20 INWESTYCJI NA 20 LAT W UE

Wybór symbolicznej dwudziestki nie był łatwy. Sentymentalna podróż do przeszłości zaczyna się w Katowicach, zaglądamy też do Łodzi, Warszawy czy Bydgoszczy. Kluczem są duże inwestycje, charakterystyczne, z „charakterną” architekturą, ważne w różnych kontekstach.

Polska stała się członkiem Unii Europejskiej 1 maja 2004 r., o północy. Ta data to moment otwarcia i tych symbolicznych, i tych bardzo realnych perspektyw. Nasz kraj przyciągnął zagranicznych inwestorów, a fundusze unijne wsparły rozwój infrastruktury – powstały autostrady, drogi, linie kolejowe oraz projekty energetyczne.

Na przestrzeni ostatnich 20 lat na mapie Polski, także dzięki dotacjom, pojawiły się setki ważnych, wyjątkowych inwestycji. Wybór symbolicznej dwudziestki nie był łatwy, wymagał sentymentalnej podróży do przeszłości przez różne sektory i w różnych kierunkach. Przed państwem mój subiektywny wybór – zawierający inwestycje, które mają za sobą długą historię, ale i te, które przetrwały próbę czasu. Wiele z nich to dziś obiekty ikoniczne, trwale wpisane w miejsce. A po drodze zajrzymy do metra, na autostradę i farmę wiatrową.

2005 – Silesia City Center w Katowicach
W miejscu kopalni „Gottwald” powstały pierwsza w Katowicach galeria handlowa i centrum rozrywki. W tamtym czasie był to pierwszy zrewitalizowany kompleks poprzemysłowy w regionie. Inwestor – węgierska spółka TriGranit Development zachowała kilka zabytkowych budynków pokopalnianych. Teren inwestycji miał 30 hektarów – budowa rozpoczęła się 15 listopada 2004 r. i postępowała w szybkim tempie. Część handlowo-rozrywkowa została oddana w listopadzie 2005 r. Na terenie Silesia City Center zaplanowano ponad 200 sklepów, kawiarni i restauracji, a także kino i sale bilardowe. Centralnym miejscem inwestycji jest plac z fontanną, która zajmuje aż 270 mkw. W 2024 r. centrum handlowe Silesia City Center za kwotę 405 mln euro kupiła spółka NEPI Rockcastle.

2006 – Manufaktura w Łodzi
Na terenie dawnego kompleksu fabrycznego Izraela Poznańskiego, jednego z największych łódzkich fabrykantów, powstała Manufaktura, pierwszy projekt rewitalizacyjny na taką skalę. Centrum zlokalizowane jest pomiędzy ulicami Zachodnią, Ogrodową, Drewnowską i Karskiego.

Zrewitalizowano kilkanaście hal i budynków zaliczonych do najcenniejszych zabytków przemysłowych Łodzi. Deweloperem była firma Apsys. Architekturę inwestycji zaprojektowała brytyjska firma Virgile & Stone, współpracująca z biurem architektonicznym Sud Architectes. Prace budowlane trwały prawie 4 lata i pochłonęły ok. 200 mln euro. Na terenie Manufaktury odrestaurowano w sumie 90 tys. mkw. zabytkowych wnętrz, stworzono ponad 3-hektarowy rynek, wybudowano parkingi, zadbano także o zieleń. Obecnie kompleks obejmuje centrum rozrywki i rekreacji, ok. 260 sklepów, ok. 60 restauracji i kawiarni, a także część kulturalną (oddział Muzeum Sztuki, Centrum Rozrywki Bajkowy Labirynt, Muzeum Historii Miasta Łodzi). W maju 2009 r. w zabytkowym budynku dawnej przędzalni został otwarty czterogwiazdkowy Andel’s Hotel Łódź z 200 pokojami.

2007 – hotel Hilton w Warszawie
Czterogwiazdkowy hotel oraz wieżowiec położony na
Woli, przy ul. Grzybowskiej 63, powstał w latach 2004–2007, według projektu pracowni Kazimierski i Ryba, jako pierwszy w Polsce hotel sieci Hilton. Wnętrza zaprojektowało brytyjskie studio architektoniczne Ara Design.

