TAKSONOMIA UE – WYZWANIA I RYZYKA DLA UCZESTNIKÓW OBROTU
Taksonomia UE to fundamentalna regulacja w obszarze zrównoważonego rozwoju. Brak wiedzy (oraz dostosowania) w tym obszarze, może skutkować trudnościami z pozyskaniem inwestora oraz atrakcyjnego finansowania. Co warto wiedzieć?
Geneza regulacji dotyczących zrównoważonego rozwoju
Regulacje dotyczące obszaru ESG oraz zrównoważonego rozwoju mają swoje źródło w wielu inicjatywach międzynarodowych. Zaliczyć do nich należy m.in. Rezolucję ONZ 2030, przyjętą w 2015 r., w której wskazano 17 Celów Zrównoważonego Rozwoju (Sustainable Development Goals), obejmujących 169 szczegółowych zadań. Cele te winny zostać spełnione do 2030 r. Problematyka i wyzwania dotyczące ochrony klimatu zostały następnie uwzględnione w porozumieniu paryskim, które weszło w życie w 2016 r., zobowiązując państwa, które stały się sygnatariuszami tego porozumienia, do działań na rzecz łagodzenia zmian klimatycznych. W końcu, na płaszczyźnie europejskiej, pojawiła się idea tzw. Europejskiego Zielonego Ładu (European Green Deal), w ramach którego w 2020 r. opublikowano Plan inwestycyjny na rzecz zrównoważonej Europy (Sustainable Europe Investment Plan). Plan ten został następnie rozwinięty w tzw. Fit for 55 (czyli w pakiet inicjatyw i zmian legislacyjnych, przedstawionych w drugiej połowie 2021 roku, zmierzających do istotnego ograniczenia emisji gazów cieplarnianych).
Taksonomia UE oraz wybrane regulacje powiązane – wyzwania i ryzyka
Jednym z fundamentalnych źródeł regulacji w UE w obszarze zrównoważonego rozwoju jest niewątpliwie rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/852 z dnia 18 czerwca 2020 r. w sprawie ustanowienia ram ułatwiających zrównoważone inwestycje, zmieniające rozporządzenie (UE) 2019/2088 – czyli tzw. Taksonomia UE.
Rozporządzenie to jest kluczowym aktem w obszarze zrównoważonego rozwoju, definiuje ono bowiem pojęcie „zrównoważonej środowiskowo” działalności gospodarczej. Zgodnie z Taksonomią UE, aby daną działalność gospodarczą zakwalifikować jako zrównoważoną środowiskowo, powinna ona spełniać cztery podstawowe warunki: po pierwsze – musi wnosić istotny wkład w realizację co najmniej jednego z 6 celów środowiskowych (łagodzenie zmian klimatu, dostosowanie do zmian klimatu, zrównoważone użytkowanie i ochrona zasobów wodnych oraz morskich, przejście na gospodarkę o obiegu zamkniętym, zapobieganie zanieczyszczeniom, a także ich kontrola, ochrona i przywracanie różnorodności biologicznej oraz ekosystemów); po drugie – nie może wyrządzać poważnych szkód w odniesieniu do pozostałych celów; po trzecie – musi przestrzegać minimalnych gwarancji (zgodnie z art. 18 Taksonomii UE są to procedury stosowane przez przedsiębiorstwo prowadzące działalność gospodarczą, które mają zapewnić przestrzeganie m.in. wytycznych OECD dla przedsiębiorstw wielonarodowych oraz wytycznych ONZ dotyczących biznesu i praw człowieka); po czwarte – musi spełniać techniczne kryteria kwalifikacji, które zostały ustanowione przez KE. W tym kontekście należy podkreślić, iż techniczne kryteria kwalifikacji (technical screening criteria) pozwalają przede wszystkim określić, czy dana działalność ma znaczący wkład w realizację danego celu środowiskowego, czy też szkodzi temu celowi.
