CYFRYZACJA PROCESU BUDOWLANEGO
CZY INNE KRAJE MAJĄ NAM CZEGO ZAZDROŚCIĆ?
Na przestrzeni ostatnich kilku lat ustawa Prawo budowlane była nowelizowana kilkukrotnie. Cyfryzacja procesu budowlanego nabrała tempa w czasach pandemii. Choć wcześniej stanowiła oczywisty kierunek rozwoju, wydawać by się mogło, że nie był on priorytetem ani ustawodawcy, ani organów administracji państwowej.
Porównując Polskę z takimi krajami jak Włochy czy Portugalia, można śmiało powiedzieć, że rodzime zmiany przepisów i ich dostosowanie do rozwoju technologicznego zasługują na uznanie. W Italii przebieg procesu budowlanego uzależniony jest głównie od wewnętrznych procedur stosowanych przez administrację rządzącą w danym regionie. Inaczej zatem będzie wyglądał proces uzyskiwania pozwolenia na budowę w Kalabrii, a inaczej w dużych miastach, takich jak Rzym czy Mediolan. Brak ujednoliconego systemu procesu budowlanego stanowi nie lada problem dla potencjalnych inwestorów. Nie bez kozery mówi się, że biurokracja to największa trucizna Włoch.
Podobnie jest w Portugalii, gdzie rozpatrywanie wniosków w postępowaniu administracyjnym może ciągnąć się latami. Obce portugalskiemu systemowi są elektroniczne wersje dokumentów, nieznany jest również elektroniczny dostęp do systemów administracji rządowej. Przykładowo wniosek o pozwolenie na budowę wraz z niezbędną dokumentacją składa się w formie papierowej oraz na dołączonej do dokumentacji płycie CD, a więc w zasadzie już relikcie przeszłości naszego systemu administracji publicznej.
Rodzime rozwiązania
W Polsce przełomowy dla branży budowlanej był projekt cyfryzacji procesu budowlanego, który rozpoczął się w lipcu 2020 r. uruchomieniem strony e- -Budownictwo (https://e-budownictwo. gunb.gov.pl/). Kolejno w lutym 2021 r. weszły w życie przepisy, które umożliwiły składanie drogą elektroniczną wniosków w procesie budowlanym, w tym tego najważniejszego i najbardziej oczekiwanego: wniosku o pozwolenie na budowę (od lipca 2021 r.). Taka forma składania dokumentów nie tylko oszczędziła czas, ale również stała się ekologiczna oraz ekonomiczna. Wspomniane kraje o takiej centralizacji i dostępności do ogólnokrajowego systemu mogą jedynie pomarzyć.
Kolejnym ułatwieniem stał się system e-CRUB, który zastąpił dotychczasowy centralny rejestr osób posiadających uprawnienia budowlane oraz rejestr ukaranych z tytułu odpowiedzialności zawodowej w budownictwie (CRUB). System zarządzany jest przez Główny Urząd Nadzoru Budowlanego (GUNB) na podstawie danych z izb zawodowych odpowiedzialnych za nadawanie uprawnień w budownictwie – Polskiej Izby Inżynierów Budownictwa i Izby Architektów RP. System pozwala na natychmiastową identyfikację danej osoby bez potrzeby wglądu w dokumenty papierowe. e-CRUB działa pod adresem https://ecrub.gunb.gov.pl.
Następnym krokiem było wprowadzenie cyfrowych narzędzi, które mają usprawnić proces budowlany i wykonywanie uprawnień właścicielskich względem już użytkowanych obiektów, tj. cyfrowa książka obiektu budowlanego (c-KOB) oraz elektroniczny dziennik budowy (EDB). Na mocy ustawy z 7 lipca 2022 r. o zmianie ustawy – Prawo budowlane oraz niektórych innych ustaw wprowadzono nowy rozdział 5d dotyczący prowadzenia c-KOB, która działa pod adresem https://c-kob.gunb.gov.pl, dając możliwość gromadzenia informacji oraz szybkiego udostępniania danych dotyczących nieruchomości odpowiednim służbom. Jak wskazuje ustawodawca, celem powstania c-KOB jest m.in. podwyższenie standardu bezpieczeństwa obiektów budowlanych. Natomiast od 27 stycznia 2023 r. weszła w życie nowelizacja ustawy Prawo budowlane, wprowadzająca do ww. ustawy przepisy nowego rozdziału 5a, kreujące normatywną podstawę dla możliwości prowadzenia dziennika budowy w formie elektronicznej. Zgodnie z treścią nowelizowanych przepisów dziennik budowy może być prowadzony w postaci papierowej, z uwzględnieniem art. 47v ww. ustawy, albo w postaci elektronicznej. Jednocześnie ustawodawca wskazał, iż możliwości prowadzenia dziennika budowy w formie elektronicznej nie stosuje się do robót budowlanych na terenach zamkniętych ustalonych decyzją Ministra Obrony Narodowej.
