PROJEKT: LABORATORIUM

Projektowanie i realizacja laboratorium Eurofins w Łodzi przez firmę Archimed stanowią przykład kompleksowego podejścia do tworzenia zaawansowanych przestrzeni badawczych. W procesie tym udało się skutecznie połączyć najnowsze trendy w projektowaniu z praktycznymi wymogami użytkowników i strategicznymi celami inwestora.

Rozwój technologii i zaawansowanych procesów produkcji wymaga kontroli jakościowej tworzonych produktów, co z kolei warunkuje powstawanie obiektów badawczych, jakimi są laboratoria. Budynki laboratoryjne to naszpikowane technologią miejsca pracy dla wysoko wykwalifikowanej kadry. Ta kompozycja wymaga stworzenia miejsca pozwalającego na pracę zaawansowanych technologicznie urządzeń (w tym robotycznych), a jednocześnie musi być przyjaznym, ergonomicznym i dobrze zaprojektowanym miejscem pracy. W dobie dynamicznego rozwoju technologicznego i rosnących wymagań jakościowych nowoczesne laboratoria analityczne stanowią kluczowy element infrastruktury badawczej i przemysłowej. Projektowanie takich obiektów to złożony proces łączący najnowsze osiągnięcia z dziedziny architektury, inżynierii i technologii laboratoryjnej. Laboratorium Eurofins w Łodzi, zaprojektowane przez firmę Archimed, stanowi przykład holistycznego podejścia do tworzenia zaawansowanej przestrzeni badawczej, odpowiadającej na wyzwania XXI wieku.

Firma Eurofins, jako globalny lider w dziedzinie badań laboratoryjnych, postawiła przed projektantami ambitne zadanie: stworzenie obiektu, który nie tylko spełniałby najwyższe standardy techniczne i bezpieczeństwa, ale również odzwierciedlał wartości organizacji i wpisywał się w strategię zrównoważonego rozwoju, i był zaprojektowany tak, by można było poprzez realizacje kolejnych budynków tworzyć swoisty kampus laboratoryjny Eurofins. Wyzwanie to wymagało innowacyjnego podejścia do procesu projektowego, uwzględniającego zarówno aktualne potrzeby badawcze, jak i przyszłą elastyczność funkcjonalną obiektu. W artykule tym przedstawiono kompleksowy proces projektowania laboratorium Eurofins w Łodzi, prezentując metodologię pracy firmy Archimed, zastosowane rozwiązania technologiczne oraz wnioski płynące z realizacji tego ambitnego przedsięwzięcia.

Tworzenie założeń programowych i koncepcji BIM
Punkt wyjścia do projektowania nowoczesnego laboratorium stanowiły przekazane przez inwestora szczegółowa lista i program badań planowanych w obiekcie. Laboratorium Eurofins w Łodzi zostało zaprojektowane z myślą o prowadzeniu zaawansowanych analiz w dziedzinach bezpieczeństwa i jakości żywności, badań środowiskowych i analiz przemysłowych.

Każdy z tych obszarów wymagał odmiennego podejścia do organizacji
przestrzeni, instalacji oraz wyposażenia. Głównym wyzwaniem było zaprojektowanie uniwersalnej infrastruktury, która mogłaby zostać łatwo dostosowana do zmiennych potrzeb badawczych przy jednoczesnym zachowaniu wysokich standardów bezpieczeństwa i jakości pracy.
W procesie projektowania istotną rolę odegrały wartości reprezentowane przez firmę Eurofins, które znalazły swoje odzwierciedlenie w założeniach projektowych:
• innowacyjność – laboratorium miało wykorzystywać najnowocześniejsze rozwiązania technologiczne;
• jakość – przestrzeń laboratoryjna musiała spełniać najwyższe standardy jakościowe;
• efektywność – optymalizacja procesów pracy i przepływu materiałów;
• transparentność – przejrzysta organizacja przestrzeni wspierająca komunikację wewnętrzną;
• bezpieczeństwo – zapewnienie najwyższych standardów bezpieczeństwa dla pracowników i środowiska;
• ergonomia pracy;
• lean design – oszczędność środków przy zachowaniu najwyższych standardówbezpieczeństwa i wydajności pracy.

Te wartości zostały przełożone na konkretne rozwiązania przestrzenne i technologiczne, które zostały zaimplementowane w projekcie.

