Operowanie światłem

Jak operować oświetleniem w architekturze, aby było adekwatne? Co poza funkcjonalnością i nastrojowością daje architekturze sztuczne światło? Jaki przekrój możliwości świetlnych dostarcza dzisiaj architektom technologia?

PIOTR ŁOSEK, architekt, młodszy partner, WXCA

Zlokalizowany w centrum Warszawy plac Pięciu Rogów stanowi istotny przestrzennie element tkanki urbanistycznej Śródmieścia, a światło pełni w nim ważną funkcję. Naszym celem było stworzenie miejsca otwartego i dostępnego dla wszystkich. Zgodnie z tymi założeniami zaprojektowano przestrzeń spełniającą oczekiwania oraz potrzeby współczesnych użytkowników, a operowanie światłem i cieniem pozwala podkreślić, a także wyeksponować jej główne elementy – drzewa oraz artystyczną instalację przestrzenną Joanny Rajkowskiej. Światło filtrowane przez korony klonów polnych pozwala uzyskać malowniczy efekt światłocienia na posadzce wykonanej z betonu architektonicznego.

Latarnie na placu, wraz ze szpalerami drzew, podkreślają historyczny układ urbanistyczny tego miejsca, nawiązując do pierzei kamienic ulicy Szpitalnej, Chmielnej, Brackiej i Zgoda. Niewielka wysokość słupów oświetlenia ma za zadanie podkreślić skalę przestrzeni publicznej, która zgodnie z założeniami miała zostać dostosowana do ruchu pieszego. Neutralny charakter latarni pozwoli współgrać z fasadami budynków tworzących plac Pięciu Rogów, godząc różnorodne style architektoniczne.

Mamy nadzieję, że nowy plac stanie się spokojną enklawą w tętniącym życiem Śródmieściu Warszawy i pozwoli cieszyć się tym miejscem spotkań w ciągu dnia oraz wieczorem.

MICHAŁ ŚCIESZKA, architekt Roark Studio

Oświetlenie odgrywa strategiczną rolę w sposobie, w jaki ludzie doświadczają i rozumieją architekturę oraz jej wnętrza. Należy pamiętać o dwóch kluczowych aspektach oświetlenia architektonicznego: estetyce oraz funkcjonalności. Estetyka to obszar, który wnosi wartość emocjonalną do projektu. Projektowane i przemyślane oświetlenie uwidacznia tekstury, kolory, formy przestrzenne.

Nie można pominąć drugiego aspektu – funkcjonalności. Światło sztuczne ma wyglądać w pożądany sposób, ale musimy również umożliwiać bezpieczne poruszanie się po przestrzeniach budynku.

Z takim wyzwaniem spotkaliśmy się w przestrzeni relaksacyjnej Atrium Oliva w Gdańsku. Natężenie oświetlenia „podstawowego” musiało spełniać warunki zgodne z normami, równocześnie dając możliwość regulowania temperatury barwowej zgodnie z biorytmem człowieka, tzw. Human Centric Lighting(HCL). W strefach Sali Klubowej oraz Fitness zaprojektowano sceny oświetleniowe dostosowane do pory dnia bądź wykonywanych aktywności fizycznych i relaksacyjnych. Wyjątkowym elementem wyposażenia Strefy Relaksu jest tężnia solankowa. Tam zaprojektowano półki oświetleniowe, w których uskokach będą zamontowane wodoszczelne neony LED z funkcją RGB (Neon LED RGB IP68), wykonane z polimeru odpornego na słoną wodę.

NORBERT WASSERFURTH-GRZYBOWSKI, właściciel Studio DL

W Fabryce Norblina od samego początku projektu kluczowe było zbudowanie nastroju, który oddałby ducha tego wyjątkowego miejsca. Historia kompleksu jest wyraźnie widoczna w projekcie: architektura, użyte materiały oraz powierzchnie ścian i sufitów przypominają instalacjach z przeszłości. Ta niezwykła przestrzeń emanująca historią przedsiębiorców z wizją oraz infrastrukturą przemysłową nie pozwalała na traktowanie jej w sposób sztampowy. Bezkompromisowe wdrożenie rygorów wizualnych sprawia, że nie mamy wątpliwości co do czystej intencji projektu. Zastosowanie reguł oświetleniowych operujących gestem w kontekście do architektury historycznej oraz przemysłowych obiektów muzealnych przeplata się i w pewien sposób obudowuje historię nową infrastrukturą. Podsumowując, Fabryka Norblina nie tylko zyskała ogromne znaczenie na mapie mentalnej stolicy, ale może także stanowić przykład wzorcowego projektu w estetyce postindustrialnej miasta.

