POLSKA GEOTERMIA – JAK ZDOBYĆ DOFINANSOWANIE?

Polityka energetyczna Unii Europejskiej zakłada redukcję roli węgla jako surowca energetycznego. Zgodnie z przyjętymi założeniami do 2030 roku węgiel zostanie całkowicie wyeliminowany z obiegu w energetyce konwencjonalnej, a do 2040 zostanie również usunięty z użycia w gospodarstwach indywidualnych. Takie plany muszą być zbieżne z energetycznymi rozwiązaniami alternatywnymi, w tym z rozwojem odnawialnych źródeł energii (OZE).

Eliminowanie użycia w energetyce węgla ma istotne znaczenie dla polskiej gospodarki. Obecnie w Polsce udział pozyskiwania energii elektrycznej w wyniku spalania węgla stanowi około 70%. Poszukiwanie innych źródeł energii to zatem zadanie palące. Jedną z alternatyw dla Polski może być pozyskiwanie ciepła wnętrza Ziemi, czyli geotermia.

Jak działa geotermia?

Geotermalne ciepło z wnętrza Ziemi jest wydobywane za pomocą wody termalnej pozyskiwanej z dużej głębokości. W Polsce Geotermia Pyrzyce pozyskuje gorącą wodę z głębokości 1620 m, a Geotermia Podhalańska z ponad 3500 m. Wydobycie gorącej wody następuje poprzez tzw. geotermalny otwór wydobywczy. Temperatura wody zależy od lokalizacji ciepłowni geotermalnej i tak na przykład: Geotermia Mazowiecka w Mszczonowie wydobywa wodę o temperaturze 42°C, Geotermia Pyrzyce – 64°C, Geotermia Uniejów sięga do złóż o temperaturze 68°C, Geotermia Poddębice – 72°C, Geotermia Podhalańska z Bańskiej Niżnej – 86°C, a G-Term Energy ze Stargardu – 87°C. Woda termalna po schłodzeniu na wymiennikach ciepła w większości przypadków jest kierowana do otworu chłonnego, gdzie z powrotem tłoczy się ją do wnętrza Ziemi. Tam następuje jej ponowne ogrzanie.

Istnieją także instalacje geotermalne, które nie potrzebują otworu chłonnego – ze względu na niską mineralizację wody termalnej nie muszą jej ponownie zatłaczać do wnętrza Ziemi. Wodę pitną na cele spożywcze przeznacza się po odebraniu od niej ciepła na wymienniku. Obecnie w Polsce dwie ciepłownie geotermalne eksploatują słodkie wody termalne. Są to Geotermia Mazowiecka i Geotermia Poddębice. Ciepłownie te korzystają z jednego otworu geotermalnego. Łącznie na terenie Polski pracuje aktualnie 6 ciepłowni geotermalnych. Na bazie doświadczeń już działających zakładów można budować kolejne.

Dofinansowanie

Potencjał energetyczny polskich wód termalnych dostrzegł Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, który uruchomił dwa uzupełniające się programy priorytetowe związane z pozyskiwaniem ciepła z wnętrza Ziemi: „Udostępnianie wód termalnych w Polsce” oraz „Polska Geotermia Plus”. Program priorytetowy „Udostępnianie wód termalnych w Polsce” dotyczy dofinansowania geotermalnego otworu wydobywczego. Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej przejmuje na siebie ryzyko geologiczne, dofinansowując do 100% kosztów kwalifikowanych wykonania otworu badawczo-eksploatacyjnego. W trakcie dwóch tur naborów w 100% dofinansowano powstanie 22 otworów geotermalnych. Wywiercono już 6 z nich.

Po wykonaniu geotermalnego otworu badawczo-eksploatacyjnego można także wystąpić z wnioskiem o dofinansowanie wykonania otworu chłonnego wraz z całą infrastrukturą ciepłowni. Ten etap realizacji inwestycji geotermalnej jest współfinansowany w wysokości do 50% kosztów kwalifikowanych w ramach drugiego ze wspomnianych programów, tj. z programu „Polska Geotermia Plus”. Dzięki temu programowi można także dopiąć montaż finansowy przedsięwzięcia, ponieważ Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej zapewnia również nisko oprocentowany kredyt inwestycyjny.

Jak aplikować o środki?

Wnioski o 100% dofinansowania na pierwszy otwór geotermalny mogą składać jedynie jednostki samorządu terytorialnego, które spełniają określone warunki:

• są właścicielem działki, na której planowane jest wykonanie dofinansowanego otworu geotermalnego;
• mają dostęp do sieci ciepłowniczej lub są w stanie uzasadnić zagospodarowanie pozyskanego w ten sposób ciepła;
• posiadają aktualny Program Gospodarki Niskoemisyjnej, w którym uwzględniono geotermalne źródło ciepła;
• posiadają aktualny Plan zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe z uwzględnieniem ciepła geotermalnego.

