BEZPIECZEŃSTWO PRACY NA RUSZTOWANIACH I DESKOWANIACH

Dzięki zastosowaniu zaawansowanych technologii oraz skutecznym strategiom edukacyjnym producenci rusztowań oraz deskowań nieustannie podnoszą standardy bezpieczeństwa pracy, co przekłada się na lepsze i bezpieczniejsze warunki pracy oraz redukcję liczby wypadków na budowach. Innowacyjne podejście do projektowania i użytkowania tych struktur nie tylko zwiększa efektywność budowy, ale przede wszystkim chroni zdrowie i życie pracowników, czyniąc sektor budowlany bardziej bezpiecznym i zrównoważonym.

Aby zachować bezpieczeństwo pracy na rusztowaniach i deskowaniach, stosuje się zaawansowane technologie, a niekiedy również innowacyjne rozwiązania, które mają na celu nie tylko zapewnienie optymalnych warunków pracy, ale również minimalizację wystąpienia zdarzeń potencjalnie wypadkowych oraz wypadków przy pracy. W robotach budowlanych na wysokości, w celu zapewnienia bezpieczeństwa pracy, wykorzystuje się środki ochrony osobistej i ochrony zbiorowej. W artykule przedstawione zostały zagadnienia dotyczące środków ochrony zbiorowej w trakcie pracy na rusztowaniach i z wykorzystaniem deskowań.

Rusztowania
Rusztowania, będące nieodłącznym elementem większości budów, wymagają szczególnej uwagi ze względu na konieczność zapewnienia bezpieczeństwa zarówno pracownikom, jak i w otoczeniu budowy. Wśród stosowanych rozwiązań można wyróżnić systemy modułowe, które umożliwiają wznoszenie różnego rodzaju konstrukcji, w tym również tych o skomplikowanych kształtach. Rusztowania systemowe składają się ze stojaków, stężeń pionowych i poziomych, zakotwień, złączek oraz takich komponentów jak poręcze, wsporniki, drabiny, schody, przejścia chodnikowe i platformy. Wszystkie rusztowania obowiązkowo muszą być wyposażone w balustrady ochonne składające się z poręczy ochronnych i krawężników, które zabezpieczają pracowników podczas pracy. Pomiędzy poręczą i krawężnikiem powinna być umieszczona również w połowie wysokości poprzeczka lub przestrzeń ta powinna być wypełniona w sposób uniemożliwiający wypadnięcie osób. Przykładowe rusztowanie przedstawiono na fot. 1 i fot. 1b.

Dzięki nowoczesnym materiałom oraz precyzyjnym technikom montażowym rusztowania są projektowane tak, aby zapewniały maksymalną ochronę przed upadkami i innymi zagrożeniami wynikającymi z pracy na wysokości oraz ergonomiczne warunki pracy.

Ważnym elementem bezpieczeństwa są również siatki zabezpieczające, które skutecznie redukują ryzyko przypadkowego ześlizgnięcia się pracownika lub przedmiotów z platformy roboczej. Stosowanie powierzchni antypoślizgowych na platformach roboczych minimalizuje z kolei ryzyko poślizgnięć, co jest szczególnie istotne podczas pracy w zmieniających się warunkach atmosferycznych.

Mając na uwadze bezpieczeństwo montażu i prac na rusztowaniach, można je wyposażyć np. w system obarierowania wyprzedzającego. Rozwiązanie, oparte na mobilnych słupkach oraz teleskopowej barierze wyprzedzającej, pozwala na stworzenie bezpiecznego miejsca pracy na kolejnym, wyższym poziomie rusztowania, co przedstawiono na fot. 2. Rozwiązanie w systemie Layher AGS pokazano na fot. 2b.

