POŁUDNIOWA OBWODNICA WARSZAWY WYZWANIA PROJEKTOWE

Południowa Obwodnica Warszawy, czyli droga ekspresowa S2, jest jedną z najbardziej wyczekiwanych inwestycji infrastrukturalnych na Mazowszu. Jej zaprojektowanie, a następnie budowa, spotkały się z licznymi wyzwaniami, które wynikały zarówno z kwestii ukształtowania terenu, jak i poprowadzenia trasy przez tereny silnie zurbanizowane. 

Maciej Gajewski
Główny projektant odcinka C POW Arcadis

Robert Słota
Główny projektant mostowy odcinka C POW MP Mosty

Budowa obwodnicy Warszawy była planowana już od lat 70. XX wieku. Jednak dopiero Mistrzostwa Europy w piłce nożnej, które Polska organizowała wspólnie z Ukrainą, stały się katalizatorem licznych inwestycji drogowych i przyczyniły się do przyspieszenia ich realizacji. Tak właśnie było z rozpoczęciem przygotowań do budowy Południowej Obwodnicy Warszawy.

POW w pierwotnych założeniach miała być częścią autostrady A2, która biegnie równoleżnikowo przez środek kraju od granicy z Niemcami do granicy z Białorusią. Te plany zostały jednak zmienione w wyniku konsultacji z mieszkańcami południowych dzielnic Warszawy, którzy obawiali się, że droga o parametrach autostrady będzie emitowała zbyt dużo zanieczyszczeń i hałasu. Ostatecznie podjęto decyzję, że jej trasa biegnąca południowym skrajem miasta będzie miała parametry nie autostrady, tylko drogi ekspresowej, a jej odcinek o długości 2,3 km na obszarze Ursynowa zostanie dodatkowo ukryty w tunelu.

Rys. 1. Plan sytuacyjny węzła Patriotów. Od 13+300 km do 14+000 km

Południowa Obwodnica Warszawy będzie miała łącznie 34,1 km i połączy 2 węzły autostrady A2 – węzeł  Konotopa położony na za- chód od Warszawy z węzłem Lubelska na wschód od miasta. Na razie powstał  odcinek o długości 15,5 km od węzła Konotopa do węzła Puławska. W budowie natomiast jest odcinek o  łącznej długości 18,6 km, który biegnie od węzła Puławska do węzła Lubelska, po drodze  przecinając Ursynów, Wisłę oraz Mazowiecki Park Krajobrazowy. Planowany termin ukończenia tej  inwestycji to grudzień 2020 roku. Budowa Południowej Obwodnicy Warszawy wraz z wykupem gruntów  pochłonie łącznie 6 mld zł.

Budowany obecnie odcinek jest podzielony na 3 części:

• odcinek A – od węzła „Puławska” (bez węzła) do węzła „Przyczółkowa” (bez węzła) o długości ok.  4,6 km, w tym m.in. budowa tunelu pod Ursynowem (generalny wykonawca: Astaldi SpA – przyp.red.);
• odcinek B – od węzła „Przyczółkowa” (z węzłem) do węzła „Wał Miedzeszyński” (z węzłem) o  długości ok. 6,5 km, w tym m.in. budowa Mostu Południowego (generalny wykonawca: Gülermak i Przedsiębiorstwo Budowy Dróg i Mostów z Mińska Mazowieckiego – przyp.red.);
• odcinek C – od węzła „Wał Miedzeszyński” (bez węzła) do węzła „Lubelska” (bez węzła) o długości ok. 7,5 km, w tym przeprowadzenie trasy przez Mazowiecki Park Krajobrazowy (generalny wykonawca: WARBUD SA – przyp.red.).

Firmy Arcadis i MP Mosty są odpowiedzialne za opracowanie projektu odcinka C, którego generalnym wykonawcą jest firma Warbud. Odcinek C jest najdłuższą częścią realizowanej inwestycji, znajduje się w całości na prawym brzegu Wisły. W przyszłości połączy on POW z planowaną Wschodnią Obwodnicą Warszawy oraz z autostradą A2, której budowa na odcinku węzeł „Lubelska” – obwodnica Mińska Mazowieckiego jest również w trakcie realizacji.