Jednocześnie Taksonomia UE nakłada na uczestników rynku finansowego, do których ma zastosowanie rozporządzenie SFDR (Sustainable Finance Disclosure Regulation) oraz podlegających dyrektywie NFRD (NonFinancial Reporting Directive), szereg obowiązków sprawozdawczych. Jednym z podstawowych celów Taksonomii UE jest bowiem m.in. zapewnienie porównywalności (prezentowanych danych oraz informacji) w zakresie zrównoważonego rozwoju. Warto podkreślić, iż aksjologicznym założeniem przy tworzeniu Taksonomii UE było zapewnienie jej neutralności wobec interesów poszczególnych państw członkowskich. Niemniej jednak toczony publicznie dyskurs dotyczący m.in. klasyfikacji takich źródeł energii jak energia jądrowa czy gaz ziemny wyraźnie wskazują, iż jest to założenie czysto teoretyczne.
Taksonomia UE nakłada na duże podmioty będące jednostkami zainteresowania publicznego (szczegółowo opisane w dyrektywie NFRD) obowiązek ujawnienia, w jaki sposób i w jakim stopniu ich działalność jest związana z działalnością gospodarczą, która kwalifikuje się jako zrównoważona środowiskowo (zgodnie z Taksonomią UE). Przedsiębiorstwa podlegające obowiązkowi publikowania informacji niefinansowych powinny ujawnić udział procentowy ich obrotu pochodzący z produktów lub usług związanych z działalnością gospodarczą, która kwalifikuje się jako zrównoważona środowiskowo, oraz udział procentowy ich nakładów inwestycyjnych i wydatków operacyjnych odpowiadający aktywom lub procesom związanym z działalnością gospodarczą, która kwalifikuje się jako zrównoważona środowiskowo.
Natomiast na uczestników rynków finansowych oferujących np. „ciemnozielone” produkty finansowe Taksonomia UE nakłada odrębne obowiązki, w szczególności ujawnienia celów środowiskowych, do realizacji których przyczynia się inwestycja w ramach danego produktu finansowego, oraz opisanie, w jaki sposób, a także w jakim stopniu inwestycje w ramach tego produktu finansowego są dokonywane w działalność gospodarczą kwalifikującą się jako zrównoważona środowiskowo. Jest to bardzo istotna okoliczność np. z perspektywy „ciemnozielonych” produktów finansowych, powiązanych np. z inwestycjami w „zielone” magazyny, biurowce czy „zielone” projekty mieszkaniowe.
Rozporządzenie delegowane dotyczące Technicznych Kryteriów Kwalifikacji
Na datę powstania niniejszego artykułu do Taksonomii UE zostały uchwalone dwa kluczowe rozporządzenia delegowane. Pierwszym z nich jest rozporządzenie delegowane Komisji (UE) 2021/2139 z dnia 4 czerwca 2021 r. uzupełniające rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/852 poprzez ustanowienie technicznych kryteriów kwalifikacji służących określeniu warunków, na jakich dana działalność gospodarcza kwalifikuje się jako wnosząca istotny wkład w łagodzenie zmian klimatu lub w adaptację do zmian klimatu, a także określeniu, czy ta działalność gospodarcza nie wyrządza poważnych szkód względem żadnego z pozostałych celów środowiskowych („Climate Delegated Act”).
Rozporządzenie to należy rozumieć jako uszczegółowienie treści Taksonomii UE. Dokonuje ono doprecyzowania kryteriów dotyczących zrównoważonej środowiskowo działalności gospodarczej w rozumieniu Taksonomii UE (w szczególności w rozumieniu art. 3) – jednak wyłącznie w zakresie oceny realizacji przez taką działalność dwóch pierwszych celów środowiskowych określonych w Taksonomii UE, tj.: łagodzenia zmian klimatu oraz adaptacji do zmian klimatu (vide art. 9 lit. a) i b) Taksonomii UE). Rozporządzenie to jest kluczowe z perspektywy wykonywania obowiązków informacyjnych określonych m.in. w art. 8 oraz w art. 5–7 Taksonomii UE (m.in. w odniesieniu do przedsiębiorstw podlegających obowiązkowi publikowania informacji niefinansowych, a także w zakresie produktów finansowych w rozumieniu rozporządzenia SFDR).