Deskowania
W kontekście deskowań kluczową rolę odgrywają technologie wspomagające procesy montażowe i użytkowe. I tak np. deskowania przestawne umożliwiają szybkie adaptowanie struktury do różnych etapów budowy bez konieczności całkowitego demontażu, co nie tylko zwiększa efektywność prac, ale również redukuje ryzyko błędów i wypadków.

Oferowane na rynku deskowania mogą być wyposażone zarówno w najprostsze rozwiązania, takie jak wsporniki, jak też w systemy zintegrowanych podestów roboczych czy system słupków obwodowych mocowanych poprzez szeroki wachlarz uchwytów (uniwersalne, wkręcane, boczne), mających na celu zabezpieczenie krawędzi stropów.

Zakres stosowanych rozwiązań obejmuje również systemy siatek podwieszanych pod deskowaniami stropowymi, które dodatkowo zabezpieczają montażystów podczas ich pracy.

Z kolei do realizacji budynków wysokich mogą mieć zastosowanie systemy osłon przeciwwiatrowych HWS (przedstawione na fot. 3), które zabezpieczają krawędź stropu na obwodzie budynku, chronią pracowników przed niekorzystnymi warunkami atmosferycznymi, zapobiegają upadkom z wysokości osób bądź przedmiotów, a także zabezpieczają osoby postronne przed spadającymi odpadami budowlanymi. Sprawdzonym rozwiązaniem do zabezpieczenia krawędzi elementów żelbetowych jest również system balustrad z siatek stalowych (np. MBP, przedstawiony na fot. 4), który zabezpiecza przed upadkiem z wysokości.

Projektowanie
Wszystkie systemy zabezpieczeń, zarówno rusztowań, jak i deskowań, projektowane są z myślą o polepszeniu warunków oraz wydajności pracy na budowach.

Systemy zabezpieczeń muszą być proste w obsłudze, niewymagające dużego zaangażowania przy montażu (szybkie w montażu), a także z łatwością dopasowywać się do zadanej geometrii. Proces przygotowania projektu powinien być kilkuetapowy. Niestandardowe rozwiązania powinny być obiektem analizy większych zespołów projektowych, składających się z doświadczonych specjalistów. Projektując rozwiązania do zabezpieczeń deskowań, uwzględniać należy szereg norm, m.in. EN 13374, EN 12811-1, czy EN 1004. W wielu przypadkach wdrażane są również rozwiązania dodatkowe, które każdorazowo sprawdzane są w certyfikowanych jednostkach.

Oznacza to, że zaprojektowane systemy muszą zarówno spełniać normy, jak też posiadać wszystkie wymagane atesty, które przy właściwym stosowaniu, zgodnie z instrukcją, gwarantują bezpieczne miejsce pracy. Nierzadko przy projektowaniu producenci korzystają z wytycznych o bezpieczeństwie takich krajów jak Norwegia czy Francja, w których poziom bezpieczeństwa jest jednym z najwyższych w Europie. Produkowane i oferowane systemy, podesty robocze, bariery, drabiny z obarierowaniem czy zintegrowane z szalunkiem schodnie są dzisiaj zaprojektowane i dostosowane do rosnących standardów bezpieczeństwa, w tym również do wytycznych Porozumienia dla Bezpieczeństwa w Budownictwie.

Innowacje
Budowy oraz warunki na nich panujące często stają się źródłem innowacji i pomysłów na nowe rozwiązania w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy. Współpraca z przedstawicielami firm zrzeszonych m.in. w Porozumieniu dla Bezpieczeństwa w Budownictwie, inspektorami nadzoru inwestorskiego i inspektorami ds. BHP jest kluczowa, szczególnie w przypadku nietypowych zagadnień czy rozwiązań. W takich sytuacjach standardowe rozwiązania muszą być precyzyjnie zaprojektowane i dostosowane do występujących na terenie budowy warunków.

