NORWEGIA STAWIA NA INFRASTRUKTURĘ

Norwegia przeżywa boom budowlany z rekordową liczbą planowanych i realizowanych projektów.

Ponad 40% ogółu projektów to inwestycje pokrywane ze środków publicznych na nowe obiekty inżynieryjne, ale również na modernizację już istniejących. Rząd norweski wdraża Narodowy Plan Transportu na lata 2018– 2029, którego celem jest stworzenie efektywnych i bezpiecznych korytarzy transportowych – drogowych, kolejowych, morskich oraz powietrznych.
Zakładany budżet to 400 miliardów koron norweskich (NOK), czyli 18 mld zł. Mocny sektor publiczny jest największym klientem dla firm budowlanych, ale jest też klientem wymagającym, który narzuca regulacje i wymogi na deweloperów, architektów, poddostawców oraz generalnych wykonawców…
wśród których mogą być polskie firmy.

Inwestycje w transport
W celu sprawnego wdrożenia norweskiego Narodowego Planu Transportu na lata 2018–2029 podjęto szereg działań, w tym m.in. zmiany prawne, utworzenie spółek celowych, nowe regulacje zamówień publicznych, tzw. partnerstwo publiczno-prywatne (PPP). Utworzona została spółka celowa (sp. z o.o.) odpowiedzialna za budowę autostrad – Nye Veier AS. Będzie ona odpowiedzialna za planowanie, budowę, eksploatację i utrzymanie 530 km głównej sieci drogowej. W celu zminimalizowania całkowitych kosztów administracyjnych na drogach płatnych liczba przedsiębiorstw pobierających opłaty zostanie zmniejszona z około 60 działających na rynku obecnie do maksymalnie pięciu operatorów.

Nowa Dyrekcja Kolejowa odpowiada za długoterminowe planowanie, zakup pasażerskich usług kolejowych, zakup usług infrastrukturalnych oraz koordynację z operatorami w sektorze kolejowym i sektorze transportu publicznego. Główne części dawnej administracji kolei narodowej zostały przekształcone w przedsiębiorstwo państwowe, Bane NOR SF, które będzie odpowiedzialne za zarządzanie, eksploatację, utrzymanie i odnowę infrastruktury kolejowej.

Uruchomiono krajową strategię portową, która jest pierwszą tego rodzaju w Europie – nowe przepisy umożliwią żeglugę większej liczbie statków bezzałogowych i autonomicznych. Realizowanych będzie ponad 450 projektów drogowych – w tym mosty oraz tunele, 27 dużych projektów kolejowych, 4 projekty portowe i 2 lotniska.

Dodatkowo planowane są też projekty transportu miejskiego w celu poprawienia przepływu pasażerów: nowa linia metra w Oslo łącząca Fornebu z centrum miasta oraz nowy tunel linii metra, rozbudowa kolei aglomeracyjnej w Bergen, wdrożenie innowacyjnego rozwiązania superautobusów w Trondheim oraz rozbudowa buspasów w aglomeracji
Stavanger.

Oslo zielonym placem budowy
Celem włodarzy miasta Oslo jest zmniejszenie emisji gazów klimatycznych o 95% do 2030 r. oraz ograniczenie zużycia paliw kopalnych do zera w tym samym terminie. Projekty prowadzące do realizacji tego celu dotyczą nie tylko zakupu zeroemisyjnych pojazdów transportu miejskiego czy ulg dla elektrycznych samochodów prywatnych, ale również wprowadzonych zmian w regulacjach budowlanych. Dzięki innowacyjnej strategii zakupowej i zmianom w prawie zamówień publicznych gmina Oslo redukuje emisje gazów klimatycznych na placach budowy oraz stymuluje technologiczne zmiany na rynku w całej branży.

