DWIE DEKADY I CO DALEJ?
W 2004 r. krajobraz rynku budowlanego wyglądał zupełnie inaczej niż dziś, a firmy od tamtej pory przeszły długą drogę rozwoju. Tym, które odniosły w ciągu tych dwóch dekad największe sukcesy, przyznaliśmy specjalne wyróżnienia w 17. edycji konkursu TopBuilder. To firmy, które kształtowały rynek i których przedstawicielom oddajemy głos na łamach dwóch szczególnych wydań „Buildera”, pytając o wczoraj, dziś i jutro. Jakie były najważniejsze zmiany, które zaszły w sposobie projektowania, budowania, inwestowania w Polsce w ciągu ostatnich 20 lat? Jakie osiągnięcia branży uznać za najbardziej znaczące? Z jakich własnych inwestycji, realizacji, rozwiązań lub praktyk – z ostatnich 20 lat – szefowie firm są najbardziej dumni? Gdzie dziś jesteśmy jako branża i co będzie kluczowe dla rozwoju w najbliższych latach? Jakie wyzwania już teraz rysują się na horyzoncie i jak się do nich przygotować?
MARCIN SADOWSKI
Architekt, Partner, JEMS Architekci
Ostatnie dwie dekady to czas intensywnego rozwoju – projektowaliśmy budynki mieszkalne, komercyjne, zespoły urbanistyczne, ale też obiekty publiczne. Szczególnie dumni jesteśmy z Ambasady RP w Berlinie, wyłonionej w konkursie w 2012 r., a otwartej w styczniu 2025 r. przy Unter den Linden. Przystąpienie Polski do UE dało impuls – dostęp do nowych technologii i materiałów oraz rozwój cyfrowych narzędzi projektowych zbliżył nas do światowych standardów. Polska architektura dziś to dojrzałość i ambicja – potwierdzane sukcesami w międzynarodowych konkursach. Przyszłość? To odpowiedzialność – za klimat, przestrzeń i jakość życia.
ZBIGNIEW CZAJEWSKI
Partner, Buro Happold
Ostatnie 20 lat przyniosło ogrom zmian w budownictwie. W niektórych aspektach, jak w projektowaniu, można mówić wręcz o rewolucji. Dwie dekady temu wykonywałem obliczenia ołówkiem na bloku w kratkę, choć wspomaganie komputerowe projektowania było już wówczas powszechne. Dziś ręcznie już się tego nie robi.
20 lat temu praktycznie nie istniał BIM. Obecnie stał się standardem i nie dotyczy to jedynie modelowania wszystkiego w 3D, ale także zapisywania informacji o poszczególnych elementach i ich parametryzacji. Zaczynamy także wspierać projektowanie sztuczną inteligencją.
20 lat temu nie interesował nas ślad węglowy. Dzisiaj wyzwaniem w branży staje się potrzeba pogodzenia odpowiedzi na bieżące zapotrzebowanie, a więc budowy mieszkań, infrastruktury, z ograniczeniem emisji, czyli budowania w ogóle. Wydaje się, że to budowlany Święty Graal, którego znalezienie przyniesie szczęście przyszłym pokoleniom.
MARIUSZ KOZAK
Dyrektor Oddziału Północny-Zachód, WARBUD
Największy wpływ na rynek budowlany mają dziś transformacja środowiskowa i cyfryzacja. W kontekście naszej aktywności i jej wpływu na środowisko kluczowe są działania ograniczające emisję CO2, gospodarka o obiegu zamkniętym i ochrona zasobów naturalnych. WARBUD, jako część Grupy VINCI, zobowiązał się obniżyć emisje bezpośrednie dwutlenku węgla o 40 proc. do roku 2030 i wspierać swoich klientów w realizacji celów klimatycznych. Firma produkuje również innowacyjny beton niskoemisyjny, który w perspektywie 5 lat ma być wykorzystywany w 90 proc. projektów. Równolegle rośnie znaczenie cyfryzacji w procesie budowlanym – ok. 30 proc. inwestorów korzysta już z dokumentacji 3D i technologii BIM, która wspiera każdy etap realizacji inwestycji, od planowania po zarządzanie budynkiem.
JERZY GROCHULSKI
Prezes SARP w latach 2006–2012
Projektowanie to działanie architektów wpływające na wszystkie obszary ludzkiej aktywności. W naszych budynkach żyjemy, pracujemy, odpoczywamy. To urządzanie świata dla wszystkich staje się coraz bardziej uświadamianą formą naszej zawodowej aktywności. Na przestrzeni ostatnich 20 lat dokonaliśmy przewartościowania rudymentarnych zasad twórczości – od nakierowanej na tworzenie pojedynczych obiektów, do udziału w procesach decydujących o kondycji życia publicznego. Wiedza o zagrożeniach dla prawidłowego funkcjonowania społeczeństw wbudowana została w świadomość architektów, a ich zdolność do holistycznego widzenia zjawisk i reagowania na nie w sposób strukturalny uznać należy za największe osiągnięcie branży. W tym trwającym procesie stajemy się zawodem zaufania publicznego w służbie społeczeństwu i na rzecz zrównoważonego świata.