MAREK BULAK, architekt, właściciel Bulak Projekt

Sposobów posługiwania się oświetleniem innym niż promieniowanie naszej gwiazdy jest, chciałoby się powiedzieć, niezliczona liczba. Promienie Słońca stają się sztuczne, czyli przetworzone, np. poprzez filtrowanie za pomocą szklanych czy innych przesłon, odbicia. Typowe światło sztuczne stwarza określony charakter efektu, jaki powstaje pod jego wpływem. Płomień, łuk elektryczny, fluorescencja oddziaływają w różny sposób na nasze reakcje. Kolor, łączenie barw, mieszanie, gradacja, dynamika to kolejna nieograniczona paleta możliwości. Najbliższe jest mi spojrzenie na światło „oczami” Caravaggio. Ze spowijającej wszystko czerni wydobycie wybranych elementów. Po pokazaniu tras, kierunków, znaków informacyjnych, podświetleniu podłóg, blatów roboczych, schodów i parkingów, tak aby obserwator czuł się w przestrzeni bezpiecznie, pojawia się możliwość uruchomienia u niego rekcji emocjonalnej. Trzeba wyodrębnić wybrany szczegół z tła. Musi on być w dobrze dobranym miejscu, tak by nadawał się do zauważenia, zatrzymania uwagi, obserwacji. Pokazany szczegół będzie później reprezentował obiekt lub przestrzeń w świadomości uczestników obserwacji. Obiekty duże i pełne ruchu wymagają intensywnej oprawy podkreślającej wielkomiejskość. Taki efekt chcieliśmy osiągnąć, projektując galerie handlowe Jurowiecka w Białymstoku oraz Siedlce. Starą fabryczną strukturę budynków podkreślaliśmy w Cukrowni Żnin. Z kolei kameralność i skromność charakteryzowała rewaloryzowaną oficynę w kompleksie pałacowym w Łochowie.

BARNABA GRZELECKI, właściciel pracowni BIT CREATIVE

W ostatnim naszym projekcie dla firmy Axpo Polska motyw światła jest jednym z główniejszych elementów, jak nie najważniejszym. Firma Axpo Polska jest częścią Grupy Axpo – największego producenta energii odnawialnej w Szwajcarii oraz międzynarodowego lidera w obrocie energią, a także odbioru energii słonecznej i wiatrowej. Motywem przewodnim było bezpośrednie nawiązanie kształtem oraz detalem do działalności firmy. Na suficie przez cały korytarz biegną obłe linie świetlne imitujące przepływ energii. W salach konferencyjnych zaprojektowaliśmy akustyczne sufity w kształcie imitującym fale i oprawy w kształcie śmigieł wiatraków. Wszystkie te elementy nawiązują do podmuchu wiatru oraz do pozyskiwania energii wiatrowej. W tym wnętrzu gra światłem jest nietuzinkowa. Nadaje przestrzeni niebanalny charakter. Stanowi dominujący detal.

Przy obecnej technologii KNX, Lutron lub podobnych, a także wyposażeniu opraw w zasilacze Dali jesteśmy w stanie projektować oświetlenie i zarządzać nim w dowolny sposób. Możemy projektować sceny świetlne, a co więcej, zarządzać natężeniem opraw. Skupić światło np. na stole konferencyjnym, a rozproszyć w pozostałej części powierzchni. Systemy te za pomocą odpowiednich czujników w porozumieniu ze światłem naturalnym są w stanie dobierać odpowiednie natężenie opraw tak, aby w danej chwili uzyskiwać poprawne natężenie luxów na stanowisko pracy. Zarządzanie oświetleniem jest jedną ze składowych inteligentnych rozwiązań w biurze.

Fot. w nagłówku: Plac Pięciu Rogów w Warszawie