POROZUMIENIE DLA BEZPIECZEŃSTWA W BUDOWNICTWIE – CO DALEJ?

W zakresie zapewnienia bezpieczeństwa na budowach mamy jeszcze wiele do zrobienia, ale jednocześnie mamy powody do satysfakcji. Warto zastanowić się nad efektywnością dotychczasowych działań oraz przygotować się do kolejnych, nowych wyzwań. Jaki jest długofalowy plan Porozumienia i branży?

Według wstępnych danych Głównego Urzędu Statystycznego w pierwszym kwartale 2024 r. śmierć w konsekwencji wypadków przy pracy poniosły aż 74 osoby. Niestety w tej niechlubnej statystyce pojawiło się również budownictwo, w którym zginęło 21 osób. Dane wyraźnie pokazują, że w zakresie bezpieczeństwa mamy jeszcze wiele do zrobienia.

Jednocześnie są też powody do satysfakcji. Dzięki konkretnym, systemowym działaniom na rzecz poprawy bezpieczeństwa, podejmowanym przez Porozumienie dla Bezpieczeństwa w Budownictwie (PBB) we współpracy z instytucjami oraz partnerami wspierającymi, nasz kraj nie jest już niechlubnym liderem statystyk wypadkowych w tej branży w Unii Europejskiej.

W ostatnim dziesięcioleciu Polska awansowała z ostatniego miejsca pod względem liczby wypadków śmiertelnych na 100 tys. zatrudnionych w budownictwie i dołączyła do elitarnego grona krajów, w których wskaźnik wypadkowości wynosi poniżej 5. Znaleźliśmy się w grupie takich państw jak Szwecja, Finlandia, Norwegia, Dania, RFN, Wielka Brytania i Szwajcaria.

To również sukces Porozumienia. Sukcesywnie i konsekwentnie wprowadzaliśmy procedury i dobre praktyki służące poprawie bezpieczeństwa, a w swoich strukturach optymalizowaliśmy systemy zarządzania bezpieczeństwem i w ten sposób podnosiliśmy ich skuteczność. Co bardzo ważne, dzieliliśmy się wiedzą i doświadczeniem z całą branżą budowlaną.

Trzeba analizować przyczyny wypadków
Mimo widocznych postępów w zakresie bezpieczeństwa w ciągu ostatnich trzech lat (2021–2023) odnotowano zmienne wyniki dotyczące liczby wypadków przy pracy. Analiza danych Głównego Urzędu Statystycznego jednoznacznie wskazuje kilka głównych przyczyn wypadków przy pracy w Polsce. Jedną z nich jest nieprzestrzeganie zasad BHP. Pracownicy często ignorują procedury bezpieczeństwa, co prowadzi do poważnych incydentów wypadkowych. Kolejną przyczynę wypadków stanowi niewłaściwe korzystanie z maszyn oraz urządzeń – tu należy zwrócić uwagę na brak odpowiednich szkoleń i nadzoru w tym zakresie. Z kolei inspektorzy pracy jako kluczowy wskazują problem niedostatecznego nadzoru nad przestrzeganiem zasad bezpieczeństwa.

Podobne wnioski nasuwają się po analizie zdarzeń wypadkowych, które miały miejsce na budowach Porozumienia dla Bezpieczeństwa w Budownictwie. Warto zatem zastanowić się nad efektywnością dotychczasowych działań. Nadszedł też czas na kolejne cele do realizacji.

Nowe wyzwania
Właśnie takie wnioski leżą u podstaw decyzji Komitetu Sterującego Porozumienia dla Bezpieczeństwa w Budownictwie, który przyjął nowe cele do realizacji, zawarte w Programie Działania 2024–2030.

Przy planowaniu kolejnych działań przyglądamy się uważnie praktykom krajów, które są niekwestionowanymi liderami rozwoju kultury bezpieczeństwa. W Europie najlepsze wskaźniki pod względem liczby wypadków śmiertelnych na 100 tys. zatrudnionych w budownictwie, tj. od 0 do 2, mają kraje skandynawskie.

Aby osiągnąć ten cel, musimy skutecznie dotrzeć na każdy poziom struktur organizacyjnych – począwszy od kadry zarządzającej robotami, a skończywszy na pracownikach wykonujących prace. Warto wspomnieć, że z danych GUS za pierwszy kwartał bieżącego roku wynika, że przyczyną 41,7 proc. wypadków przy pracy było nieprawidłowe zachowanie się pracownika.

Nasz cel stanowi zmiana mentalności człowieka i doprowadzenie do świadomego, bezpiecznego zachowania na budowie. Jest to proces obliczony na lata. To trudne i zarazem niesłychanie delikatne zadanie. Właśnie dlatego program działania Porozumienia na kolejne lata, traktowany jako II etap podnoszenia kultury bezpiecznej pracy, powinien być długofalowy. Jako umowną i wstępną granicę jego realizacji przyjęliśmy rok 2030.

Istotna rola inwestora w zapewnieniu bezpieczeństwa pracy
Aby osiągnąć założone cele, musimy włączyć w nasze działania wszystkich uczestników procesu inwestycyjnego. Jednym z głównych założeń Programu Działania na lata 2024–2030 jest ustanowienie istotnej roli inwestora w zapewnieniu bezpieczeństwa pracy.

Uważamy, że tworzenie bezpiecznych warunków pracy na placu budowy powinno zacząć się już w chwili planowania inwestycji, a kluczowym uczestnikiem procesu budowlanego jest inwestor. To właśnie od jego decyzji i określenia wymagań zależy, czy każdy etap projektowania i budowy będzie realizowany z poszanowaniem bezpieczeństwa pracowników. Dlatego jednym z celów PBB jest wdrożenie do zamówień publicznych standardów, które staną się podstawą do opracowywania ofert. Zakładamy uwzględnienie bezpieczeństwa pracy, a także elementów ESG (E – środowisko (ang. environmental), S – społeczna odpowiedzialność (ang. social responsibility), G – ład korporacyjny (ang. corporate governance), które będą stanowiły istotne kryteria wyboru oferenta.