 Odcinek C zostanie zrealizowany do grudnia 2020 roku, a więc o 4 miesiące później niż odcinki A i B, które zostaną oddane do użytku w trzecim kwartale 2020 roku. Przesunięcie czasowe w porównaniu do dwóch pozostałych odcinków wynika z konieczności realizacji zadania dodatkowego – budowy 2 nadprogramowych wiaduktów kolejowych na przyszłe potrzeby ruchu dalekobieżnego na linii kolejowej z Warszawy do Dorohuska.

Budowa wiaduktu ulicy Tawułkowej nad POW-em

Wyzwania projektowe – odcinek C
Aktualnie realizowany przebieg powstającego odcinka C jest efektem licznych uwarunkowań. Wynikały one przede wszystkim z tego, że trasa przecina inne ważne ciągi komunikacyjne oraz tereny zurbanizowane w dzielnicy Wawer, a także cenne przyrodniczo obszary na prawym brzegu Wisły. W związku z tym konieczne było uwzględnienie postulatów i uwag zgłaszanych przez lokalnych mieszkańców podczas konsultacji, a także czynników oraz wymogów środowiskowych. Uzgodniono w ten sposób optymalny wariant przebiegu trasy. Na odcinku C POW powstanie węzeł Patriotów i 10 wiaduktów. Droga będzie miała dwie jezdnie z trzema pasami ruchu oraz pasami awaryjnymi. W sumie w każdym kierunku będzie miała szerokość 13 metrów. Na odcinku C można wyróżnić 2 główne wyzwania projektowe:
• węzeł Patriotów – przecięcie z 2 wiaduktami drogowymi i 4 wiaduktami kolejowymi,
• poprowadzenie trasy przez tereny Mazowieckiego Parku Krajobrazowego.

Węzeł Patriotów – górą czy dołem?
Ulica Patriotów jest głównym ciągiem komunikacyjnym warszawskiej dzielnicy Wawer. Na całej długości biegnie równolegle do 2 torów linii kolejowej nr 7, po obu jej stronach. POW przecina ulicę Patriotów w Miedzeszynie.

Wstępne założenia uwzględniały poprowadzenie trasy na przecięciu z ulicą Patriotów na estakadzie nad dwiema jezdniami i nad torami kolejowymi. Rozwiązanie nie zyskało jednak akceptacji okolicznych mieszkańców podczas przeprowadzonych konsultacji społecznych. Estakada zaburzyłaby lokalny krajobraz – dzielnica Wawer jest pozbawiona wyższej zabudowy, dominuje w niej niska zabudowa jednorodzinna. Drugi powód był związany z potencjalnym wzrostem poziomu hałasu, który mogłoby spowodować wyniesienie tak ruchliwej trasy na estakadę.

W związku z powyższym ostatecznie zdecydowano się na wariant, który poprowadzi trasę dołem pod ulicą Patriotów i pod torami kolejowymi, a obie jezdnie ulicy Patriotów i cztery tory linii kolejowej (2 istniejące i 2 planowane) zostaną poprowadzone ponad nią na 6 wiaduktach. Schowanie trasy poniżej poziomu gruntu w wannie szczelnej, która będzie długa na 340 metrów i głęboka na 12 metrów, oraz zamontowanie ekranów akustycznych sprawi, że hałas emitowany przez pojazdy poruszające się obwodnicą zostanie znacznie ograniczony.

W ramach inwestycji zostaną zbudowane dwa dodatkowe wiadukty pod planowane tory linii kolejowej przeznaczone do obsługi ruchu dalekobieżnego. Takie rozwiązanie jest podyktowane koniecznością efektywnej obsługi ruchu kolejowego przez Warszawę – docelowo na każdym wylocie ze stolicy planowane są 2 tory dla ruchu aglomeracyjnego i 2 dla dalekobieżnego. Zbudowanie 2 dodatkowych wiaduktów w ramach tej inwestycji pozwoli na ograniczenie możliwych utrudnień dla ruchu kołowego przez węzeł w przyszłości.

Przejście przez Mazowiecki Park Krajobrazowy
Mazowiecki Park Krajobrazowy, razem z Kampinoskim Parkiem Narodowym i Chojnowskim Parkiem Krajobrazowym, tworzą tak zwany Zielony Pierścień Warszawy. Park rozciąga się południkowo od rezerwatu Las im. Króla Jana Sobieskiego na wysokości drogi krajowej nr 2 na północy do okolic Osiecka na południu, równolegle do biegu Wisły. Powierzchnia Mazowieckiego Parku Krajobrazowego wynosi15 710 hektarów, a jego strefa ochronna (otulina) pokrywa dodatkowo obszar 7992 hektarów.