Rozporządzenie delegowane (do art. 8 Taksonomii UE) – harmonogram ujawnień
Drugim z przywołanych rozporządzeń delegowanych jest rozporządzenie delegowane Komisji (UE) 2021/2178 z dnia 6 lipca 2021 r. uzupełniające rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/852 przez sprecyzowanie treści i prezentacji informacji dotyczących zrównoważonej środowiskowo działalności gospodarczej, które mają być ujawniane przez przedsiębiorstwa podlegające art. 19a lub 29a dyrektywy 2013/34/UE, oraz określenie metody spełnienia tego obowiązku ujawniania informacji („Disclosures Delegated Act”).
Zgodnie z ww. rozporządzeniem od 1 stycznia 2022 r. do 31 grudnia 2022 r. przedsiębiorstwa niefinansowe (kwalifikujące się podmiotowo) zobowiązane są do ujawniania wyłącznie udziału procentowego działalności gospodarczej kwalifikującej się do systematyki i działalności gospodarczej niekwalifikującej się do systematyki w łącznym obrocie, kapitale czy wydatkach operacyjnych oraz informacji jakościowych, o których mowa w pkt 1.2 załącznika I (do ww. rozporządzenia), dotyczących tego ujawnienia. Natomiast przedsiębiorstwa finansowe (kwalifikujące się podmiotowo) zobowiązane są, w okresie od 1 stycznia 2022 r. do 31 grudnia 2023 r., do ujawniania wyłącznie: (I) udziału procentowego w aktywach ogółem ekspozycji wobec działalności gospodarczej niekwalifikującej się do systematyki i działalności gospodarczej kwalifikującej się do systematyki; (II) udziału procentowego w aktywach ogółem ekspozycji, o których mowa w art. 7 ust. 1 i 2 ww. rozporządzenia (ekspozycje wobec rządów centralnych, banków centralnych oraz emitentów ponadnarodowych; a także instrumenty pochodne); (III) udziału procentowego w aktywach ogółem ekspozycji, o których mowa w art. 7 ust. 3 ww. rozporządzenia (ekspozycje wobec przedsiębiorstw, które nie podlegają obowiązkowi publikowania informacji niefinansowych); (IV) informacji jakościowych, o których mowa w załączniku XI do ww. rozporządzenia.
Co bardzo istotne, kluczowe wskaźniki wyników przedsiębiorstw niefinansowych (kwalifikujących się podmiotowo), w tym wszelkie informacje towarzyszące, które mają zostać ujawnione na podstawie załączników I oraz II do ww. rozporządzenia, ujawnia się od 1 stycznia 2023 r. Natomiast kluczowe wskaźniki wyników przedsiębiorstw finansowych (kwalifikujących się podmiotowo), w tym wszelkie informacje towarzyszące, które mają zostać ujawnione na podstawie załączników III, V, VII, IX oraz XI do ww. rozporządzenia, ujawnia się od 1 stycznia 2024 r. Określone punkty z załącznika V do ww. rozporządzenia stosuje się od 1 stycznia 2026 r.
Wpływ regulacji w obszarze zrównoważonego rozwoju na rynek transakcyjny (w tym nieruchomościowy)
Praktyka obrotu wyraźnie wskazuje, iż regulacje w obszarze ESG oraz zrównoważonego rozwoju, w tym kwestia zgodności z Taksonomią UE, coraz istotniej wpływają na rynek transakcyjny, w tym nieruchomościowy. Wpływ ten jest szczególnie widoczny w odniesieniu do zakresu i metodyki badania due diligence, a także w odniesieniu do wysokości wycen, struktury portfeli inwestycyjnych oraz struktury grup kapitałowych. Kwestie te wpływają także na potencjalny zakres raportowania niefinansowego, np. w sektorze RE Investment Funds, PE/VC (na przykładzie kwalifikowalnych funduszy venture capital – EuVECA).