Budowa hotelu kosztowała 53 mln euro, a prace budowlane wykonywała firma Budimex Dromex. Budynek liczy 94 m wysokości, ma 28 kondygnacji, w środku znajduje się 314 pokojów hotelowych i apartamentów, kasyno, basen oraz podziemny parking na 350 samochodów. Do tego centrum hotelowo-konferencyjne o powierzchni 3000 mkw., które może pomieścić do 1500 osób. Łączna powierzchnia użytkowa hotelu wynosi 40 813 mkw.

2008 – Opera Nova w Bydgoszczy
Pomysł budowy nowej siedziby dla Opery Bydgoskiej pojawił się już w 1960 r. Konkurs architektoniczny wygrał architekt Józef Chmiel, do którego dołączył, jako drugi projektant, Andrzej Prusiewicz. Koncepcja obiektu zakładała trzy przenikające się kręgi oraz połączony z nimi tarasem krąg czwarty. Rozpoczęta w 1973 r. budowa została przerwana w latach 80. Prace wznowiono – w 1990 r. obiekt był w stanie surowym. Został on otwarty dla publiczności w 2006 r., choć budowa oficjalnie zakończyła się dwa lata później. Gmach Opery Novej składa się z trzech połączonych ze sobą kręgów – w pierwszym znajduje się duża sala z amfiteatralną widownią na 803 miejsca, sala kameralna, hol główny i foyer. W drugim kręgu mieszczą się sale prób zespołów artystycznych, garderoby i biura, a w trzecim Centrum Kongresowe. W budowie znajduje się ostatni etap inwestycji, czyli krąg czwarty, w którym przewidziano m.in. salę prób na 485 osób, przestrzeń wystawienniczą oraz salę kinową. Prace realizuje firma Budimex, za projekt odpowiada biuro projektowe WAPA. Koszt ostatniego etapu inwestycji to 116 mln zł.

2008 – pierwsza linia metra w Warszawie
Jeśli weźmiemy pod uwagę długi okres realizacji inwestycji od momentu koncepcji, ten projekt zasługuje na szczególne wyróżnienie. Pierwszą uchwałę o budowie warszawskiego metra podjęto w 1925 r. Dwa lata później rozpoczęto badania geologiczne. Plany pokrzyżował najpierw wielki kryzys, a zainicjowaną w 1938 r. budowę przerwała wojna. Do pomysłu wrócono w latach 50., ruszyły pierwsze prace, które w 1957 r. zatrzymano, a wybudowany tunel został zalany. Kolejna próba – tym razem udana – przypadła na lata 80. W 1983 r. powstała Generalna Dyrekcja Budowy Metra, a już w kwietniu tego samego roku rozpoczęto prace przy budowie podziemnej kolei na warszawskim Ursynowie.

Pierwotny plan zakładał ukończenie odcinka Kabaty–Politechnika w 1990 r., a całej linii w 1994 r. Kryzys gospodarczy lat 80. spowodował ograniczenie środków, a w 1989 r. całkowite wstrzymanie budowy. Odcinek Kabaty–Politechnika ukończono w 1994 r., w 1998 r. metro dotarło do stacji Centrum, zaś w 2001 r. do stacji Ratusz Arsenał. Ostatecznie po 25 latach, 25 października 2008 r., zakończono budowę pierwszej linii warszawskiego metra, oddając do użytku trzy ostatnie stacje: Stare Bielany, Wawrzyszew i Młociny. Pierwsza linia podziemnej kolei przebiega przez dzielnice Ursynów (pierwsza stacja na osiedlu Kabaty), Mokotów, Śródmieście, Żoliborz i Bielany, ma 23,1 km i 21 stacji. Średni czas przejazdu całej linii (od Kabat do Młocin) wynosi 38 minut 20 sekund. Dwa lata po zakończeniu budowy całej pierwszej nitki rozpoczęła się realizacja drugiej linii, która ma długość 19 km i obejmuje 18 stacji.