Park jest jednym z najważniejszych terenów chronionych otaczających Warszawę, co oznacza, że wszelkie inwestycje w jego obrębie muszą się odbywać z jak największym poszanowaniem jego cennych zasobów przyrodniczych, a samo planowanie inwestycji musi spełnić wszystkie rygorystyczne wymogi środowiskowe. Nie inaczej było w przypadku Południowej Obwodnicy Warszawy, której przebieg przez park i jego otulinę musiał zostać zaakceptowany przez Regionalną Dyrekcję Ochrony Środowiska w Warszawie.

Oprócz podwyższonych wymogów środowiskowych i konieczności uwzględnienia licznych czynników przyrodniczych wyzwaniem były warunki gruntowe na obszarze parku. Teren jest w dużej mierze podmokły, więc trasa POW została poprowadzona tak, żeby ominąć największe rozlewiska, które są jednocześnie ważnymi elementami ekosystemu parku. Jedną z głównych przeszkód terenowych było jezioro Torfy, które zostanie ominięte przez trasę łukiem od północy, biegnąc estakadą o długości 365 metrów.

Łączna długość estakad na odcinku obwodnicy przecinającym Mazowiecki Park Krajobrazowy to 552 metry – oprócz już wspomnianej, przewidziane są jeszcze dwa większe wiadukty długie na 149 i 41 metrów. Trasa zostanie wyniesiona na estakadach co najmniej 4 metry ponad poziom gruntu, dzięki czemu będą mogły się pod nią przemieszczać bez problemu nawet łosie, które są największymi zwierzętami żyjącymi w parku. Oprócz tego pod POW powstaną specjalne przejścia dla mniejszych zwierząt, tak jak przy innych, podobnych inwestycjach drogowych i kolejowych, a wzdłuż trasy na wyznaczonych odcinkach zostaną umieszczone ekrany akustyczne. Pozostała część odcinka prowadzącego przez park zostanie poprowadzona na nasypie.

Budowa estakady Południowej Obwodnicy Warszawy (POW) w Wawrze, na obszarze Mazowieckiego Parku Krajobrazowego, ok. 100 m od jeziora Torfy

Co się zmieni po zbudowaniu POW?
Południowa Obwodnica Warszawy, gdy już zostanie w całości ukończona, pozwoli na zmniejszenie ruchu w stolicy, w tym przede wszystkim na etapowej obwodnicy Warszawy. Będzie to możliwe dzięki budowie licznych węzłów, które połączą ją z istniejącym układem drogowym. Szacuje się, że ruch związany z Warszawą będzie stanowił aż 80% ruchu na obwodnicy, w tym 50–60% to ruch przyjazdowy i wyjazdowy z miasta, a 20–30% to ruch wewnątrz Warszawy. Pozostały to ruch związany z województwem mazowieckim (17%) i ruch dalekiego zasięgu (3%) [1].

Ważną funkcją POW będzie usprawnienie komunikacji między południowymi dzielnicami miasta – Mokotowem, Ursynowem i Wawrem. Jazda przez zakorkowane centrum miasta nie będzie już jedyną możliwością dla ich mieszkańców. Dodatkowo obwodnica połączy układ drogowy Warszawy z siecią autostrad oraz dróg ekspresowych w regionie, co znacznie ułatwi wjazd i wyjazd z miasta. Będzie to korzystne również dla ruchu tranzytowego, który będzie mógł wreszcie w łatwy sposób ominąć stolicę.

Budowa POW przyniesie też szereg korzyści środowiskowych i zdrowotnych dla mieszkańców Warszawy. Jednym z elementów inwestycji jest rozbudowa szlaków pieszych oraz rowerowych – te ostatnie powstaną wzdłuż całej trasy. Oprócz tego, dzięki przeniesieniu części ruchu z miasta na obwodnicę, zmniejszy się poziom hałasu i emisji spalin. Mniejsze natężenie ruchu pozwoli również na zmniejszenie ryzyka wypadków w samym mieście.

Przypisy:
[1] SISKOM, Południowa Obwodnica Warszawy S2 wraz z budową trasy NS S79, źródło:
http://siskom.waw.pl/s2.htm (dostęp: wrzesień 2019).