MOTORY ROZWOJU

MOTORY ROZWOJU czyli największe osiągnięcia naukowe  w budownictwie i architekturze. Powszechnie wiadomo, że siłą napędową wszelkich przemian cywilizacyjnych jest nauka. Jak wykorzystywana jest w budownictwie i architekturze?

Z jakich dążeń oraz potrzeb się rodzi? Co oferuje wykonawstwu budowlanemu? Jakie przełomowe rozwiązania i dokonania inżynierskie są wynikiem badań naukowych? Które z nich odegrały największą rolę w rozwoju budownictwa, a w jakich dziedzinach wciąż są przedmiotem poszukiwań i wyzwań? Oddajemy głos uznanym w swoich dziedzinach nauki, cenionym autorytetom i zapraszamy do dyskusji również przedstawicieli branży.

prof. dr hab. inż. arch. Elżbieta Danuta Niezabitowska
Wydział Architektury
Politechnika Śląska w Gliwicach
Członek Rady Recenzentów miesięcznika „Builder”

Podstawą wszelkich badań naukowych w architekturze jest metoda POE i zasada EBD.

Druga połowa XX w. była okresem znaczącego postępu naukowego w zakresie architektury w świecie zachodnim. Znaczącym elementem porządkującym prowadzenie badań naukowych w architekturze było wprowadzenie pojęcia faz życia budynku oraz określenie roli zarówno badań naukowych, jak  i interesariuszy oraz przede wszystkim użytkowników obiektów w poszczególnych fazach. Ostatecznie wyodrębniono 8 faz życia budynku (planowanie, programowanie funkcjonalno-przestrzenne, projektowanie wstępne, projektowanie architektoniczne, projektowanie techniczne, realizacja obiektu, użytkowanie oraz sprzedaż lub rozbiórka – patrz RIBA Plan of Work 2013 – Overwiew – które są podstawą podejmowanych kolejnych kroków wszelkich działań praktycznych w świecie zachodnim (głównie Europa Zachodnia, USA, Kanada) w odniesieniu do obiektu architektonicznego, od momentu powstania pomysłu zbudowania poprzez fazy projektowania, realizacji i użytkowania do jego wyburzenia włącznie. Podstawą wszelkich badań naukowych wymaganych w poszczególnych fazach cyklu życia budynku jest opracowana w latach 70. XX w. metoda badań naukowych POE – Post-Occupancy Evaluation (W. Preizer i inni: Post-Occupancy Evaluation, 1988), w której wyodrębniono 5 podstawowych jakości dzieła architektonicznego: techniczną, funkcjonalną, behawioralną, organizacyjną i ekonomiczną. Na tej podstawie rozwinięto zasadę wspierania procesów projektowych badaniami naukowymi stosowanymi, zwaną EBD – Evidence-Based Design. Pojęcie to zostało wprowadzone przez R. Ulricha w latach 80. do projektowania szpitali, a w XXI w. zostało zaadaptowane do praktyki projektowej w świecie zachodnim (D.K. Hamilton, D.H. Watkins (red.): Evidence-Based Design for Multiple Buildings Types, 2009). Obecnie istnieje wiele opracowanych na podstawie POE technik badawczych wspierających różne procesy projektowe. Szerzej o metodach badań naukowych w architekturze E. Niezabitowska: Metody i techniki badawcze w architekturze, 2014 oraz w wydanej przez Routledge pozycji E. Niezabitowska: Research Methods and Techniques in architecture, 2018. W przygotowaniu A. Szewczenko, M. Tomanek, E. Niezabitowska, M. Jamrozik-Szatanek: Projektowanie obiektów szpitalnych. Rola badań naukowych w doskonaleniu jakości funkcjonowania szpitali. W Polsce nadal słabo wykorzystuje się badania naukowe w procesach projektowych. Jest to związane z zapóźnieniem naszego kraju w tym zakresie i powiązanym z tym brakiem przepisów odnoszących się przede wszystkim do najbardziej znaczącej fazy życia budynku decydującej o jakości obiektu architektonicznego, jakim jest faza programowania funkcjonalno-przestrzennego. Pracownicy Wydziału Architektury Politechniki Śląskiej w latach 1996–1999 zostali przeszkoleni w zakresie metodologii POE w programie Tempus-Project przez specjalistów z Wielkiej Brytanii, Holandii oraz Szwecji i na tej podstawie były prowadzone zajęcia dydaktyczne z zakresu Oceny Jakości w Architekturze na początku XXI w. Niestety jak dotychczas nie było możliwości wprowadzenia zasad naukowego podejścia do projektowania w praktyce zawodowej, co wiąże się z opóźnieniami w zakresie przepisów prawa budowlanego.