gdańsku, Tczewie, Wejherowie oraz Lęborku, przedsięwzięcia z zakresu modernizacji budynków mieszkalnych, stanowiące jedynie część realizowanych kompleksowych projektów z zakresu rewitalizacji, dotyczyły łącznie 128 budynków, w tym 73 budynków wspólnot mieszkaniowych. Zakres działań obejmował zarówno kompleksową przebudowę części wspólnych tych budynków, w zależności od potrzeb i możliwości finansowych danego partnera, jak również przedsięwzięcia o mniejszym zakresie, skupiające się jedynie na wybranych elementach części wspólnych. Łączna wartość środków Regionalnego Programu Operacyjnego skierowanych na kompleksową rewitalizację ośmiu obszarów wyniosła około 125 mln zł, w tym ponad 10 mln zł trafiło na działania społeczne w ramach instrumentu elastyczności. Dodatkowe 12 mln zł zostało przeznaczonych na działania w zakresie aktywizacji i integracji społecznej mieszkańców zdegradowanych dzielnic w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki.
Sprawdzony model współpracy
Realizacja kompleksowych projektów obejmujących przedsięwzięcia prowadzone przez Partnerów z różnych sektorów była bezpośrednim wynikiem procesu negocjacyjnego pomiędzy Urzędem Marszałkowskim Województwa Pomorskiego a poszczególnymi miastami, zainteresowanymi realizacją kompleksowych przedsięwzięć. Sprawdzony w tym szczególnym obszarze model współpracy wykorzystujemy również w nowej perspektywie finansowej, gdzie podmiotem bezpośrednio odpowiedzialnym za przygotowanie projektów zintegrowanych łączących środki Europejskiego Funduszu Społecznego i Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego jest Zespół ds. rewitalizacji Urzędu Marszałkowskiego.
Programy rewitalizacji
Modernizacja wybranych elementów części wspólnych budynków mieszkalnych zlokalizowanych w wyznaczonych na podstawie kryteriów społeczno-gospodarczych, oraz uzgodnionych z Urzędem Marszałkowskim obszarach rewitalizacji, mająca na celu bezpośrednie włączenie mieszkańców dzielnic do działań projektowych oraz częściowe uruchomienie kapitału prywatnego, będzie możliwa w ramach przygotowywanych dla poszczególnych obszarów projektów zintegrowanych. Liderami i koordynatorami tych projektów będą samorządy miast, które stają dziś przed ambitnym
zadaniem przygotowania szerokich w swym zakresie projektów partnerskich wynikających z opracowanych na rzecz obszarów programów rewitalizacji. Łącznie na zadania o charakterze infrastrukturalnym w ramach Działania 8.1 RPO WP Kompleksowe przedsięwzięcia rewitalizacyjne Zarząd Województwa Pomorskiego przeznaczył ponad 290 mln zł.
Nowy program wsparcia zasobu mieszkaniowego
Projekty rewitalizacyjne realizowane w zdegradowanych obszarach miast nie są dziś jedyną formą wsparcia zasobu mieszkaniowego. Opierając się na sukcesie wdrażanej w ramach RPO WP 2007-2013 i cieszącej się zainteresowaniem inicjatywy JESSICA, w ramach której w województwie pomorskim zwiększono efektywność energetyczną 80 budynków mieszkalnych za kwotę ponad 13 mln zł, w perspektywie finansowej 2014-2020, bardzo dużą część środków zdecydowano się wdrażać w formie instrumentów finansowych, pozwalających na wsparcie większej niż w przypadku dotacji liczby podmiotów prywatnych. Na kompleksową termomodernizację wielorodzinnych budynków mieszkalnych w oparciu o sporządzony audyt energetyczny przeznaczono w ramach nowego programu ponad 65 mln zł, a realizowane inwestycje mogą obejmować między innymi wymianę źródeł ciepła, zakup instalacji wytwarzających energię z odnawialnych źródeł, a także instalację systemów zarządzania energią budynków.
Wsparcie z zakresu termomodernizacji budynków wielorodzinnych udzielane spółdzielniom i wspólnotom mieszkaniowym, pomimo stosunkowo niewielkiej wartości pojedynczych umów, ma bardzo duży wymiar społeczny, ponieważ pokazuje, że na lokalnym rynku istnieje realny, trwały, a teraz także jeszcze bardziej dostępny produkt finansowy, który jest w stanie wspierać działania z zakresu efektywności energetycznej w budynków mieszkalnych, odpowiadając na zainteresowanie podmiotów prywatnych z obszaru województwa pomorskiego.
Jan Szymański, Dyrektor Departamentu Programów Regionalnych Urzędu Marszałkowskiego Województwa Pomorskiego
