EKOLOGICZNA SZKOŁA PRZYSZŁOŚCI

Budowa kompleksu edukacyjnego, która ruszyła na obrzeżach Gdańska, może odmienić polski rynek budownictwa energooszczędnego, kojarzonego na razie głównie z domami jednorodzinnymi. Projekt obiektu przygotowany przez Pracownię Projektową TBiARCHITEKCI.

Projekt jest nie tylko innowacyjny i wpisuje się w rozwojowy charakter miasta, ale umożliwi też uczniom naukę w dosłownie cieplarnianych warunkach. Takie szkoły to przyszłość – oceniają gdańscy urzędnicy.

Na Zachodzie energooszczędność jest w modzie już od dawna. Tam, jak i w Stanach Zjednoczonych, buduje się już nie tylko energooszczędne domy i osiedla, ale również szkoły, urzędy, szpitale i obiekty sportowe. W Polsce jednak technologia budowy oparta o prefabrykowane moduły (z drewnianą konstrukcją) – umożliwiające nie tylko znaczne obniżenie kosztów eksploatacji budynku, ale też dużo wyższy komfort użytkowania – była dotychczas zarezerwowana głównie dla domów jednorodzinnych i niewielkich obiektów komercyjnych.
Teraz jednak, gdy społeczna świadomość ekologiczna stoi w Polsce na coraz wyższym poziomie, po nowatorskie i ekologiczne rozwiązania przy budowach nowych obiektów zaczęły sięgać także publiczne instytucje. Przykładem tego będzie energooszczędny kompleks edukacyjny „Jabłoniowa”, który w przeciągu dwóch lat powstanie w dynamicznie rozwijającej się południowej części Gdańska i stanie się drugim domem dla ok. 800 uczniów i 250 przedszkolaków.

Zielone miasto, zielona szkoła
Gdańsk lubi być postrzegany jako miasto przyjazne środowisku. To tutaj znajduje się najwięcej w kraju dróg rowerowych przypadających na jednego mieszkańca, cyklicznie wprowadzane są też nowe rozwiązania dotyczące selekcji odpadów, a urzędnicy kładą duży nacisk na rozwój komunikacji publicznej. W ubiegłym roku powstała tu zupełnie nowa linia tramwajowa, która połączyła z centrum miasta wykluczone komunikacyjnie tereny Górnego Tarasu, a także Pomorska Kolej Metropolitalna – pierwsza od blisko pół wieku nowa linia kolejowa w Polsce służąca do obsługi ruchu pasażerskiego w obrębie gdańskiej aglomeracji.
Korków w Gdańsku jest więc coraz mniej, mieszkańcy chętnie angażują się w miejskie inicjatywy prozdrowotne, a samo miasto jest coraz czystsze, co przekłada się nawet na brak jakichkolwiek problemów ze smogiem. Teraz jednak władze Gdańska idą o krok dalej i po kilku udanych doświadczeniach z budową mniejszych obiektów użyteczności publicznej w technologii energooszczędnej (parterowe przedszkola i żłobki) przystąpiły do realizacji projektu w niespotykanej dotąd skali. Z jednej strony będzie on innowacyjny i nowoczesny, a z drugiej także ekologiczny.
– Tak dużego obiektu publicznego, budowanego w technologii drewnianej prefabrykowanej, jeszcze w Polsce nie ma – przyznaje Magdalena Brzezińska, dyrektor biura TBiARCHITEKCI z Gdańska, które wykonało projekt innowacyjnego kompleksu edukacyjnego „Jabłoniowa”. – Zaprojektowanie kompleksu, który powstanie w przeważającej części z prefabrykatów zbudowanych w hermetycznych warunkach i w specjalistycznej fabryce, było dla nas niezwykle interesującym wyzwaniem.
– Projekt rzeczywiście był bardzo wymagający – przyznaje Włodzimierz Bartosiewicz z Dyrekcji Rozbudowy Miasta Gdańska, która realizuje projekt z ramienia miasta. – Zależało nam jednak, żeby oferować gdańskim uczniom nie tylko wysoki poziom edukacji, ale też odpowiednie warunki do nauki, które mogłyby iść w parze z zainaugurowaniem trendu na energooszczędność przy budowie takich placówek.
Co konkretnie znajdzie się na terenie kompleksu, który ma być otwarty za ok. dwa lata? W pierwszej kolejności zbudowany zostanie budynek dydaktyczny, w którym znajdzie się 25 klas, biblioteka szkolna i publiczna, stołówka oraz pomieszczenia administracyjne. Równolegle budowana będzie sala sportowa na 200 osób wraz z aulą dla 300 osób i zespołem mniejszych sal gimnastycznych (do zajęć korekcyjnych i artystycznych, dla 50 osób), a także sąsiadujące z kompleksem przedszkole.
Gdy powyższa faza inwestycji się zakończy, generalny wykonawca (konsorcjum firm Przedsiębiorstwo Wielobranżowe EBUD-Przemysłówka oraz TB.INVEST) przystąpi do realizacji drugiego budynku dydaktycznego, z 21 klasami przewidzianymi dla uczniów starszych. Zbudowana zostanie wówczas także infrastruktura sportowa obejmująca boisko wielofunkcyjne (do koszykówki, siatkówki i tenisa), boisko piłkarskie, skocznię w dal oraz plac zabaw. Docelowo w obu etapach powstanie infrastruktura dla trzech oddziałów „zerówek” (75 uczniów), trzy oddziały klas I–III (225 os.), trzy oddziały klas IV–VI (234 os.) oraz część dla najstarszych uczniów z klas VII–VIII (252 os., po 28 uczniów w klasie). Dokumentacja pracowni TBiARCHITEKCI obejmuje również projekt zieleni, który przewiduje m.in. posadzenie 114 sztuk drzew i 630 krzewów na terenie kompleksu.

