O ROLI NAUKI W ROZWOJU BUDOWNICTWA I ARCHITEKTURY

Rozwój współczesnego budownictwa, architektury i planowania urbanistycznego zależy w ogromnej mierze od badań naukowych. Rada Naukowa „Buildera” przekonuje, jak istotna jest rola nauki w budownictwie i architekturze oraz wskazuje, jakie są kierunki tego rozwoju i jakie wiążą się z nim wyzwania.

prof. dr hab. inż. Kazimierz Flaga, dr h.c.multi
Politechnika Krakowska
Wydział Inżynierii Lądowej
Katedra Konstrukcji Mostowych, Metalowych i Drewnianych
Członek Rady Recenzentów miesięcznika „Builder”

Bez rozwoju nauki nie da się opisać i realizować współczesnego budownictwa i architektury, są one immanentnie związane z rozwojem cywilizacyjnym ludzkości.

Budownictwo i architektura są jednymi z najstarszych zawodów w historii ludzkości. Człowiek zawsze potrzebował gdzieś mieszkać. W swoim rozwoju cywilizacyjnym przeszedł on od mieszkań w grotach i jaskiniach do zabudowy otwartej pozwalającej na życie w zmiennych warunkach klimatycznych i środowiskowych. Przez wiele tysiącleci budownictwo to polegało na wykorzystaniu łatwo dostępnych materiałów naturalnych, kamienia, drewna, bambusa, trzciny, słomy, ale też na ciągłym udoskonalaniu techniki wznoszenia budynków mieszkalnych i innych obiektów – nazwalibyśmy je użyteczności publicznej, których potrzeba wzrastała wraz z rozwojem duchowym człowieka, jego wierzeń i dążności do potrzeb wyższego rzędu w postaci sztuki. Początkowo zwracano większą uwagę na konstrukcje i bezpieczeństwo budowli (słynny Kodeks Hammurabiego w Babilonii z 1750 r. p.n.e.), później pojawia się potrzeba również estetyki i piękna (słynne wykopaliska w Knossos na Krecie i w Akrotiri na Santorinie z około XV w. p.n.e.). Postęp w budownictwie i architekturze dokonuje się wówczas głównie na podstawie doświadczenia, nie ma wyraźnego rozdziału na budownictwo i architekturę. Wznoszenie budynków i obiektów jest po prostu dziełem budowniczych. Każda rzecz wzniesiona przez człowieka ma być wg Sokratesa (IV w. p.n.e.) funkcjonalna, trwała i piękna. Powoli rodzi się, na bazie doświadczenia, postęp w technologii materiałów budowlanych, na Bliskim Wschodzie zostaje opracowana produkcja sztucznego kamienia – cegły – przez wypalanie ogólnodostępnych glin, powstają pierwsze sztuczne spoiwa hydrauliczne w postaci cementu polegającego na mieszaniu dotychczasowego spoiwa naturalnego – wapna (też najpierw gaszonego) z dodatkiem hydraulicznym, pucolaną pochodzącą z popiołów wulkanicznych. Czy ten postęp może być już uznany za wkład nauki w rozwój budownictwa? Myślę, że tak. Była to jeszcze nie nauka teoretyczna, ale nauka eksperymentalna, doświadczalna. W średniowieczu, renesansie czy czasach współczesnych bez wkładu nauki nie można sobie wyobrazić rozwoju budownictwa i architektury. Zasłużył się tu przede wszystkim okres oświecenia, okres dominowania idei Kartezjańskiej „Myślę, więc jestem”, gdy na bazie rozwoju nauk podstawowych: matematyki, fizyki i chemii dokonał się istotny postęp w życiu społeczeństw, owocujący najpierw I rewolucją przemysłową. Zastosowano wówczas w budownictwie takie materiały jak sztuczny kamień – beton czy też żeliwo, a później stal – jako materiał ciągliwy. Doprowadziło to np. w budownictwie mostowym do rozwoju konstrukcji: belkowych, ramowych, łukowych, podwieszonych, wiszących, wstęgowych, extradosed, ale też do oderwania się budownictwa (konstrukcji) od architektury, która, wykorzystując te nowe materiały, szukała w nich nowego wyrazu estetycznego. Z biegiem lat przyszła II rewolucja przemysłowa (technologie cyfrowe, przestrzenie wirtualne), a obecnie III rewolucja przemysłowa (nanotechnologia, biotechnologia), które w bardzo szybkim tempie zmieniają postrzeganie naszych ludzkich możliwości i które rzutują w sposób zasadniczy na nowoczesne budownictwo (m.in. technologie BIM) czy też architekturę (np. systemy bioniczne). Bez rozwoju nauki nie da się opisać i realizować współczesnego budownictwa oraz architektury, są one immanentnie związane z rozwojem cywilizacyjnym ludzkości.