Dziennik budowy w wersji elektronicznej
Tradycyjny papierowy dziennik budowy zyskał alternatywę w postaci dziennika elektronicznego, prowadzonego w systemie elektronicznego dziennika budowy (EBD) wraz z dostępem do aplikacji EDB. Przedmiotowe narzędzie ma na celu szereg ułatwień w procesie zarządzania budową (w tym możliwość zdalnego monitorowania przez inwestora wpisów w dzienniku budowy praktycznie z dowolnego miejsca mającego dostęp do internetu). Jednocześnie ustawodawca w art. 47v ustawy Prawo budowlane wskazał datę graniczną: 31 grudnia 2029 r. jako termin, do którego wydawane będą papierowe dzienniki budowy (z wyjątkiem dzienników budowy dotyczących robót budowlanych na terenach zamkniętych ustalonych decyzją Ministra Obrony Narodowej).
Porządkowo należy również wskazać, iż w celu wystąpienia o wydanie dziennika budowy prowadzonego w postaci elektronicznej oraz dokonywania wpisów w tym dzienniku inwestor oraz osoby uprawnione do dokonywania wpisów są zobowiązane do posiadania konta w systemie EDB. Osoba, która założyła konto w systemie EDB, staje się jego wyłącznym użytkownikiem (system EDB zabezpiecza konto przed dostępem osób trzecich). Ponadto system EDB zawiera zabezpieczenia uniemożliwiające zmianę wprowadzonych danych oraz utratę tych danych i wpisów. Zapewnia także rozliczalność wprowadzonych danych i dokonanych wpisów oraz dostępność oraz integralność tych danych i wpisów.
Kierunek nowelizacji wydaje się słuszny, a zaproponowane przez ustawodawcę rozwiązania i narzędzia dążą do ujednolicenia oraz usprawnienia procesu budowlanego w Polsce. Zmiany te stanowią również odzwierciedlenie kierunków nadanych przez Unię Europejską, która planuje utworzenie europejskiej przestrzeni danych dotyczących budownictwa (European Construction Data Space) w celu zebrania informacji generowanych przez branżę budowlaną. Panuje zgoda co do tego, że cyfryzacja jest zarówno nieunikniona, jak i kluczowa dla konkurencyjności oraz zrównoważonego rozwoju europejskiego sektora budowlanego.
Według organu wykonawczego UE cyfryzacja ma dążyć do poprawy wydajności procesów budowlanych, wsparcia obiegu zamkniętego, certyfikacji i identyfikowalności, jak również będzie środkiem umożliwiającym osiągnięcie lepszego zagospodarowania środowiska dla planety i ludzi (https://ec.europa.eu/docsroom/ documents/47996). Władza wykonawcza UE przygotowuje obecnie ostateczną wersję swojej „ścieżki przejścia” (transition pathway) dla sektora budowlanego, która ma zostać opublikowana w 2023 r.
Cyfryzacja procesu budowlanego niesie ze sobą sporo ułatwień zarówno dla jednostki, jak i dla inwestorów prowadzących wielomilionowe inwestycje. Stanowi również pomoc oraz usystematyzowanie dla organów administracyjnych i nadzorujących cały proces budowlany. Pozostaje mieć nadzieję, że wdrożone przez ustawodawcę narzędzia będą miały możliwość dalszego rozwoju, a administracja publiczna jest gotowa na zmiany.
