NOWOCZESNE ROZWIĄZANIA W AKUSTYCE I TECHNOLOGII ESTRADOWEJ

W obiektach widowiskowych istotne jest spełnienie wielu wymagań związanych z technologią estradową i akustyką. Zabudowanie i zintegrowanie wielu systemów technologii estradowej przy jednoczesnym uzyskaniu bezkompromisowej jakości akustyki nie zawsze idą w parze z idealną integracją z architekturą miejsca. Tego i innych wyzwań związanych z akustyką, na podstawie przykładów projektów z portfolio PAK – Pracowni Akustycznej Kozłowski, dotyczy ten artykuł.

W przypadku Teatru Letniego w Szczecinie udało się uzyskać idealną równowagę pomiędzy funkcjonalnością obiektu estradowego a niebanalną formą i czystością rozwiązań architektonicznych. W obiekcie widowiskowym istotny jest równomierny rozkład pola akustycznego na widowni przy jednoczesnym kontrolowaniu wartości wielu parametrów akustycznych, m.in. czasu pogłosu. W tym celu zastosowano tworzone przez wszystkie warstwy zadaszenia panele akustyczne, zrealizowane w formie membranowych warstwowych ustrojów pochłaniających dźwięk w szerokim zakresie częstotliwości. Kształt paneli został dopasowany do formy i rozstawu szkieletu konstrukcji nośnej dachu. Panele dachowe zostały precyzyjnie zaprojektowane. W zbiorze ponad 600 paneli, tworzących cały „sufit akustyczny”, poszczególne elementy występują zaledwie dwukrotnie. Ściany – za widownią oraz za stanowiskiem realizatorów – są pokryte ustrojem akustycznym wykorzystującym siatkę cięto-ciągnioną. Struktura, wymiary oraz wykorzystane materiały dobrano na podstawie szczegółowych obliczeń z wykorzystaniem komputerowego modelu akustycznego 3D. Parametry akustyczne materiałów przyjęto na podstawie pomiarów laboratoryjnych próbek.

Istnieje możliwość zaaranżowania w obszarze estrady układu przypominającego wizualnie oraz funkcjonalnie muszlę koncertową. Elementy pionowe tworzące ściany boczne „muszli” są kreowane poprzez czarne, mobilne dwustronne panele akustyczne, pokryte z jednej strony ustrojami o właściwościach odbijających/rozpraszających dźwięk, a z drugiej strony materiałami dźwiękochłonnymi. 40 paneli przejezdnych o wysokości 3 m i szerokości około 1 m jest wykorzystywanych nie tylko podczas koncertów muzyki klasycznej, ale także imprez rozrywkowych. Przykładowo podczas koncertu Dawida Podsiadło panele zostały „ubrane” w białe pokrowce, aby wkomponować się w całość projektu scenograficznego. Pomiary akustyczne zrealizowane przed uruchomieniem obiektu potwierdzają osiągnięcie wszystkich założonych parametrów. Obiekt zapewnia realizatorom swobodę kreacji dźwiękowej bez konieczności walczenia z niedoskonałościami akustycznymi sceny czy widowni, ponieważ one nie występują.

Dla zapewnienia efektywności i funkcjonalności
W Teatrze Letnim w Szczecinie zaprojektowano szereg rozwiązań technologicznych ułatwiających prace obsłudze technicznej. W celu zachowania spójności wizualnej dachu elementy technologiczne pomalowano na nietypowy, biały kolor.

Zaprojektowano komplet tras kablowych w przestrzeni widowni i estrady zrealizowanych w łatwo dostępnych miejscach, umożliwiając szybki dostęp do nich, nawet w trakcie trwania imprezy. Ponadto wykonano stałe okablowanie komunikujące stanowisko realizatorów, przyłącza w obrębie estrady, pomieszczenie techniczne oraz dziesiątki punktów na suficie. Całe okablowanie zaprojektowano jako redundantną strukturę wykorzystującą ideę sieci fonicznych i oświetleniowych. Obiekt jest wyposażony w komplet gniazd zasilających z sieci obiektu, zlokalizowanych w pobliżu estrady, na stanowisku realizatorów oraz na dachu. W dachu zainstalowano kilkadziesiąt przyłączy, przeznaczonych dla systemów oświetlenia, wideo oraz nagłośnienia. Białe pasy kablowe podają okablowanie zasilające i sygnałowe do sztankietów. Możliwe jest użycie dodatkowych koryt kablowych, zlokalizowanych pod poziomem dachu, do ułożenia dodatkowych przewodów.

Stanowiska realizatorów oświetlenia, nagłośnienia i multimediów FOH (ang. front of house) umieszczono za pierwszym modułem widowni, w centralnej jej części, w taki sposób, aby zapewnić pełną swobodę organizacji tego miejsca, widoczność i dobry odsłuch dla realizatorów, a zarazem uniknąć przesłaniania widoku sceny dla widzów. Układ pochylni rozmieszczonych w terenie umożliwia swobodne wtaczanie sprzętu na stanowisko.

Na znajdującym się na końcu widowni tarasie zaprojektowano stanowiska dla operatorów kamer oraz operatorów reflektorów follow spot. Wszystkie stanowiska mają dostęp do sieci tras kablowych, możliwiających połączenie ich z estradą oraz parkingiem, na którym przewidziano miejsca postojowe dla wozów transmisyjnych.

