Arcytrudna układanka

Rewitalizacja budynków w centrum największych europejskich miast jest zawsze ogromnym wyzwaniem dla każdej firmy zaangażowanej w procesy inwestycyjne. Im starsze i bardziej zniszczone budowle są przedmiotem prac, tym pojawia się więcej przeszkód. Skala trudności rośnie, jeśli diametralnie zmieniana jest funkcja obiektu. Elektrownia Powiśle jest przykładem arcytrudnej układanki skrupulatnie skompletowanej co do ostatniego elementu.

Przez wiele lat po zamknięciu dawna warszawska fabryka prądu była owiana mgiełką tajemnicy. Położona w samym centrum stolicy, ziała pustką, natomiast swoją wymagającą generalnego remontu charakterystyczną budką na dachu przypominała o wielkim industrialnym dziedzictwie. Los tego miejsca na zawsze odmienił się w 2016 roku, kiedy rozpoczęto pierwsze prace zmierzające do ocalenia tego unikatowego na skalę europejską zabytku.

Bezcenna spuścizna
Elektrownię Powiśle wyróżnia ogromna ilość doskonale zachowanych oryginalnych elementów pamiętających XX wiek. Nie ulegało najmniejszej wątpliwości, że ich przetrwanie jest sprawą absolutnie priorytetową. Zostały bardzo dokładnie skatalogowane, zabezpieczone i następnie wykorzystane ponownie, zgodnie z wymaganiami konserwatora zabytków. Wiązało się to z iście tytaniczną pracą: na czas intensywnych robót budowlanych w dawnej kotłowni oraz maszynowni wszystkie eksponaty przeniesiono do pozostałych historycznych budynków na terenie inwestycji. Strzeżone przez całą dobę artefakty znajdowały się pod ścisłą opieką pracowników biura budowy oraz były oglądane przez setki osób zaangażowanych w rewitalizację dawnej fabryki prądu. Zgromadzona kolekcja w liczbie kilku tysięcy elementów wprawiała w zachwyt oraz zdumienie: w jednym miejscu znalazły się między innymi stacje kontrolne z odręcznymi oryginalnymi podpisami pod przełącznikami, izolatory o różnych wymiarach, kształtach i kolorach (niektóre nawet kilkumetrowe), industrialne lampy, szpule, przełączniki, stalowe balustrady, urządzenia oraz meble.

Do momentu rozpoczęcia prac nad wnętrzami eksponatów przybywało: codziennie ludzkim oczom ukazywały się nowe przedmioty, często schowane w podziemiach lub przysypane warstwą piasku. Łącznie jest ich kilka tysięcy, a niektóre z nich zostały pokazane mieszkańcom Warszawy podczas Nocy Muzeów 2019 w jednym z budynków biurowych Elektrowni. Dziś, odwiedzając Elektrownię Powiśle, odnajdujemy je ponownie w historycznych częściach inwestycji – także wewnątrz lokali handlowych oraz restauracji. Zaopiekowano się nimi z najwyższą troską i zadbano, aby nie zniknęły z kart historii tego wyjątkowego miejsca. Niektóre zachowały się w doskonałym stanie: żółty dźwig znajdujący się na drugim piętrze dawnej maszynowni (w sklepie Urban Outfitters) po odpowiednim serwisie oraz przejściu obowiązkowych badań technicznych mógłby nadal z powodzeniem pełnić swoje oryginalne funkcje.

Obecnie największe zainteresowanie budzi tablica z napisem „Pałac”, która jest zlokalizowana tuż przy wejściu do strefy Food Hall w budynku dawnej maszynowni. Zawiera ona przyrządy, które były wykorzystywane do obsługi zasilania Pałacu Kultury i Nauki. W pobliżu zlokalizowane są również podobne sprzęty dedykowane Warszawie Gdańskiej oraz wielu innym miejscom. To wspaniałe pamiątki po zakładzie, który przez długi czas jako jedyny zaopatrywał całą Warszawę w energię elektryczną.

Fragment rozdziału II publikacji Builder Exclusive: Elektrownia Powiśle, tekst: Mikołaj Wojciechowski

Zdjęcia: Juliusz Sokołowski