JORGE CALABUIG FERRE
Prezes Zarządu, Mostostal Warszawa
Branża budowlana mierzy się dziś z dużą zmiennością otoczenia – po pandemii i w obliczu wojny w Ukrainie kluczowe stało się usprawnienie mechanizmów waloryzacyjnych, szczególnie w kontraktach infrastrukturalnych. Ceny materiałów: stali, asfaltu czy energii są zależne od globalnych czynników, na które wykonawca nie ma wpływu, a ich skoki mogą całkowicie zmieniać ekonomikę projektu. Brak elastycznych narzędzi dostosowania wynagrodzenia zwiększa ryzyko dla obu stron – wykonawcy nie mają pewności, czy utrzymają zakładany wynik, a inwestorzy – czy kontrakt zostanie zrealizowany bez zakłóceń. To powinno ulec zmianie, co będzie korzystne dla wszystkich zaangażowanych w realizacje inwestycji.
MARIUSZ ŚCISŁO
Architekt, Prezes, FS&P Arcus
W ciągu ostatnich dwóch dekad przeżywaliśmy zmienne tendencje rynku – mieszkaniowy, biurowy, centra handlowe. W każdym z tych segmentów zaistniały duże zmiany. W budownictwie mieszkaniowym nastąpiła niestety zmiana średnich powierzchni mieszkań i obniżenie standardu powierzchniowego, ale zwiększono uwagę na zieleń, otoczenie, aspekty efektywności energetycznej, lepsze materiały wykończeniowe, w tym design wnętrz wspólnych, a także wystąpił efekt po pandemii – szukanie wspólnych, dobrze zaprojektowanych przestrzeni na terenie z zielenią. W obiektach biurowych – duży skok w jakości elewacyjnych fasad, ich parametrach energooszczędności i spełnianiu standardów BREEAM, LEED, w dostępności dla ograniczonych ruchowo osób. Centra handlowe z początku wieku, kapiące luksusem klimatyzacji w upalne lata, są w stagnacji, gorzej położone powoli zamierają, poddawane liftingowi lub zamieniane na inne funkcje.
ŁUKASZ RYDZEWSKI
Członek Zarządu, Dyrektor ds. Produkcji, Dom Construction
Ostatnie 20 lat to rozwój polskiego budownictwa mieszkaniowego w stronę coraz bardziej złożonych, zrównoważonych projektów. Proces inwestycyjny stał się bardziej skomplikowany, a rozwiązania takie jak BIM, CDE czy lean construction stały się częścią naszej codziennej praktyki. W Dom Construction łączymy zarządzanie kosztami i ryzykiem z nowoczesnymi narzędziami, doświadczeniem inżynierów i innowacyjnymi materiałami, rozwijając podejście umożliwiające zachowanie wysokiej jakości przy budowie tysięcy mieszkań rocznie.
Branża stoi dziś przed wyzwaniami kosztowymi, regulacyjnymi i kadrowymi, a my odpowiadamy cyfryzacją procesów, standaryzacją detali technicznych i systemów montażowych oraz inwestycjami w kompetencje zespołu. Jako Generalny Wykonawca z Grupy Dom Development jesteśmy gotowi na to, co dalej.
BOHDAN BIŚ LISOWSKI
Przewodniczący Polskiej Rady Architektury
Ostatnie dwie dekady to prawdziwa rewolucja w polskim budownictwie i projektowaniu. Przeszliśmy od papierowych projektów do zaawansowanych modeli cyfrowych BIM, które pozwalają na lepszą koordynację i zarządzanie inwestycjami. Rozwój zrównoważonego budownictwa, wzrost znaczenia standardów ESG (environmental, social, governance) oraz rosnące wymagania dotyczące energooszczędności i neutralności klimatycznej wyznaczyły nowe kierunki. Kluczowe zmiany to cyfryzacja całego procesu inwestycyjnego, większy nacisk na ekologię i odpowiedzialność społeczną oraz dynamiczny rozwój technologii – od prefabrykacji, przez automatyzację, po inteligentne systemy zarządzania budynkami. Dziś budujemy inaczej – mądrzej, świadomiej, z myślą o przyszłych pokoleniach.
SZYMON RAĆKOWSKI
Development and Technical Consulting Manager,
Saint-Gobain Construction Products Polska
W ciągu ostatnich 20 lat budownictwo w Polsce przeszło rewolucję – technologiczną, organizacyjną i środowiskową. Dziś „czas to pieniądz” nie jest pustym sloganem. Dzięki innowacjom, jak gotowe systemy oferowane przez marki ISOVER i RIGIPS należące do Grupy Saint-Gobain, buduje się szybciej, precyzyjniej i z troską o planetę. Kompleksowe rozwiązania – akustyczne, ognioodporne, statyczne – są projektowane jako gotowe systemy. A nasze rozwiązania przechodzą rygorystyczne testy w niezależnych instytutach badawczych. To właśnie dzięki takim rozwiązaniom Saint-Gobain jest liderem w lekkim i zrównoważonym budownictwie.