Rozwiązania zapewniające komfort
W obiekcie zaprojektowano rozwiązania umożliwiające komfortowe realizowanie wydarzeń kulturalnych bez względu na panujące warunki atmosferyczne, m.in. specjalną siatkę przeciwwiatrową, mocowaną na tyle estrady do specjalnego sztankietu. Siatka ta uzupełnia dach, chroniąc estradę od wiatru oraz deszczu.

Zaprojektowano układ zainstalowanych na stałe 62 w ciągarek ł ańcuchowych, zgodny ze standardem z BGV D8+. Wyciągarki są zamocowane do konstrukcji zadaszenia amfiteatru w ściśle wyznaczonych węzłach nośnych, a zarazem w lokalizacjach wynikających ze strategii podwieszania nagłośnienia, oświetlenia i dekoracji podczas imprez. Na wciągarkach podwieszone są kratownice aluminiowe. Za pomocą pulpitu sterowania można obniżyć dowolną kratę do poziomu podłogi i rozpocząć montaż
sprzętu bez dodatkowych przygotowań. To rozwiązanie skraca czas przygotowania imprezy do niezbędnego minimum.

Wewnątrz paneli akustycznych zainstalowano naświetlacze LED RGB, umożliwiające niezależne oświetlenie każdego trójkąta zadaszenia. Naświetlacze, dzięki spięciu w sieć DALI oraz DMX, tworzą spójny system iluminacji zewnętrznej dachu, a zarazem wewnętrznej sufitu akustycznego. Podpięcie systemu do konsolety oświetleniowej pozwala realizatorowi oświetlenia estradowego wykorzystywać iluminację dachu jako dodatkowe kilkaset dynamicznie sterowanych lamp.

Dotychczas zrealizowane imprezy potwierdzają wygodę przyjętych rozwiązań technologicznych oraz wysoką jakość akustyki, niespotykaną dotychczas w polskich amfiteatrach.

Otoczyć widza dźwiękiem
Współczesne spektakle teatralne posiadają bogatą oprawę wizualną wykorzystującą najnowsze osiągnięcia w dziedzinie multimediów. Dekoracja jest kreowana przy zastosowaniu wielokierunkowych projekcji 3D, wideomapingu czy też rozwiązań rodem z technologii kinowej lub telewizyjnej. Inscenizatorzy nie tylko chcą posługiwać się nowinkami technologicznymi, ale dążą do zatarcia granicy między widownią a sceną i wciągnięcia widzów w środek akcji przedstawienia. Celem jest spowodowanie u widza wrażenia, że znalazł się nie tylko wizualnie, ale także dźwiękowo w środku wydarzeń i miejsc w spektaklu.

Nowoczesny system dźwiękowy zainstalowany w Teatrze Wielkim w Poznaniu wykorzystuje pomysł na dźwięk immersyjny, mający na celu otoczenie widza dźwiękiem. Rozwiązania takie są nam dobrze znane z sal kinowych. Chodzi o to, aby dźwięk nie docierał do słuchacza jedynie z kierunku sceny, ale dokładnie z każdego kierunku, tj. z góry, boków i tyłu, a także spod widowni. Takie właśnie zanurzenie (ang. immerse) widza w dźwięku pozwala stworzyć wrażenie rzeczywistego znajdowania się w centrum sytuacji. Jeśli słyszymy cykady dookoła nas, jesteśmy w stanie poczuć się jak w prawdziwym lesie, oglądając kolejne sceny Snu nocy letniej.

Biuro PAK na przestrzeni kilkunastu lat opracowało dokumentacje projektowe, na podstawie których realizowano kolejne etapy modernizacji Teatru Wielkiego w Poznaniu w zakresie:
• poprawy akustyki widowni;
• stworzenia poprawnych technologicznie kabin realizatorów;
• dźwiękowego systemu ostrzegawczego;
• systemu inspicjenta;
• systemu nagłaśniania;
• wirtualnej akustyki.
W ostatnim etapie, realizowanym w latach 2021–2023, wymieniono w pełni wyposażenie technologiczne i akustyczne sceny (mechanika, oświetlenie, nagłośnienie) oraz zainstalowano na widowni system dźwięku immersyjnego.

Wirtualna akustyka
Systemy wirtualnej akustyki umożliwiają przestrajanie warunków akustycznych panujących wewnątrz pomieszczeń. Dzięki temu rozwiązaniu możliwe jest idealne dostosowanie akustyki sali koncertowej, widowiskowej, teatralnej do potrzeb realizowanego występu. Rozwiązanie to, opierające się na przetwarzaniu naturalnej odpowiedzi impulsowej sali, umożliwia kreowanie w rzeczywistości
obiektów wielofunkcyjnych. Systemy tego typu „zbierają” naturalny dźwięk z sali za pomocą kilkunastu miniaturowych mikrofonów, następnie przetwarzają go w wielokanałowych procesorach DSP, aby na końcu odtworzyć dyskretnie w tym samym wnętrzu za pomocą kilkudziesięciu, zazwyczaj niewidocznych, urządzeń głośnikowych.

W przypadku sali Filharmonii Sudeckiej w Wałbrzychu zaprojektowanie wirtualnej akustyki umożliwiło uzyskanie filharmonicznej jakości dźwięku, typowej dla dużych sal koncertowych, we wnętrzu znacznie mniejszym, pomimo tego, że znajduje się w nim ponad 400 miejsc siedzących. To pokazuje, że system wirtualnej akustyki umożliwia nie tylko dostosowanie akustyki do potrzeb konkretnego występu, ale także zrealizowanie wymagających koncertów klasycznych, które inaczej nie mogłyby odpowiednio zabrzmieć.