Zasady zrównoważonego rozwoju odegrały kluczową rolę w projektowaniu laboratorium Eurofins. W procesie projektowym istotne były elementy związane z oszczędnością materiałów i energii z uwzględnieniem wysokiej jakości architektury i użytych materiałów. Wszystkie systemy wentylacji, klimatyzacji i ogrzewania wyposażone są w systemy automatyki i odzysku energii.

Analizy techniczne pokazały, że warto stworzyć specjalną przekrytą przestrzeń techniczną. Budynki laboratoryjne cechują się niezmiernie rozbudowanymi systemami wentylacyjnymi, wymagającymi, z uwagi na duże gabaryty, odrębnych przestrzeni w budynku. Należy zatem zapewnić odpowiednie wysokości kondygnacji, ale – co jest niezmiernie ważne – duża liczba central wentylacyjnych wymaga powierzchni. Zaprojektowana została więc przestronna hala na dachu, kryjącą urządzenia i centrale wentylacyjne, co pozwoliło ograniczyć koszty inwestycyjne i zakupić zoptymalizowane do pracy we wnętrzach urządzenia.

To rozwiązanie znacznie zmniejszyło zapotrzebowanie na energię i przedłuża żywotność urządzeń, ułatwiając również serwis. Taka kubatura na dachu musi być spójna z architekturą obiektu, ale często pojawiają się problemy z interpretacją prawną takiej nadbudowy.

Stworzenie przestrzeni technicznej nad dachem laboratorium w myśl przepisów nie jest kondygnacją i dzięki temu, zgodnie z zapisami MPZP, hala nie liczyła się do maksymalnej wysokości dopuszczalnej w tym terenie. Analiza kosztów wykonania dodatkowej względem podstawowej funkcji hali technicznej pokazała sensowność takiego rozwiązania. Dzięki modelowaniu BIM (building information modeling) już na pierwszych etapach koncepcji wielobranżowej można było stworzyć atrakcyjną architekturę obiektu, uwzględniającą jednocześnie optymalizację przestrzeni i systemów wentylacyjnych, łącząc priorytety techniczne i estetyczne. Tworzenie przestrzeni instalacyjnej na dachu zamiast problemu stało się elementem kształtującym architekturę obiektu, a jednocześnie czynnikiem optymalizującym koszty jego działania.

Parametr społeczny w koncepcji ESG to projektowanie z myślą o ludziach użytkujących budynek, ale także o społeczeństwie, dla którego ta inwestycja powinna być ważna. Rolą architekta jest stworzenie miejsca pracy przyjaznego dla społeczności, która będzie w tym budynku przebywała i pracowała przez wiele godzin każdego dnia. Przestrzeń miejsc pracy została zaprojektowana tak, by wzmacniać więzi społeczne i zapewniać komfort pracy, a w specjalnie przygotowanych miejscach pozwalać na odpoczynek.

Doświadczenia zdobyte dzięki pracy naukowej, a także ponad 20 lat projektowania przestrzeni szpitalnych zaowocowały projektem uwzględniającym zasady healing environment, czyli przestrzeni wspomagającej naturalne procesy leczenia. W szpitalach dążymy do redukcji stresu pacjentów i poprawy warunków pracy personelu, natomiast implementacja tych zasad w laboratoriach znacznie poprawia komfort pracy i redukuje stres, co równie pozytywnie wpływa na jakość pracy i życia osób w zaprojektowanym przez nas budynku. Zgodnie z powyższą metodą:
• zaprojektowane zostały ergonomiczne stanowiska pracy, zwiększające komfort pracowników;
• zaprojektowano przestrzenie wspólne,sprzyjające integracji zespołu;
• zapewniona została dostępność dlaosób z niepełnosprawnościami;
• zapewniono prawidłowe oświetlenie,akustykę i jakość powietrza;
• integralnym elementem projektu stał się kontakt z naturalną zielenią, zastosowano duże okna z widokiem na otaczającą zieleń.

Projektowe wsparcie prawidłowych zasad zarządzania (governance) to współpraca z klientem w celu zrozumienia, a następnie zaprojektowania stanowisk pracy, tak by zapewnić przejrzyste procedury bezpieczeństwa, systemy monitorowania jakości procesów laboratoryjnych, adaptacyjność przestrzeni do zmieniających się potrzeb, zgodność z krajowymi i międzynarodowymi standardami laboratoryjnymi.