Jesteśmy przekonani, że wdrożenie tych standardów jako istotnych kryteriów w zamówieniach publicznych znacząco wpłynie na poziom bezpieczeństwa pracy w branży budowlanej. Przy realizacji wielkich inwestycji, jak elektrownie jądrowe, CPK czy inwestycje kolejowe, takie podejście zapewni nie tylko wysokie standardy wykonania, ale również długoterminowe korzyści dla społeczeństwa i środowiska. Mamy świadomość, że w przypadku małych i średnich przedsiębiorstw budowlanych może to oznaczać wzrost początkowych kosztów, niemniej jednak w dłuższej perspektywie przyjęcie tych standardów poprawi warunki pracy i zwiększy konkurencyjność firm na rynku. Bezpieczeństwo pracy, które stanie się jednym z kluczowych elementów w zamówieniach publicznych, zmotywuje firmy do inwestowania w poprawę warunków pracy i równocześnie umożliwi ubieganie się o kontrakty publiczne.

Popularyzacja dobrych praktyk, budowanie świadomości i profesjonalizmu
Zakładamy kontynuację popularyzacji dobrych praktyk. Większą uwagę chcemy też zwrócić na doskonalenie systemów zarządzania bezpieczeństwem pracy, a w szczególności w części dotyczącej identyfikacji zagrożeń dla zdrowia i życia oraz odstępstw od wymagań i procedur, jak również ich trwałego usuwania za pomocą narzędzi i procedur systemowych.

Kolejnym długoterminowym celem jest wypracowanie kreatywnych i świadomych postaw ludzi w odniesieniu do bezpieczeństwa pracy. Zwiększenie poziomu świadomości oraz kompetencji w zakresie bezpieczeństwa pracy i skutecznego zarządzania w tym zakresie przyczyni się do trwałej poprawy warunków pracy oraz zmniejszenia liczby wypadków, co jest kluczowe dla dalszego rozwoju sektora budowlanego. Dodatkowo wpłynie to na poprawę wizerunku branży, która w statystykach pokazywana jest jako niebezpieczna.

Nowością w Programie Działania 2024–2030 jest przyjęcie celu w postaci objęcia pozycji lidera w obszarze promowania kultury bezpieczeństwa pracy oraz inicjowania zmian na rzecz poprawy standardów bezpieczeństwa w branży budowalnej. Dotychczas PBB koncentrowało się na własnych placach budów oraz podwykonawcach i współpracownikach. Nadszedł czas na wykorzystanie wieloletniego doświadczenia i zaangażowanie się w pracę na rzecz całej branży.

Planujemy rozszerzyć naszą misję. Chcemy budować osobistą odpowiedzialność za bezpieczeństwo oraz zadbać o dobrostan pracowników, w tym także o zdrowie psychiczne oraz równowagę między życiem osobistym a pracą. Te elementy również wpłyną znacząco na podniesienie standardów pracy. Pracownicy będą bardziej świadomi swoich obowiązków i bardziej zaangażowani w tworzenie bezpiecznego środowiska pracy.

Zależy nam również na zaangażowaniu w proces identyfikacji problemów w branży oraz w inicjowanie działań na rzecz ich rozwiązywania nowych partnerów, w tym organizacji pozarządowych oraz instytucji państwowych.

Zaproszenie inwestorów do współpracy wokół celów i misji PBB jako obszaru wspólnej korzyści nie tylko zapewni lepsze finansowanie, ale także wsparcie dla inicjatyw związanych z bezpieczeństwem pracy. Inwestorzy będą bardziej skłonni do inwestowania w projekty z wysokimi standardami bezpieczeństwa.

Chcemy podjąć działania na rzecz profesjonalizacji i certyfikacji pracowników w zakresie bezpieczeństwa pracy. Zależy nam nie tylko na promowaniu zawodów związanych z budownictwem, ale także na zwiększeniu ich atrakcyjności. Mamy świadomość, że lepsze warunki pracy i rozwoju przyciągną bardziej wykwalifikowaną kadrę.

Chcemy umocnić pozycję Porozumienia dla Bezpieczeństwa w Budownictwie jako lidera w dziedzinie bezpieczeństwa pracy. Przysłuży się temu zaangażowanie w działania legislacyjne. Taka współpraca przyniesie wymierne korzyści, a na pewno większe wsparcie prawne i regulacyjne dla inicjatyw związanych z bezpieczeństwem pracy. Dzięki temu PBB ma szansę zostać kluczowym partnerem w kształtowaniu polityki bezpieczeństwa pracy w Polsce.

Realizacja założonych celów do 2030 r. przyniesie wymierne efekty w postaci podniesienia standardów bezpieczeństwa i dobrostanu pracowników, wzmocnienia pozycji PBB jako lidera w dziedzinie bezpieczeństwa pracy oraz lepszej współpracy z inwestorami i promocji zawodów budowlanych. Te zmiany przyczynią się do trwałej poprawy warunków pracy oraz zwiększenia atrakcyjności branży budowlanej.

Porozumienie dla Bezpieczeństwa w Budownictwie nadal będzie dążyło do poprawy warunków pracy, wspierając edukację, motywację i zmianę mentalności wśród wszystkich uczestników procesu budowlanego. Długofalowy plan do 2030 r. jest ambitny, ale realistyczny i oparty na solidnych podstawach, które zbudowaliśmy na przestrzeni ostatnich lat.