Obecnie maszyny budowlane odpowiadają za 30% emisji zanieczyszczeń w stolicy Norwegii. Ponadto osuszanie i ogrzewanie placów budowy, transport materiałów oraz prace bieżące przyczyniają się zarówno do emisji lokalnych, jak i do emisji gazów klimatycznych. Rada Miasta przyjęła ustawę o zeroemisyjnych placach budowy jako minimalne kryterium we wszystkich swoich postępowaniach o udzielenie zamówienia publicznego od 2017 r. Jako główny deweloper, właściciel budynków oraz zamawiający gmina  Oslo może znacznie ograniczyć emisje w całym mieście.

Cztery przedszkola i dwie areny sportowe są obecnie w budowie zgodnie z nowym standardem. Oznacza to, że maszyny oraz urządzenia zasilane olejem napędowym są zastępowane zeroemisyjnymi.

Zmiany w regulacjach otworzyły drogę nie tylko dla dostawców, takich jak m.in. Nasta czy Pon Equipment, którzy opracowują i dostarczają w pełni elektryczne koparki, betoniarki, ciężarówki oraz inny sprzęt ciężki, ale również dla firm zajmujących się rozwiązaniami IT dla sektora  budowlanego, aby zapewnić optymalizację kosztów, wydajność pracy maszyn i ludzi oraz transparentną współpracę pomiędzy wszystkimi stronami projektu.

Daleka północ coraz bliżej
Ze względu na ukształtowanie terenu, góry i fiordy – tak bardzo cenione przez turystów, których liczba wzrasta z każdym rokiem – a także na warunki klimatyczne, sieć transportowa w Norwegii jest wciąż rozbudowywana i ulepszana. Norwegia posiada obecnie 44 lotniska cywilne, koleją dojedziemy tylko do miasta Bodø, a podróż z południa (Kristiansand) na północ kraju (Kirkenes) zajmie nam ponad 50 h samochodem, a w dodatku do pokonania będziemy mieć 3060 km i przeprawy promem – każdy GPS zasugeruje nam krótszą trasę przez Szwecję i Finlandię. Narodowy Plan Transportu na lata 2018–2029 wdrażany przez rząd norweski ma na celu nie tylko rozbudowę aglomeracji Oslo, Stavanger i Bergen, ale również wzmocnienie infrastruktury na północy
Norwegii, a tym samym stworzenie północy kraju bardziej konkurencyjną dla inwestorów.

Lotnisko w Bodø
Bodø leży za kołem podbiegunowym i jest drugim co do wielkości miastem w północnej Norwegii. Planowana budowa lotniska jest największym przedsięwzięciem budowlanym w historii północy kraju i będzie kosztować 5 miliardów NOK (2,2 mln PLN). Obiekt będzie mógł przyjąć 2,5 mln pasażerów rocznie, a pas startowy o długości 2500 m będzie przystosowany do przyjęcia największym samolotów. Projekt ruszy w 2021 r., natomiast przyjęcie pierwszych podróżnych planowane jest na 2026 r.

Lotnisko w Mo I Rana
W maju 2019 r. otwarto konkurs na budowę lotniska w mieście Mo I Rana leżącego w gminie Nordland. Zamawiającym jest gmina, a projekt jest realizowany jako kontrakt „pod klucz” w dwóch fazach – pierwsza to przetarg na prace przygotowawcze – przygotowanie terenu, przesuwanie linii wysokiego napięcia, oczyszczanie terenu leśnego – druga faza to budowa terminalu lotniska i pasów startowych o długości 2 200 m. W 2020 ruszą prace kontraktowe, a oczekiwane pierwsze przyjęcie dużych samolotów planowane jest na III kw. 2022 r. Całkowita wartość zamówienia to 2,24 mld NOK (1 mld PLN).