Aby osiągnąć powyższe cele, na etapie koncepcji rysowane są prognozowane wykresy spaghetti, czyli przewidywane ścieżki ruchu wszystkich kategorii interesariuszy przebywających w obiekcie. Jest to jedna z metod projektowych stosowanych w projektowaniu obiektów o skomplikowanej funkcji i technologii np. szpitali, ale również laboratoriów. Wykresy te ilustrują przepływ ludzi, materiałów i informacji w laboratorium. Zastosowanie tej metody pozwoliło na:
• identyfikację potencjalnych „wąskichgardeł” w organizacji pracy;
• optymalizację układu funkcjonalnegolaboratorium;
• minimalizację krzyżowania się dróg czystych i brudnych;
• zapewnienie efektywnego przepływupróbek przez poszczególne etapy analiz;
• skrócenie ścieżek komunikacyjnych, co przełożyło się na oszczędność czasu i energii;
• zdefiniowanie miejsc potencjalnych problemów komunikacyjnych i technologicznych wynikających z ustawieniaurządzeń i przegród budowlanych.

Dzięki zastosowaniu tej metody udało się zaprojektować przestrzeń laboratoryjną, która maksymalizuje efektywność pracy przy jednoczesnym zachowaniu najwyższych standardów bezpieczeństwa.

Współpraca z inwestorem podczas tworzenia projektu
Współczesne projektowanie zaawansowanych obiektów laboratoryjnych wymaga wykorzystania nowoczesnych narzędzi. W przypadku laboratorium Eurofins w Łodzi firma Archimed zastosowała modelowanie BIM, co umożliwiło już na etapie koncepcji bardzo precyzyjne uzgodnienia z inwestorem, który miał możliwość zobaczenia swojego przyszłego laboratorium, a ponadto sprawdzenia, jak w wirtualnym budynku będą rozplanowane urządzenia i funkcje laboratoryjne.

Stworzenie kompleksowego, trójwymiarowego modelu budynku łączącego wszystkie branże to niemal obowiązkowa metoda projektowania laboratoriów. Stosowanie modeli BIM pozwala na wczesną identyfikację potencjalnych kolizji między systemami (konstrukcyjnym, instalacyjnym, wyposażeniem). Wirtualny obiekt pozwala na symulację funkcjonowania budynku poprzez bieżące konsultacje z inwestorem przy użyciu interaktywnych wizualizacji. Model BIM, zawierający informacje o użytych materiałach, instalacjach, pozwala na precyzyjne planowanie kosztów i harmonogramu realizacji. Modelowanie BIM usprawniło komunikację między wszystkimi uczestnikami procesu inwestycyjnego i pozwoliło na wprowadzanie zmian optymalizacyjnych już na wczesnych etapach projektowania, zanim generowałyby one znaczące koszty.

Projektowanie laboratorium Eurofins wymagało szczegółowego zaplanowania nie tylko samej przestrzeni, ale również jej wyposażenia oraz sposobów funkcjonowania. W tym celu wykonane zostały takie analizy jak:
• modelowanie przepływu powietrzai dystrybucji ciepła w pomieszczeniach laboratoryjnych;
• symulacje rozprzestrzeniania się potencjalnych zanieczyszczeń;
• analiza zapotrzebowania na media (elektryczność, woda, gazy techniczne) w poszczególnych strefach;
• modelowanie systemów bezpieczeństwa i procedur ewakuacyjnych;
• symulacje różnych wariantów aranżacji przestrzeni pracy i użytych materiałów dla operatu akustycznego i zapewnienia komfortu pracy.

Dzięki temu podejściu zaprojektowano laboratorium, które funkcjonuje jako zintegrowany, przemyślany i konsultowany już na etapie koncepcji system, gdzie poszczególne elementy architektury i wyposażenia współdziałają ze sobą, zapewniając optymalne warunki pracy.

Wnioski wynikające z realizacji obiektu
Realizacja laboratorium Eurofins w Łodzi przyniosła szereg istotnych wniosków i doświadczeń. Po pierwsze, elastyczność projektowa jest kluczowa. Już na etapie wczesnej koncepcji dostaliśmy wytyczną w sprawie stworzenia masterplanu docelowego zagospodarowania działki inwestora w taki sposób, by kolejno powstające budynki laboratoryjne pracowały jako całość, lecz kolejność ich realizacji była dowolna i niezależnie od ich konfiguracji pracowały zarówno samodzielnie, jak i w potencjalnej synergii.