Energooszczędność coraz bardziej w cenie
Budowa szkoły w tej technologii jest nie tylko ekologiczna, ale może być też opłacalna finansowo.
– Budynek w technologii energooszczędnej będzie można ogrzać nawet dwukrotnie niższym nakładem comiesięcznych kosztów – mówi Łukasz Górczak z firmy Ecologiq, w której powstają poszczególne elementy przyszłego kompleksu szkolnego. – Stopa zwrotu różnicy w kosztach budowy budynku tradycyjnego i energooszczędnego wynosi przy tym zaledwie ok. 6–7 lat.
Oznacza to, że już po niespełna dekadzie nieco wyższy (niż w przypadku budowy tradycyjnej) koszt budowy kompleksu zwróci się z nawiązką, bo budynek będzie na tyle szczelny termicznie, że do ogrzania go będzie potrzeba o wiele mniej energii (nawet o 30–50 proc. mniej).
Cały kompleks, łącznie z fazą projektową i wykonawczą, będzie kosztować ok. 76,5 mln zł. Środki na jego realizację pochodzą w całości z budżetu miasta.
Ważny jest fakt, że energooszczędne budynki budowane są przez specjalistów w formie prefabrykowanej, a więc nie na terenie budowy („cegła po cegle”), tylko w specjalistycznym zakładzie produkcyjnym.
– Poszczególne elementy budynku, w tym ściany wewnętrzne i zewnętrzne, a także okna, stropy i konstrukcja dachu są wykonywane w hali produkcyjnej, a nie na miejscu budowy, gdzie byłyby narażone na warunki atmosferyczne takie jak deszcz, śnieg czy nieustanne zmiany temperatury – tłumaczy Górczak. – Ma to ogromny wpływ na późniejszą żywotność i zachowanie właściwości cieplnych budynku, ponieważ poszczególne fragmenty budynku są przygotowywane w przystosowanych do tego warunkach, a następnie przywożone na teren budowy i montowane na miejscu. Takie rozwiązanie znacznie skraca czas budowy i to nawet w przypadku, gdy siedziba zakładu leży w dużej odległości od działki budowlanej.
Co więcej, pozwala to też na wyeliminowanie tzw. mostków termicznych, a więc tych fragmentów budynku, które są najbardziej narażone na przenikanie powietrza i wilgoci z zewnątrz do budynku. – Mowa tu m.in. o oknach, drzwiach, tarasach czy dachu – tłumaczy Bartosiewicz. – W budynkach tradycyjnych, czyli murowanych, to właśnie te miejsca determinują późniejszą utratę ciepła i wyższe koszty eksploatacji. Zdecydowaliśmy się więc na innowacyjną, energooszczędną formę technologii przy budowie tego kompleksu, bo umożliwi ona uniezależnienie budynku od warunków atmosferycznych, pozwoli na łatwiejszą kontrolę nad wentylacją poszczególnych pomieszczeń, a do tego poprawi także komfort przebywania w takim budynku uczniom i nauczycielom.
W budynkach budowanych „na szybko” metodami tradycyjnymi, a takich w Polsce jest i jeszcze przez długi czas będzie najwięcej, wilgoć jest wszechobecna miesiącami, a kontrola temperatury wewnątrz obiektu jest niezwykle utrudniona. Przekłada się to nie tylko na wyższe koszty utrzymania budynku, ale i kiepskie samopoczucie jego użytkowników. – Tymczasem do takiej szkoły, która powstanie przy ul. Jabłoniowej, uczniom aż będzie chciało się przychodzić i zostawać na dłużej – komentuje, uśmiechając się, dyrektor Bartosiewicz.