Svalbard – nowy port, nowe możliwości
800 km od północnego krańca Norwegii i 1100 km od Bieguna Północnego leży Archipelag Svalbard. Jest to terytorium zależne Norwegii ze stolicą w Langyearbyen. Svalbard to obecnie społeczność w okresie przejściowym, która z gospodarki opartej na wydobyciu węgla przechodzi na turystykę oraz usługi pokrewne. W 2018 r. Langyearbyen odwiedziło ponad 72 500 turystów (SSB, 2019), co przy populacji miasta na poziomie 2 250 mieszkańców (SSB, 2019) stanowi duże wyzwanie logistyczne. Zarząd Norweskiej Administracji Przybrzeżnej planuje budowę nowego portu wraz z terminalem gotowym przyjąć wciąż rosnącą liczbę statków wycieczkowych. Rząd Norwegii zabudżetował 300 mln NOK na sfinansowanie tego projektu.

Przetargi publiczne
Norweska ustawa o zamówieniach publicznych nakłada obowiązek publikowania ogłoszeń ofertowych, których wartość jest równa lub przekracza kwotę 100 000 NOK. Ogłoszenia są publikowane na platformie Doffin (www.doffin.no.). Norwegia stosuje się również do prawa zamówień publicznych Unii Europejskiej, które narzuca obowiązek publikowania ofert na ogólnoeuropejskiej platformie TED (www.ted.europa. eu.). Ogłoszenia norweskie są więc dostępne poprzez obie platformy. Na Doffin można też znaleźć oferty o mniejszej wartości, ogłaszane przez lokalne gminy czy mniejszych graczy na rynku, i te, które nie wchodzą w próg zamówień publicznych. Platforma Doffin jest dostępna w języku angielskim, natomiast wszystkie szczegółowe dane zamówień i opis projektu są w języku norweskim. Jeśli firma poważnie rozważa zaistnienie na norweskim rynku i pozyskanie kontaktów, baza Doffin stanowi kluczowe źródło informacji.

Regulacje branżowe
Central godkjenning, czyli certyfikacja uprawnień budowlanych
Norwegia stawia na wysoką jakość, zarówno produktów, jak i usług. Firma, która zdecyduje się na certyfikowanie swoich kwalifikacji i dysponuje norweskimi uprawnieniami budowlanymi, jest bardziej konkurencyjna na rynku, podnosi swoją pozycję w sektorze firm budowlanych oraz ma większe szanse na zdobycie dużych kontraktów. Posiadanie Central godkjenning jest jednym z kryteriów, które firma musi spełnić, aby przystąpić do procedury przetargów publicznych. Więcej informacji o procedurze certyfikacji znajduje się na stronie Norweskiego Dyrektoratu Budownictwa, który jest instytucją weryfikującą i nadającą certyfikaty: https://dibk.no/.

Stawki minimalne, czyli
regulacja zarobków
W Norwegii nie funkcjonuje pojęcie płacy minimalnej, są natomiast odgórnie ustalane stawki dla branż objętych umowami zbiorowymi, w skład których wchodzi branża budowlana. Oznacza to, że naszym pracownikom, którzy wykonują prace na terenie Norwegii, musimy zapewnić wynagrodzenie według minimalnych stawek godzinowych, obowiązujących od 1 czerwca 2019 r.: pracownicy wykwalifikowani – 209,70 NOK, pracownicy niewykwalifikowani z minimum rocznym doświadczeniem w branży – 196,50 NOK, pracownicy niewykwalifikowani bez doświadczenia w branży – 188,40 NOK, pracownicy poniżej 18. roku życia – 126,50 NOK. Standardem w branży jest zapewnienie pracownikom odzieży roboczej i sprzętu ochronnego dostosowanego do stanowiska pracy oraz wykonywanych zadań.

HMS, czyli karta BHP
Karta HMS to obowiązkowy identyfikator ze zdjęciem dla wszystkich osób, które wykonują pracę lub mają wstęp na teren placu budowy. Karta określa, kim jest pracownik i dla jakiego pracodawcy wykonuje projekt. Aby otrzymać kartę oraz móc wykonywać prace budowlane na terenie Norwegii, wymagana jest rejestracja w odpowiednich urzędach, zarówno ze strony pracownika (m.in. Rejestr Ludności), jak i pracodawcy (m.in. Rejestr Podmiotów Gospodarczych). Pracownicy oddelegowani do Norwegii nawet na krótkie projekty (do 3 miesięcy) również muszą posiadać kartę HMS. W imieniu ustawodawcy norweskiego karta BHP może być skontrolowana przez m.in. Inspekcję Pracy, Urząd Skarbowy czy nawet Policję. Za brak karty są nakładane kary pieniężne oraz zakaz wejścia na teren budowy czy zakaz wykonywania pracy.