Odnosząc się do badania due diligence, należy podkreślić, iż szczegółowa analiza czynników ESG podczas ww. badania jest dość złożonym zadaniem (większość czynników i parametrów związanych ze zrównoważonym rozwojem jest bowiem, w obecnych uwarunkowaniach, dość trudno mierzalna). W związku z powyższym rekomendowane jest angażowanie doświadczonych doradców w tym obszarze. Istotną rolę odgrywa w tym procesie również skala i szybkość tworzenia nowego obszaru regulacyjnego na poziomie Unii Europejskiej (rozporządzenia, dyrektywy, akty delegowane, akty o charakterze technicznym, wytyczne, rekomendacje organów nadzoru itd.). Trend ten znajduje swoje odzwierciedlenie w projektowanych regulacjach UE, w szczególności w przedstawionym stosunkowo niedawno przez Komisję Europejską projekcie dyrektywy – Directive on Corporate Sustainability Due Diligence and amending Directive (EU) 2019/1937 (dalej: Dyrektywa). Co do zasady celem projektowanej Dyrektywy jest m.in. analiza i kontrola całego łańcucha dostaw z perspektywy wykluczenia niekorzystnego wpływu działalności prowadzonej przez określone podmioty wskazane (zdefiniowane) w Dyrektywie na prawa człowieka oraz środowisko. Projekt Dyrektywy wprowadza m.in. obowiązek należytej staranności po stronie organów podmiotów podlegających Dyrektywie, w zakresie uwzględniania konsekwencji ich decyzji dla zrównoważonego rozwoju, praw człowieka, zmian klimatu oraz wpływu na środowisko – w ujęciu krótko, średnio oraz długoterminowym. Niewątpliwie projektowaną Dyrektywę należy uznać za ważny element dopełniania regulacji związanych z uzyskiwaniem, analizą oraz upublicznianiem określonych informacji w zakresie ESG (w całym łańcuchu dostaw) przez duże podmioty zdefiniowane w Dyrektywie. Takie działania powinny pozwolić na lepsze wypełnianie wymogów informacyjnych oraz raportowych w zakresie ESG oraz zrównoważonego rozwoju przez podmioty podlegające regulacjom rozporządzenia SFDR oraz Taksonomii UE.
Warto wskazać, iż w sektorze nieruchomościowym kwestie ESG mają również coraz szersze znaczenie w wymiarze operacyjnym, np. w kształtowaniu treści umów najmu. Dostrzegalny jest obecnie istotny trend związany z tworzeniem określonych klauzul w umowach najmu, odnoszących się do kwestii ESG (czy szerzej: tworzenia całej konstrukcji „zielonych” umów najmu). Zgodność z wymogami ESG jest obecnie także bardzo istotną okolicznością analizowaną przez rynek finansowy, coraz istotniej wpływając na koszt finansowania dłużnego oraz jego dostępność. Z perspektywy przedsiębiorców oraz ich doradców należy niewątpliwie brać pod uwagę, iż trend ten będzie podlegał – jak się wydaje – dalszemu wzmocnieniu.
Nie ulega wątpliwości, iż obecnie podmioty sektora nieruchomościowego niedostosowujące się do polityki zrównoważonego rozwoju / ESG ograniczają możliwość pozyskania inwestora (np. w postaci inwestora branżowego działającego w oparciu o strategię ESG czy też w postaci np. dedykowanego funduszu Real Estate). Jak się wydaje, w dłuższej perspektywie podmioty takie mogą mieć również trudność z pozyskaniem, atrakcyjnego kosztowo, finansowania dłużnego.