Nie ma efektu bez odpowiedniego projektu
Funkcjonalna część inwestycji będzie miała aż 13 tys. mkw. powierzchni, a tak dużego projektu w omawianej technologii jeszcze w Polsce nie budowano. Gdańsk będzie w tym przypadku pionierem. Z drugiej strony nie jest to dla gdańskich urzędników całkowicie nowa forma inwestycji, ponieważ w ciągu ostatnich trzech lat w mieście zbudowano już kilka przedszkoli i żłobków, które mają właściwości energooszczędne.
– Mamy już dwa żłobki zrealizowane w tej technologii i dwa przedszkola, a kolejne dwa są w budowie – tłumaczy dyr. Bartosiewicz. – Przekonały nas analizy funkcjonowania podobnych obiektów zza granicy. Z kolei miesięczne koszty utrzymania tych placówek na bieżąco monitorujemy i możemy ocenić, że ta technologia naprawdę się sprawdza. Miasto podjęło więc decyzję o budowie całego kompleksu w oparciu właśnie o energooszczędne materiały i technologię budowy.
Dużym wyzwaniem był jednak sam projekt kompleksu, który przygotowała wspominana już pracownia TBiARCHITEKCI. – Projekt z pewnością był dużym wyzwaniem dla architektów, ale już samo spełnienie warunków przetargowych pozwalało sądzić, że zostanie wykonany kompleksowo i rzetelnie – mówi Bartosiewicz. – Jesteśmy bardzo zadowoleni z efektu również dlatego, że projekt będzie dostępny w systemie BIM, co ułatwi późniejsze zarządzanie kompleksem.
Czym jest system BIM, z którego korzysta pracownia TBiARCHITEKCI? W skrócie umożliwia on „zbudowanie” obiektu w wirtualnej rzeczywistości zamiast mozolnego nanoszenia poszczególnych elementów na dwuwymiarowe, papierowe schematy (rzuty, przekroje etc.). Pozwala też na sprawdzenie i funkcjonowanie wszystkich elementów projektu już na etapie wirtualnym, sporządzanie dokładnych kosztorysów i dokonywanie zamówień na materiały budowlane oraz przeprowadzanie symulacji działania budynku. To wszystko nie tylko przyspiesza realizację budowy, ale też ogranicza ryzyko popełnienia błędu w sztuce budowlanej. TBiARCHITEKCI dzięki korzystaniu z BIM przekażą wykonawcy i zamawiającemu szczegółową bazę danych o obiekcie, która ułatwi również późniejsze zarządzanie budynkiem. Co ciekawe, np. w Wielkiej Brytanii projektowanie w oparciu o BIM jest już obowiązkowe, w Polsce korzystają z niego jak na razie nieliczne pracownie projektowe.
– Przy projektowaniu takiego kompleksu BIM jest niezwykle przydatny, ponieważ w technologii energooszczędnej trzeba brać pod uwagę szereg aspektów, które nie są spotykane przy tradycyjnych projektach – dodaje kierownik zespołu projektowego TBiARCHITEKCI Magdalena Brzezińska. – W budynkach energooszczędnych, zwłaszcza o takich rozmiarach, jak kompleks „Jabłoniowa”, niezwykle ważnym aspektem jest chociażby zarządzanie wentylacją i ogrzewaniem pomieszczeń. Trzeba też brać pod uwagę takie niuanse, jak rodzaj drewna do zbudowania konstrukcji nośnych czy wypełnienie ścian membranami, okładzinami itd. A wszystko to musi być ze sobą zgrane na etapie projektu, jako że poszczególne elementy inwestycji powstają już w zakładzie produkcyjnym, a nie na placu budowy. Nie ma więc pola do ewentualnych późniejszych korekt, wszystko musi być gotowe od razu i spełniać wszelkie normy termiczne, a odpowiada za to właśnie biuro projektowe.
Dyrektor Bartosiewicz dodaje: – Co ciekawe, obieg powietrza w takich budynkach musi być inny niż w domach. Wynika to z faktu, że dzieci odczuwają ciepło inaczej niż dorośli. Dla nas najważniejsze jest, żeby odpowiednia temperatura panowała w połowie wysokości pomieszczenia, a dla dzieci, co zrozumiałe, w dolnej części. Projekt musiał więc uwzględniać nawet takie szczegóły, a przy tym wypełnić wszystkie założenia dotyczące przepisów i wymogów prawnych w budynku oświatowym, a także jego funkcjonalności. Architektonicznie? Bardzo mi się podoba, takie szkoły to przyszłość.