Ostatnie dekady to czas ogromnych postępów – zarówno w całej branży budowlanej, jak i w naszej Grupie. W Saint-Gobain jesteśmy szczególnie dumni z innowacji marek ISOVER i RIGIPS. ISOVER opracował wełnę mineralną o najniższym współczynniku przewodzenia ciepła (λ = 0,030 W/(mK)). Z kolei RIGIPS konsekwentnie wyznacza kierunki rozwoju suchej zabudowy – od płyt 4PRO, przez stworzone pierwsze w branży aprobaty techniczne na systemy suchej zabudowy, aż po przełomowe profile RIGIPS GypSerra®, z organiczną powłoką, wolną od chromu. To pierwsze tego typu rozwiązanie na świecie, przebadane i produkowane w Polsce. Tak rozumiemy innowację z myślą o użytkowniku i środowisku.
MAREK BODAK
COO, Depenbrock Polska
Co zmieniło się w ciągu ostatnich 20 lat? Rynek budowlany stał się bardzo konkurencyjny, a przewagę zdobywa się dzięki innowacjom. Mamy w tym swójudział – wprowadziliśmy prefabrykowane słupy z fundamentami i mieszane dachy żelbetowo-stalowe. Budowaliśmy też obiekty dla e-commerce i unikatowe zakłady produkcyjne.
Co nas czeka w przyszłości? Choć branża budowlana jako pierwsza odczuwa spowolnienie gospodarcze, wierzymy w jej potencjał. Obserwujemy rynek, aby wdrażać najnowsze rozwiązania. Inwestorzy stawiają na ekologię, dlatego redukujemy ślad węglowy i optymalizujemy konstrukcje. Kluczowe staje się również odejście od paliw kopalnych.
MIROSŁAW NIZIO
Właściciel, założyciel, Nizio Design International
Najbardziej cenię te projekty, które niosą ze sobą historię, wartości, wchodzą w relację z otoczeniem. Tak było m.in. w przypadku Mauzoleum Martyrologii Wsi Polskich w Michniowie czy wystawy głównej w Muzeum POLIN, która nauczyła mnie, jak budować narrację przestrzenią. Szczególnie interesujący wydaje mi się dialog między przeszłością a teraźniejszością, objawiający się harmonijnym łączeniem tradycyjnego rzemiosła z nowoczesną technologią. Równie ważne są dla mnie koncepcje, w których natura staje się integralną częścią obiektu – jak projekt polskiego pawilonu w Osace czy kompleks ekologicznych domków w Wierzchowiskach. Zależy mi na projektowaniu odpowiedzialnym, zrównoważonym, również w sensie emocjonalnym, dlatego stawiam na naturalne materiały. Architektura ma dla mnie sens przede wszystkim wtedy, gdy kreuje rzeczywistość, wnosząc do niej wartość – nie tylko użytkową, ale również kulturową i społeczną.
BARBARA I OSKAR GRĄBCZEWSCY
Architekci, właściciele, OVO Grąbczewscy Architekci
Próbując podsumować ostatnie 20 lat naszej aktywności w architekturze, nie sposób nie odnieść się do globalnych zmian, którym podlega ta wspaniała dziedzina sztuki/nauki.
Bezsprzecznym faktem jest zmiana paradygmatu polegająca na próbie przekształcenia architektury w ekoarchitekturę. Nie chodzi tylko o wrażliwość architektów na otaczający nas krajobraz, o szanowanie istniejącej zieleni, o wprowadzanie traw, krzewów i drzew na dachy i tarasy budynków. Mówimy tu również o odchodzeniu od realizacji nowych inwestycji na rzecz rewitalizacji, adaptacji, renowacji – wszystkich działań na substancji istniejących budynków. W ramach tej „rewolucji” mieści się też odzyskiwanie materiałów budowlanych z rozbiórek, stosowanie materiałów o jak najniższym śladzie węglowym, formowanie architektury w sposób minimalizujący ogrzewanie i chłodzenie czy zapewniający naturalną wentylację.
Z satysfakcją przyznajemy, że te nurty są nam bardzo bliskie, co widać choćby w naszych najnowszych realizacjach – mieszkaniówce KTBS przy ul. Mariackiej w Katowicach (rewitalizacja, gospodarka cyrkularna) czy Centrum Wiedzy Cognitarium w Koszalinie (synteza architektury, przestrzeni zewnętrznych i ogrodów w spójną całość – budynek, który jest zarazem miejskim kwartałem).
Architektura towarzyszy człowiekowi od zarania naszego gatunku i jest dziedziną bardzo dobrze przystosowującą się do nieustannych zmian i nowych wyzwań. Cały czas aktualna pozostaje dla nas rada sformułowana przez Witruwiusza ponad 2000 lat temu: „Przy budowie należy uwzględniać: trwałość, celowość i piękno”. To powinno być nasze motto wobec kolejnych wyzwań, przed którymi staniemy.