2009 – farma wiatrowa Margonin
Farma w Margoninie (woj. wielkopolskie) jest jedną z największych tego typu inwestycji ekologicznych w Polsce. Prace budowlane rozpoczęły się w lipcu 2008 r. Wczesną wiosną 2009 r. na plac budowy dostarczono pierwsze turbiny. Na fundamenty jednego wiatraka zużyto 60 ton stali i 600 m³ betonu. Wartość i nwestycji szacuje s ię na 166 mln e uro. Wartość p ojedynczego w iatraka t o 2 mln euro. Obecnie farma wiatrowa składa się z 60 wiatraków o łącznej mocy całego zespołu równej 120 MW, pozwalającej zaspokoić potrzeby energetyczne 90 tys. gospodarstw domowych. Wiatraki położone są na dwóch obszarach, każdy z nich zajmuje powierzchnię ponad 50 km².

Inwestycją zarządza EDP Renewables Polska. Farma wiatrowa przyczyniła się do rozwoju miejscowości, zwiększając dochody z podatków, spowodowała nawet ożywienie turystyczne

2010 – Centrum Nauki Kopernik
Budowa największego jak do tej pory centrum edukacyjnego w Polsce rozpoczęła się w 2008 r. i kosztowała 365 mln zł. Projekt architektoniczny CNK powstał w pracowni RAr-2 Laboratorium Architektury Jan Kubec. Architektura budynku, który powstał nad brzegiem Wisły, nawiązuje formą i fakturą do nabrzeża. Dwukondygnacyjny obiekt wybudowany w pierwszym etapie inwestycji został przewidziany na planie litery L – mieści przestrzeń ekspozycyjną, planetarium, laboratoria, sale konferencyjne, pomieszczenia biurowe i zaplecze organizacyjne. Na kondygnacji podziemnej zlokalizowano warsztat, magazyn i parking. Generalnym wykonawcą inwestycji była firma Warbud. Obecnie powierzchnia użytkowa trzech budynków składających się na Centrum to 19 150 mkw. Połowę obszaru Centrum Nauki Kopernik stanowi powierzchnia ekologicznie czynna, której częścią jest zielony dach.

2011 – A1 Nowe Marzy–Toruń
Zrealizowana przez Skanska-NDI budowa fazy 2 autostrady A1 na odcinku Nowe Marzy–Toruń Południe to kontynuacja inwestycji z Rusocina do Nowych Marzów. Skanska-NDI odpowiadała za zaprojektowanie i budowę całego 152-kilometrowego odcinka A1 z Rusocina k. Gdańska do Czerniewic k. Torunia. Jesienią 2008 r. zakończyła się budowa pierwszego, 90-kilometrowego odcinka trasy.

Wiosną 2009 r. rozpoczęto natomiast realizację kolejnych 62 kilometrów w pełni wyposażonej autostrady. Otwarcie odcinka Nowe Marzy–Toruń nastąpiło 14 października 2011 r. Powstało 51,7 km nowej autostrady oraz przeprowadzone zostały remont i dobudowa drugiej nitki obwodnicy Torunia na długości 10,7 km. Zakres prac obejmował również budowę 4 węzłów drogowych, 51 mostów, w tym dwóch dużych obiektów przez Wisłę. Na budowie pracowało ponad 230 maszyn. Koszt budowy tego odcinka szacuje się na 3,07 mld zł.

2011 – Stadion Narodowy im. Kazimierza Górskiego w Warszawie
Od lipca 2015 r. także pod nazwą sponsorską PGE Narodowy – jeden z największych projektów w polskim budownictwie sportowym. Jego budowa pochłonęła niemal 2 m ld z ł. N arodowy s tanął w miejscu S tadionu Dziesięciolecia, został zaprojektowany przez Konsorcjum JSK Architekci, gmp International GmbH oraz Schlaich Bergermann und Partner. Obiekt o powierzchni całkowitej 203 920 mkw. ma 55 tys. miejsc, w tym 111 dla osób niepełnosprawnych, ponad 5 tys. miejsc VIP i premium oraz 1000 dla mediów. Trybuny zostały ułożone w formie dwóch pierścieni, a pomiędzy nimi umieszczono m.in. cztery restauracje, biura, sale konferencyjne i fitness club. Pod murawą boiska powstał dwupoziomowy parking na 1765 samochodów. Obiekt posiada ok. 10 km schodów. Cały dach, wraz z jego rozsuwaną częścią, zajmuje powierzchnię ok. 6 ha.

