100 lat to bardzo długi okres w technice i budownictwie. Mnogość i różnorodność konstrukcji mostowych wybudowanych w tym okresie nie pozwala na obiektywne przedstawienie dokonań w ramach jubileuszowego wydania „Buildera”. Dlatego przypomniano jedynie wybrane obiekty o szczególnych cechach lub rekordowych parametrach.
Polska w roku 1918 stanęła przed wielkim problemem odbudowania zrujnowanej w czasie wojny infrastruktury komunikacyjnej. Największe zniszczenia dotknęły konstrukcji mostowych. Przywrócenie ruchu kolejowego, a później drogowego stało się jednym z najważniejszych wyzwań. Atutem młodego państwa była doskonale wykształcona i mająca bardzo duże doświadczenie kadra inżynierska. Polscy inżynierowie zdobywali kwalifikacje na obszarach cesarstwa rosyjskiego i austriackiego, budując tam obiekty, które na trwałe weszły do historii mostownictwa. Najznamienitsi z nich to Andrzej Pszenicki, Zygmunt Pieślak, Aleksander Pstrokoński, Maksymilian Thullie, Stefan Bryła, Stanisław Błaszkowiak, Zbigniew Wasiutyński. W budownictwie mostowym dominowały wówczas konstrukcje stalowe. Mniejsze obiekty budowano jako żelbetowe lub betonowe. Najczęściej realizowano kratownice i łuki. Obok pokazanych poniżej przykładów myśli inżynierskiej i technologicznej polskie mostownictwo w tym czasie wykonało szereg spektakularnych przedsięwzięć, które niestety nie przetrwały kolejnej wojny. Ślady tych dokonań zachowały się na czarno- -białych fotografiach lub w nielicznych zbiorach archiwalnych. Skala zniszczeń po II wojnie światowej w Polsce była ogromna. Większość mostów na rzekach polskich została skutecznie i metodycznie zlikwidowana. W okresie 1939– 1945 zniszczono 46% mostów, w tym 71% dużych obiektów o strategicznym znaczeniu. Wiele z nich przywracano do pierwotnej formy, podnosząc z wody i remontując istniejące przęsła. Niestety nie wszystkie nadawały się do odtworzenia.
WIELKA ODBUDOWA
Pomimo iż przemiany ustrojowe nie sprzyjały kreatywności w projektowaniu i budowie, kadra inżynierska wykształcona w II RP oraz jej młodzi uczniowie przystąpili do odbudowy zniszczeń. Obok standardowych konstrukcji stalowych pojawił się beton sprężony i konstrukcje zespolone. Stosowane technologie pomimo izolacji żelaznej kurtyny nie odbiegały od tego, co budowano w Europie Zachodniej. Niestety system polityczny określający sposób zarządzania i determinujący stosunek do pracy miał negatywny wpływ na jakość w wykonawstwie. Pomimo to w czasach PRL zrealizowano szereg spektakularnych inwestycji mostowych. Wybitni projektanci tamtej epoki to Maksymilian Wolf, Józef Szulc, Stefan Filipiuk, Andrzej Topolewicz, Witold Witkowski, Henryk Żółtowski, Leopold Kamiński, Leon Danielski, Stefan Jędrzejek, Jan Kmita, Józef Głomb.
ZŁOTY OKRES DLA INFRASTRUKTURY DROGOWEJ
III RP przyniosła wszystkim nadzieję na lepsze czasy i warunki do rozwijania teorii oraz technologii w budowie mostów. W tym okresie do dnia dzisiejszego długość dróg ekspresowych i autostrad łącznie zwiększyła się siedmiokrotnie. Nic więc dziwnego, że czasy III RP można śmiało nazwać złotym okresem dla infrastruktury drogowej. Powstały nowe konstrukcje, które dobrze wpisują się w światowy dorobek współczesnej inżynierii. Projektanci i wykonawcy zgodnie uczestniczą w procesie tworzenia konstrukcji o nowoczesnych parametrach, unikatowych walorach estetycznych i niespotykanych w innych dziedzinach budownictwa rozmiarach. Mosty poza funkcją komunikacyjną stały się budowlami kreującymi przestrzeń publiczną. 100 lat to bardzo długi okres w technice i budownictwie. Mnogość i różnorodność konstrukcji mostowych wybudowanych w tym okresie nie pozwala na obiektywne przedstawienie dokonań w ramach jubileuszowego wydania „Buildera”. Dlatego pokazano jedynie wybrane obiekty o szczególnych cechach lub rekordowych parametrach.