Zintegrowane projektowanie daje wymierne korzyści – współpraca wszystkich branż od najwcześniejszych etapów projektowania pozwoliła na optymalizację rozwiązań i uniknięcie kosztownych zmian w trakcie realizacji.

Nowoczesne laboratorium to więcej niż przestrzeń badawcza – obiekt musi wspierać procesy innowacyjne, umożliwiać współpracę i zapewniać warunki dla rozwoju nowych metod badawczych, ale jest równocześnie przyjaznym miejscem pracy dla wszystkich jego użytkowników.

Aspekty ESG są nie tylko wymogiem, ale i szansą – zrównoważone podejście do projektowania i modelowanie przyszłej pracy budynku pozwoliło na stworzenie obiektu efektywnego kosztowo w długiej perspektywie czasowej.

Dialog z użytkownikiem końcowym jest nieoceniony – włączenie inwestora i przyszłych pracowników laboratorium w proces projektowy pozwoliło na lepsze dostosowanie przestrzeni do realnych potrzeb.
Współczesne cyfrowe narzędzia projektowe są niezbędne – modelowanie BIM umożliwiło nie tylko efektywne projektowanie, ale również przekazywanie inwestorowi pełnych informacji o planowanych przestrzeniach i optymalizację procesu budowlanego oraz późniejszego zarządzania obiektem.

Podsumowanie
Projektowanie i realizacja laboratorium Eurofins w Łodzi przez firmę Archimed stanowi przykład kompleksowego podejścia do tworzenia zaawansowanych przestrzeni badawczych. W procesie tym udało się skutecznie połączyć najnowsze trendy w projektowaniu z praktycznymi wymogami użytkowników i strategicznymi celami inwestora. Niezmiernie przydatne okazały się doświadczenia projektowania obiektów o skomplikowanych funkcjach, takich jak szpitale oraz przestrzenie badawcze i laboratoryjne w nich obecne. Projektowanie z wykorzystaniem zasad naukowo-praktycznych, takich jak evidence-based design (połączenie wiedzy inwestora i wiedzy zespołu projektowego z literaturą fachową), lean design (optymalizacja kosztowa bez kompromisów jakościowych) i opisane powyżej ESG, to zestaw niezbędny w tworzeniu nowoczesnych obiektów technologicznych.

Doświadczenia zebrane podczas realizacji Eurofins w Łodzi pokazują, że nowoczesne laboratorium to znacznie więcej niż budynek z wyposażeniem – to złożony ekosystem, w którym architektura, technologia i procesy pracy muszą współgrać, tworząc zoptymalizowane środowisko do prowadzenia badań i analiz. Kluczem do sukcesu okazało się interdyscyplinarne podejście, łączące wiedzę z zakresu architektury, inżynierii, technologii laboratoryjnej oraz zarządzania procesami.

Szczególnie istotnym elementem projektu była implementacja zasad zrównoważonego rozwoju i standardów ESG, które nie tylko odpowiadają na globalne wyzwania środowiskowe, ale również przekładają się na konkretne korzyści operacyjne i ekonomiczne. Laboratorium Eurofins w Łodzi pokazuje, że odpowiedzialność środowiskowa może iść w parze z efektywnością ekonomiczną i funkcjonalną.
Stosowanie opisanych wyżej metod powinno wyznaczać nowe standardy w projektowaniu przestrzeni laboratoryjnych w Polsce i może służyć jako model dla przyszłych inwestycji tego typu. Wykorzystanie zaawansowanych narzędzi projektowych, takich jak modelowanie BIM, prognostyczne wykresy spaghetti czy symulacje funkcjonowania budynku, pozwoliło na stworzenie obiektu, który nie tylko odpowiada na dzisiejsze potrzeby, ale jest również przygotowany na wyzwania przyszłości.

Laboratorium Eurofins w Łodzi stanowi realny dowód na to, że kompleksowe podejście do projektowania, połączone z innowacyjnymi rozwiązaniami i bliską współpracą z inwestorem, prowadzi do powstania przestrzeni, które nie tylko spełniają najwyższe standardy techniczne, ale również są otwarte na zmiany technologii, zmiany programu badań i dalszą rozbudowę.