Obligatoryjnie do wniosku o dofinansowanie należy dołączyć:

• mapę lokalizacyjną przedsięwzięcia,
• projekt robót geologicznych,
• decyzję właściwego marszałka województwa zatwierdzającą projekt robót geologicznych,
  kartę informacyjną otworu wiertniczego,
• dokument potwierdzający tytuł prawny do gruntu,
• analizę uwarunkowań wykorzystania wód termalnych,
• kosztorys inwestorski,
• uzasadnienie dotyczące oświadczenia o braku możliwości pozyskania dofinansowania ze źródeł zagranicznych wraz z odpowiednią analizą.

Wniosek o dofinansowanie należy złożyć najpóźniej 30 czerwca 2022 roku.

Obecnie w NFOŚiGW trwają prace nad uruchomieniem kolejnego naboru wniosków w ramach programu priorytetowego „Polska Geotermia Plus”. W tym przypadku o środki na budowę instalacji geotermalnych będą mogły ubiegać się podmioty wykonujące działalność gospodarczą. Analiza przedsięwzięć, które dotychczas otrzymały wsparcie z tego programu, prowadzi do wniosku, że w kolejnej odsłonie można będzie aplikować m.in. o środki na:

• budowę nowej, rozbudowę lub modernizację istniejącej ciepłowni/elektrociepłowni/elektrowni geotermalnej opartej na źródle geotermalnym;
• budowę, rozbudowę lub modernizację istniejących instalacji produkcyjnych lub urządzeń przemysłowych prowadzącą do zmniejszania zużycia surowców pierwotnych;
  przedsięwzięcia prowadzące do zmniejszenia szkodliwych emisji do atmosfery dla instalacji średnich obiektów energetycznego spalania;
• przedsięwzięcia służące poprawie jakości powietrza poprzez obniżenie wielkości emisji ze źródeł spalania paliw o łącznej mocy w paliwie większej niż 50 MW;
• przedsięwzięcia służące poprawie jakości powietrza poprzez obniżenie wielkości emisji do atmosfery z działalności przemysłowej (niezwiązanej bezpośrednio ze źródłami spalania paliw);
• modernizację/rozbudowę sieci ciepłowniczych;
  wykonanie pierwszego geotermalnego odwiertu badawczego.

Dofinansowanie w formie dotacji wynosi tu od 40 do 50% kosztów kwalifikowalnych. Można również pozyskać dofinansowanie w formie pożyczki do 100% kosztów kwalifikowalnych. Okres kwalifikowalności kosztów rozpoczął się 1 stycznia 2018 r. i będzie obowiązywał do 31 grudnia 2025 r.

Wiedza i doświadczenie ekspertów

W przypadku tak złożonej procedury warto skorzystać z profesjonalnego wsparcia zarówno na etapie przygotowania inwestycji, jak i jej późniejszej eksploatacji. Zespół ekspertów Multiconsult Polska prowadzi kompleksową obsługę przedsięwzięć geotermalnych, począwszy od przygotowania studium wykonalności w zakresie możliwości pozyskiwania oraz zagospodarowania wód termalnych do celów ciepłowniczych, balneologicznych czy rekreacyjnych przez opracowanie wniosku o dofinansowanie po pozyskanie koncesji na eksploatację wód termalnych.

Przygotowanie wniosku o 100% dofinansowanie wykonania geotermalnego otworu badawczo eksploatacyjnego w ramach programu priorytetowego „Udostępnianie wód termalnych w Polsce” jest procesem kilkuetapowym. Wymaga współpracy specjalistów z różnych obszarów: geologii, hydrogeologii, budownictwa, wiertnictwa, finansów i pomocy publicznej. W tym procesie dla mniejszych miejscowości problematyczny bywa brak scentralizowanej sieci ciepłowniczej. Często zdarza się także, że dokumenty strategiczne jednostek samorządu terytorialnego w ogóle nie uwzględniają zagadnień związanych z pozyskiwaniem ciepła geotermalnego. W obu przypadkach możliwe jest znalezienie adekwatnych rozwiązań, jak choćby szybka aktualizacja takich dokumentów strategicznych.

Aby uzyskać dofinansowanie w ramach programu priorytetowego „Udostępnianie wód termalnych w Polsce”, konieczne jest terminowe złożenie kompletnego wniosku oraz otrzymanie pozytywnej weryfikacji na etapie oceny formalnej i merytorycznej. Kluczowe jest tutaj uzyskanie pozytywnej opinii Ministra Klimatu i Środowiska o celowości wykonania wnioskowanego do dofinansowania otworu geotermalnego, co warunkuje podpisanie umowy o przyznanie dotacji. Warto pamiętać, że pozyskana dotacja jest kwotą netto i jednostki samorządu terytorialnego muszą zapewnić środki na pokrycie podatku VAT. Podatek można później odzyskać. Ponieważ rachunek ekonomiczny jest kluczowy dla każdego inwestora, warto zadbać o dobre przygotowanie wniosków.