2012 – Sky Tower we Wrocławiu
Sky Tower to pierwszy wieżowiec, jaki powstał we Wrocławiu. K amień w ęgielny p od m ierzący o becnie 2 12 m obiekt wmurowano w 2008 r. Powstał w miejscu dawnego budynku Poltegor. Pierwszy projekt budowlany Sky Tower opracowała wrocławska pracownia Walas. Autorem koncepcji, na podstawie której opracowano projekt budowlany, był Łukasz Magdziarz. Finalnie obiekt powstał według koncepcji Dariusza Dziubińskiego, opartej na konstrukcji projektu pierwotnego. Sky Tower składa się z trzech budynków.

W pierwszym, 4-kondygnacyjnym B1, znajduje się między innymi g aleria handlowa otwarta w 2012 r. Drugi obiekt to 51-kondygnacyjna wieża ze 184 apartamentami, zaś trzeci budynek, w kształcie kaskadowego żagla, mieści biura oraz 52 apartamenty.

2012 – Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN
Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN znajduje się na warszawskim Muranowie, to właśnie ten fragment miasta był niegdyś dzielnicą żydowską. Projekt budynku autorstwa fińskiego studia architektonicznego Lahdelma & Mahlamäki wyłoniono w 2005 r. w międzynarodowym konkursie architektonicznym. Pracownia nawiązała współpracę z Kuryłowicz & Associates jako partnerem i lokalnym projektantem przy projekcie budowlanym i wykonawczym oraz przy nadzorowaniu realizacji budynku. Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN to z zewnątrz prosta bryła, pokryta miedzią i szkłem, realizująca ideę „muzeum życia” m.in. poprzez ogromne okno i symboliczne doświetlenie wewnątrz obiektu. Pełen symboli budynek liczy 12,8 tys. mkw. powierzchni. Jedną trzecią zajmuje wystawa stała, zaś w pozostałej części zlokalizowano m.in. przestrzeń wystaw czasowych i wielofunkcyjną salę kinową. Za realizację prac budowlanych odpowiadała firma Polimex Mostostal.

2014 – Filharmonia im. Mieczysława Karłowicza w Szczecinie
Biały gmach, zaprojektowany przez hiszpańską pracownię Estudio Barozzi Veiga, to inspirowana budową organów fasada ze szkła i aluminium oraz strzelista forma nawiązująca do historycznych kamienic. W nocy świeci jak lampion. Wrażenie robią również minimalistyczne wnętrza – utrzymany w sterylnej bieli, wysoki na cztery kondygnacje hol, a także dwie sale koncertowe z precyzyjnie dobraną akustyką. Duża sala, której ściany i sufit są pokryte elementami wyklejanymi złotym szlagmetalem, mieści ponad 900 osób. Mała, utrzymana w czarnej kolorystyce, jest przeznaczona dla niespełna 200 osób. Budowa Filharmonii rozpoczęła się w 2011 r. Obiekt stanął w miejscu nieistniejącego Domu Koncertowego i stał się architektonicznym symbolem miasta. Wykonawcą inwestycji, wycenianej na ok. 120 mln zł, był Warbud.

2014 – siedziba NOSPR w Katowicach
W 2008 r. konkurs architektoniczny na projekt nowej siedziby Narodowej Orkiestry Symfonicznej Polskiego Radia wygrał zespół z pracowni Tomasza Koniora. Budowę rozpoczęto w marcu 2012 r. Generalnym wykonawcą było konsorcjum firm, na którego czele stał Warbud. Budynek powstał obok Muzeum Śląskiego, na terenach poprzemysłowych, w miejscu zlikwidowanej kopalni „Katowice”. Gmach siedziby NOSPR tworzą dwa segmenty: zewnętrzny pierścień (sala kameralna dla 300 widzów, sale prób, garderoby, magazyny, biura) oraz wewnętrzne atrium z bryłą sali koncertowej, mogącej pomieścić nawet 1800 widzów.