Instytucje, które warto znać
BNL, czyli Byggenæringens Landsforening, to największa organizacja zrzeszająca firmy oraz pracodawców z branży budowlanej w Norwegii. Powstała w 1997 roku i skupia obecnie ponad 4000 przedsiębiorstw. Odpowiada za umowy zbiorowe w branży budowlanej, zapewnienie konkurencyjności oraz rozstrzyganie sporów. Oferuje swoim członkom doradztwo z zakresu prawa pracy, kursy i szkolenia BHP, dostęp do prognoz oraz inne istotne dla branży budowlanej informacje. Reprezentuje również interesy branży w spotkaniach z politykami.

Statsbygg to państwowa spółka podlegająca Ministerstwu Modernizacji i Gmin. Jest odpowiedzialna za realizację rządowej polityki dotyczącej budownictwa oraz nieruchomości. W imieniu rządu Statsbygg prowadzi średnio około 120 projektów budowlanych i nadzoruje prawie 3 mln km2 zasobów państwowych. Współpracuje zarówno z dużymi, jak i mniejszymi podmiotami, jest również bezpośrednim nabywcą towarów oraz usług. W 2017 roku całkowity poziom inwestycji wyniósł 5,7 mld NOK. Statsbygg organizuje przetargi zgodnie z prawem dotyczącym zamówień publicznych. Gwarantuje to równe traktowanie, przejrzystość i właściwą weryfikację, ale też zobowiązuje potencjalnych wykonawców do spełnienia wysokich standardów dotyczących bezpieczeństwa, transparentności oraz przestrzegania norm prawa pracy.

Fagforbundet jest największym związkiem zawodowym w Norwegii, legitymującym się niemal 360 tys. członków. Głównym zadaniem tej organizacji jest zapewnienie dobrych i bezpiecznych warunków pracy oraz wynagrodzenia. Wpływa ona również na instytucje publiczne i samorządy, by prowadziły spójną politykę ekonomiczną, aktywną politykę socjalną oraz przestrzegały zasad zdrowej konkurencji. W obszarze branży budowlanej Fagforbundet troszczy się, aby osoby z certyfikatami, wykształceniem kierunkowymi realnym doświadczeniem mogły otrzymać miejsce pracy zgodne ze swoim zawodem. Tworzy także sieć pracowników, którzy mogą informować się wzajemnie o możliwościach zatrudnienia w okolicy swojego miejsca zamieszkania.

Polska na największych targach
budowlanych w Norwegii
W tegorocznej edycji największych targów budowlanych w Norwegii – Bygg Reis Deg – uczestniczyło 60 indywidualnych wystawców znad Wisły. Polscy przedsiębiorcy stanowili najliczniejszą grupę zagranicznych uczestników wydarzenia. Znaleźli się wśród nich m.in. producenci chemii budowlanej, stolarki otworowej, budownictwa energooszczędnego, materiałów wykończeniowych oraz rozwiązań smart home. Nasze biuro przygotowało dla nich stoisko narodowe, gdzie udostępniliśmy strefę spotkań B2B i zorganizowaliśmy seminarium branżowe. Podczas szkolenia norwescy eksperci rynkowi zaprezentowali sektor budowalny w kontekście: prawa, wymagań BHP, różnic kulturowych, ofert i zamówień publicznych oraz różnic w podejściu do eksportu i usług w Norwegii.

Martalena Madej
Kierownik Zagranicznego
Biura Handlowego
PAIH w Oslo