Mosty i ich wyróżniki:
Pierwszy na świecie stalowy most spawany, przez Słudwię pod Łowiczem, wybudowany w 1929 roku. Pionierska technologia poprzedzona szerokim programem badań. Projektant prof. Stefan Bryła (fot. J. Biliszczuk)
Most przez Wisłę w Płocku (1938). Zaprojektowany przez zespół pod kierunkiem Profesora Andrzeja Pszenickiego. Most, jako monumentalne dzieło techniki, został umieszczony na trzecim miejscu listy osiągnięć technicznych II RP, po porcie w Gdyni i po Centralnym Okręgu Przemysłowym
Most przez Pilicę w Białobrzegach (1936). Unikatowa konstrukcja łukowa zaprojektowana przez Wacława Straszyńskiego wykonana w całości z betonu zbrojonego. Most składa się z czterech identycznych przęseł łukowych swobodnie podpartych o rozpiętości 62 m
Most nad Sołą w Kobiernikach (1961). Nowoczesny most wyprzedzający swoją epokę. Konstrukcja trójprzęsłowa z betonu sprężonego wzmocniona w przęśle nurtowym łukiem typu Nielsena. Rozpiętości przęseł kolejno wynoszą 28 + 68 + 28 m. Projektantami mostu są Jerzy Gorycz i Jerzy Marian Grycz (fot. archiwum firmy FIRESTA – Fišer, rekonstrukce, stavby a.s., Spółka Akcyjna, Oddział w Polsce)
Most Przemysława I nad Wartą w Poznaniu (1973). Projektant: Maksymilian Wolff. Rozpiętości przęseł kolejno wynoszą 37 + 56 + 765 + 44 m. Most charakteryzuje się niebanalną architekturą. Efekty estetyczne uzyskano dzięki zastosowaniu układu ramowego z rozwidlonymi podporami połączonego z ciągłą konstrukcją sprężoną. Na szczególną uwagę zasługuje proste, ale efektowne kształtowanie podpór (fot. K. Janikowska)
Trasa Zamkowa w Szczecinie. I etap zakończono w roku 1986. Całość oddano do użytku w roku 1996. Projektantem mostów jest Henryk Żółtowski. Skomplikowany układ geometryczny obiektów mostowych był wymuszony istniejącym zagospodarowaniem terenu i koniecznością utrzymania wysokich parametrów technicznych. Potrzeba utrzymania ruchu na terenie portowym, koncepcja wykorzystania zaplecza stoczniowego i tradycje regionalne były bezpośrednią przyczyną realizacji obiektów jako stalowych konstrukcji skrzynkowych z ortotropową płytą jezdni. Estakady nad terenem portowym zaprojektowano jako żelbetowe konstrukcje ramowe, wieloprzęsłowe. Obiekty mostowe wpisane są w łuki poziome Rmin = 300 m przy rozpiętości 128 m. Rozpiętość maksymalna przęseł wynosi 135 m. Całkowita długość trasy wynosi 2338 m (fot. ze zbiorów H. Żółtowskiego)
Most im. Solidarności przez Wisłę w Płocku (2005). Most został zaprojektowany przez zespół projektantów z Serbii, którym kierował prof. Nikola Hajdin. Most o konstrukcji stalowej składa się z trzech części. Na moście znajdują się dwie jezdnie dwupasowe i chodniki. Całkowita szerokość pomostu wynosi 27,5 m. Część nurtowa to najdłuższe przęsło w Polsce o rozpiętości 375 m podwieszone do dwóch stalowych pylonów (fot. archiwum firmy Mosty–Łódź SA)
Most Rędziński na Odrze we Wrocławiu. Rok budowy 2011. Projekt wykonał zespół pod kierunkiem prof. Jana Biliszczuka. Most jest w całości wykonany z betonu sprężonego. Przeprawa składa się z trzech części. Środkowa część nurtowa składa się z dwóch pomostów podwieszonych do jednego pylonu. Rozpiętości części podwieszonej wynoszą kolejno 50 + 2 × 256 + 50 m. Most Rędziński jest obecnie największym obiektem w Polsce w kategorii podwieszonych mostów sprężonych (fot. G. Kilian)
Most im. Gen. Elżbiety Zawadzkiej przez Wisłę w Toruniu. Rok budowy 2013. Projektant Marek Sudak i Krzysztof Wąchalski. Trasa przeprawy przebiega na estakadach na prawym brzegu i dalej przechodzi przez główny nurt rzeki Wisły do jej lewego brzegu. Część nurtowa to konstrukcja całkowicie stalowa, składająca się z dwóch przęseł łukowych o rozpiętościach 270 m każde. Most w Toruniu jest obecnie największym obiektem w Polsce w kategorii mostów łukowych (fot. M. Nasieniewski)
Most przez Wisłę pod Kwidzynem. Rok budowy 2013. Obiekt o długości 1862,5 m składa się z trzech kablobetonowych estakad o długościach 141,6 m, 474,0 m, 410,0 m, a także głównego mostu o konstrukcji extradosed i długości 808,7 m. Koncepcję i projekt budowlany obiektów wykonał zespół pod kierunkiem Adama Nadolnego i Mariusza Łuckiego, projekt wykonawczy natomiast Tadeusz Stefanowski. Most extradosed jest najbardziej efektownym obiektem całej przeprawy ze względu na nowoczesną konstrukcję oraz duże rozpiętości przęseł nurtowych wynoszące 204 m. Most pod Kwidzynem jest pierwszym z dwóch największych w Europie obiektów typu extradosed zaprojektowanych przez zespół biura projektów Transprojekt Gdański (fot. z archiwum firmy Budimex SA)
Wybitni przedstawiciele polskiego mostownictwa:
Andrzej Pszenicki
Zygmunt Pieślak
Aleksander Pstrokoński
Maksymilian Thullie
Stefan Bryła
Stanisław Błaszkowiak
Zbigniew Wasiutyński
Maksymilian Wolf
Józef Szulc
Stefan Filipiuk
Andrzej Topolewicz
Witold Witkowski
Henryk Żółtowski
Leopold Kamiński
Leon Danielski
Stefan Jędrzejek
Jan Kmita
Józef Głomb