Ma ona grafitowoczarne ściany z surowego betonu, które według zamysłu architektów przypominają bryłę węgla. Z kolei zewnętrzna elewacja składa się z liczonych w tysiącach wypalanych tradycyjnie cegieł. Obok gmachu NOSPR powstał wielofunkcyjny ogród z charakterystyczną fontanną. Całkowity koszt inwestycji to 265 mln zł.

2015 – EIT+
Pierwotnie Wrocławskie Centrum Badań EIT+, obecnie PORT, czyli Polski Ośrodek Rozwoju Technologii. Na wrocławskich Praczach Odrzańskich, w rewitalizowanych XIX-wiecznych budynkach powstało centrum naukowo-badawcze obejmujące sieć ponad 40 laboratoriów i pracowni. Wartość inwestycji szacuje się na ponad 600 mln zł. Za wykonawstwo odpowiadała m.in. firma Warbud. W ciągu 4 lat powstało ponad 20 tys. mkw. przestrzeni laboratoryjnej wyposażonej w najnowocześniejszy sprzęt pomiarowy i technologiczny. To tutaj zlokalizowane są laboratoria z obszaru mikroskopii elektronowej, jądrowego rezonansu magnetycznego, chromatografii gazowej, mikroskopii konfokalnej, badania struktury ciała stałego oraz laserowej detekcji gazów.

2016 – Centrum Spotkania Kultur w Lublinie
Centrum powstało w miejscu nieukończonego przez ponad 4 0 l at ( początki i nwestycji s ięgają 1 972 r.) g machu teatru. W 1995 r. ukończono południowe skrzydło kompleksu, w którym znalazła się sala koncertowa Filharmonii Lubelskiej. W listopadzie 2000 r. nastąpiło otwarcie nowej siedziby Teatru Muzycznego. Reaktywacja inwestycji nastąpiła w 2008 r., wówczas ogłoszono konkurs na budowę Centrum Spotkania Kultur. Wygrał projekt lubelskiej pracowni Stelmach i Partnerzy. Zachowano i wyeksponowano ściany i słupy, a wszystkie nierówności i niedoskonałości betonu architektonicznego pozostawiono lub poddano ręcznej obróbce. Aleja Kultur, centralny pasaż prowadzący do wnętrza obiektu, wykonana została z gładkiego betonu.

W połowie października 2012 r. władze województwa oraz miasta Lublin podpisały umowę z generalnym wykonawcą obiektu – firmą Budimex. Wartość kontraktu wynosiła 163 mln zł. W 2016 r. ukończono wielofunkcyjny kompleks, który mieści salę operowo-teatralną z widownią na 1000 miejsc. Do tego powstały sala kinowa dla 170 widzów z mobilną widownią, sala kameralna dla 200 osób oraz sale wielofunkcyjna i baletowa do prób teatru tańca i baletu.

2016 – dworzec Łódź Fabryczna
Umowę na budowę nowego dworca podpisano w 2011 r. Wartość kontraktu, realizowanego przez konsorcjum Torpol, Astaldi, Przedsiębiorstwo Usług Technicznych Intercor oraz Przedsiębiorstwo Dróg i Mostów to ponad 1,75 mld zł brutto. Polska kolej znana jest z opóźnień – nie inaczej było w tym przypadku. Prace miały zakończyć się w lutym 2015 r., ale przeciągnęły się do grudnia 2016 r. Sam budynek dworca składa się z trzech poziomów – to trzy hale o łącznej powierzchni 36 tys. mkw. Na parterze znajdują się przystanki autobusowe i dworzec tramwajowy, na drugim poziomie, 8 metrów pod ziemią – dworzec kolejowy z poczekalnią, kasami, obiektami komercyjnymi oraz pomieszczeniami biurowymi. Na trzecim poziomie, 16,5 m pod powierzchnią, są stacja kolejowa z czterema peronami i ośmioma torami oraz 960 miejsc parkingowych.