Inwestycje wyznaczające kierunek rozwoju
Budowa energooszczędnego kompleksu szkolnego przy ul. Jabłoniowej wpisuje się przy tym w spotykany w wielu polskich miastach trend do rozwoju tkanki miejskiej w oparciu o tereny położone z dala od centrum, które są po prostu tańsze i umożliwiają mniej zamożnym mieszkańcom zakup nieruchomości w przystępnej cenie. Nie inaczej jest w Gdańsku, gdzie na przestrzeni ostatnich lat przeważająca większość osiedli powstała właśnie w południowej części miasta: na Chełmie, Morenie, Ujeścisku, Jasieniu czy Szadółkach (to właśnie tam powstanie „Jabłoniowa”).
W parze z rozwojem układu drogowego i komunikacji publicznej (wspomniana nowa linia tramwajowa i plany budowy kolejnej) musi iść jednak także rozwój usług, a także oferty szkolnej.
– W południowych dzielnicach Gdańska mieszka już ponad 70 tys. osób, a to blisko 20 proc. wszystkich mieszkańców Gdańska – mówi Piotr Kowalczuk, wiceprezydent Gdańska ds. polityki społecznej. – Istniejąca infrastruktura oświatowa jest już niewystarczająca, dlatego konsekwentnie realizujemy plan budowy nowych obiektów, takich jak właśnie „Jabłoniowa”. Pojawienie się tej placówki oraz realizowana po sąsiedzku inwestycja w Kowalach [budowa szkoły metropolitalnej na granicy miasta – przyp. red.] zapewni komfortowe warunki do realizacji zadań edukacyjnych w tej części Gdańska.
Wyjście naprzeciw potrzebom mieszkańców z tego rodzaju inwestycją jest o tyle istotne, że to właśnie na obrzeżach miasta nietrudno o zakup mieszkania o większym metrażu i zarazem w przystępnej cenie – a to właśnie takich mieszkań, jak nietrudno się domyślić, poszukują młode rodziny.
– „Jabłoniowa” leży na obszarze charakteryzującym się jednym z najwyższych przyrostów naturalnych w mieście – przyznaje wiceprezydent Kowalczuk. – Bardzo dynamicznie rozwija się on pod względem deweloperskim, jest chętnie zamieszkiwany przez rodziny z dziećmi w wieku szkolnym i przedszkolnym.
Rozwój oferty edukacyjnej, zwłaszcza jeśli idzie w parze z dbaniem o środowisko poprzez korzystanie z energooszczędnych technologii, jest więc w tym przypadku inwestycją godną naśladowania także w innych polskich miastach.

Maciej Dzwonnik

PROJEKT KOMPLEKSU SZKOLNEGO „JABŁONIOWA” W GDAŃSKU
ADRES: Gdańsk, ul. Jabłoniowa
ZAMAWIAJĄCY: Dyrekcja Rozbudowy Miasta Gdańska
PROJEKT: TBiARCHITEKCI Sp. z o.o.
ZESPÓŁ PROJEKTOWY: Magdalena Brzezińska, Magdalena Szarejko, Dorota Krzywiec-Klein, Karolina Bartkowiak, Ewa Piotrowicz, Łukasz Dymura
GENERALNY WYKONAWCA: Konsorcjum firm Przedsiębiorstwo Wielobranżowe EBUD-Przemysłówka Sp. z o.o. TB.INVEST Sp. z o.o. Sp. Komandytowa
PODSTAWOWE DANE OBIEKTU:
Powierzchnia zabudowy – 6181,01 m2
Powierzchnia działki w granicach opracowania – 3,6 ha
Powierzchnia użytkowa – 13010,65 m2
Kubatura – 71357,97 m3

TBiARCHITEKCI to pracownia projektowa rozwijająca swoją działalność od 2002 roku pod kierownictwem architekt Magdaleny Brzezińskiej (na zdjęciu). Od 2016 roku pracownia korzysta z oprogramowania 3D oraz MEP (Mechanical/ Electrical/Plumbing) Modeler pozwalającego wychwycić błędy w koordynacji i sprawnie zaplanować proces budowy. Wprowadzenie technologii BIM wiązało się z rewolucją nie tylko w projektowaniu, ale i funkcjonowaniu pracowni. Przeszkolono zespół projektowy, zainwestowano w nowoczesny sprzęt komputerowy i oprogramowanie. Więcej informacji o biurze i jego działalności można uzyskać na stronie tbi-architekci.pl.