2019 – Elektrownia Opole
Grupa PGE jest inwestorem największej do tej pory realizacji w polskim sektorze energetycznym – budowy nowych bloków w Elektrowni Opole. Wykonawcą inwestycji zostało konsorcjum firm Rafako, Mostostal Warszawa i Polimex Mostostal. Łączna wartość kontraktu wynosi 11,5 mld zł. Umowa przewidywała budowę „pod klucz” bloków energetycznych nr 5 i nr 6 o mocy 900 MW każdy, z kotłami pyłowymi na parametry ultranadkrytyczne. Obiekt realizowany był w formule EPC (engineering, procurement, construction – projektowanie, dostawa, budowa, rozruch, przekazanie do eksploatacji, serwis w okresie gwarancyjnym). Prace w Opolu trwały od lutego 2014 r. Elektrownia Opole zaspokaja 8 proc. krajowego zapotrzebowania na energię elektryczną, wyprodukowana w niej energia jest w stanie zasilić 4 miliony gospodarstw domowych.

2019 – Szpital Uniwersytecki UJ w Krakowie
Nowa siedziba Szpitala Uniwersyteckiego powstała na 15-hektarowej działce, jest częścią akademickiego kampusu medycznego UJ CM w Krakowie-Prokocimiu. Największy i najnowocześniejszy kompleks medyczny w Polsce liczy 110 tys. mkw. powierzchni użytkowej i składa się z 13 budynków. Znajdują się tu 24 sale operacyjne, ponad 30 przychodni, część administracyjna, zaplecze dydaktyczne dla studentów UJ CM oraz lądowisko dla śmigłowców Lotniczego Pogotowia Ratunkowego. Dla chorych przygotowano 925 łóżek na 25 oddziałach. Wartość kosztorysowa całej inwestycji to ponad 1,23 mld z ł. Kontrakt na budowę szpitala podpisano w styczniu 2015 r. Przetarg w formule „zaprojektuj i wybuduj” wygrało konsorcjum firm Warbud, Vamed Standortentwicklung und Engineering i PORR Polska.

2022 – Varso Tower
Zaprojektowany przez pracownię Foster + Partners wieżowiec to najwyższy budynek w Unii Europejskiej. Biurowiec HB Reavis wyrósł u zbiegu ul. Chmielnej i al. Jana Pawła II w Warszawie, liczy 70 tys. mkw. powierzchni i 310 m wysokości – przewyższył Pałac Kultury i Nauki. Obiekt uzyskał certyfikat BREEAM na poziomie „Outstanding” oraz WELL Core & Shell. Wokół wieżowca, na jego dachu i w lobby zasadzono kilkadziesiąt drzew. W budynku zastosowano m.in. system wentylacji, który dostarcza do biur o wiele więcej świeżego powietrza, niż przewidują normy.

Varso Tower to jeden z trzech budynków kompleksu Varso Place, w którego skład wchodzą biura, hotel, centrum innowacji oraz pasaż handlowo-usługowy. W 2023 r. HB Reavis pozyskało 475 mln euro kredytu na zrefinansowanie przedsięwzięcia.

2023 – Muzeum Historii Polski
Muzeum Historii Polski w Warszawie, zaprojektowane przez pracownię WXCA, łączy funkcje edukacyjne, wystawiennicze i społeczne. Szacuje się, że realizacja obiektu i wystawy stałej to koszt ponad miliarda złotych. Wykonawcą była spółka Budimex – wartość kontraktu to ponad 0,7 mld zł.

Muzeum Historii Polski liczy 45 tys. mkw. powierzchni użytkowej i dzieli się na sześć kondygnacji, w tym dwie podziemne. Oprócz sal stałych i czasowych w budynku znajdują się także audytorium na ok. 600 osób, sala kinowo-teatralna na 135 miejsc, biblioteka, szatnie, taras widokowy z widokiem na Warszawę. Elewację zewnętrzną pokrywa ponad 10 tys. mkw. portugalskiego marmuru i szkła. Na fasadzie znalazły się reliefy odnoszące się do wielu historycznych motywów architektonicznych. Muzeum jest jedynym obiektem w Polsce z elewacją wentylowaną w kamieniu z marmuru.