To z codziennych wyzwań na terenie budowy oraz doświadczeń pracujących tam osób bardzo często rodzą się innowacyjne i kreatywne, a przede wszystkim bezpieczne rozwiązania, które znacząco podnoszą standardy pracy i ochrony zdrowia na budowach. Czerpiąc z tych doświadczeń i wyzwań, producenci stale rozwijają proponowane przez siebie rozwiązania oraz systemy zabezpieczeń i tym samym poszerzają ofertę, dbając o to, aby kompleksowo zapewniały one bezpieczeństwo pracownikom na budowach.

Przykładem takiego działania jest tworzenie systemów umożliwiających pełne zamknięcie segmentu komunikacyjnego w celu zabezpieczenia pracownika przemieszczającego się pomiędzy kolejnymi poziomami podestów, wyposażonych w pełne obarierowanie, np. z elementów osiatkowanych – system taki przedstawiono na fot. 5, lub systemów stanowiących zintegrowaną część szalunków ściennych, które zapewniają nie tylko komunikację pionową i poziomą dla osób pracujących przy deskowaniach, ale dzięki temu, że system jest zamontowany do płyt szalunku ściennego, możliwe jest bezpieczne przenoszenie go żurawiem bez konieczności demontażu, co zaprezentowano na fot. 6. Z kolei na fot. 7. przedstawiono szynowy system wspinania obwodowych osłon zabezpieczających RCS, który łączy wszystkie zalety systemów wspinania w ramach jednego zestawu modułowego.

Dzięki zastosowaniu szyn, przemieszczana jednostka jest trwale powiązana z budowlą, w rezultacie proces przenoszenia przebiega szybko i bezpiecznie. Rozwiązaniem, które opiera się na doświadczeniach i ma znaczący wpływ na bezpieczeństwo, jest również system deskowań zintegrowany z systemem pomostów roboczych (płytami szalunkowymi) przedstawiony na fot. 8, który całe zabezpieczenie pracownika w postaci ciągów komunikacyjnych i pomostów do betonowania ma połączone z płytami szalunkowymi, bez możliwości ich zdemontowania. Co ważne, na czas transportu pomosty, barierki i zastrzały składa się, aby umożliwić ich piętrowanie, i nie ma możliwości użyć ich bez uprzedniego kompletnego i poprawnego rozłożenia. Innowacyjnym rozwiązaniem jest również wykorzystanie technologii BIM w projektowaniu i realizacji robót betonowych z wykorzystaniem deskowań, która jest bardzo intensywnie rozwijana w budownictwie. Technologia ta może być wykorzystywana do planowania i kontrolowania procesu inwestycyjnego – od etapu ofertowania, przez planowanie, projektowanie, transport elementów na teren budowy, aż po montaż, demontaż i rozliczenie końcowe. Przykład stanowią aplikacje i wtyczki do projektowania deskowań zgodnych ze standardami technologii BIM, przedstawione na fot. 9. i 10.

Edukacja
Nieodzowną częścią zapewnienia wysokich standardów bezpieczeństwa pracy na rusztowaniach i deskowaniach są regularne szkolenia pracowników z zakresu zasad bezpiecznego użytkowania oraz technik montażowych. Podstawowe wytyczne stanowi dokumentacja techniczno-ruchowa danego systemu (instrukcja techniczna), której zadaniem jest przekazanie najważniejszych informacji o bezpiecznym stosowaniu poszczególnych systemów. Zapoznanie się z instrukcją przez osoby pracujące na rusztowaniach i przy wykorzystaniu deskowań oraz osoby nadzorujące takie prace jest konieczne.

Dobrą praktykę stanowi organizowanie szkoleń, zarówno na obsługiwanych przez producentów oraz dostawców rusztowań i deskowań budowach, jak również w ich siedzibach, a także uczestnictwo w organizowanych inicjatywach, mających na celu poprawę bezpieczeństwa na budowach, w tym również w Ogólnopolskim Tygodniu Bezpieczeństwa. Szkolenia stwarzają przestrzeń do omówienia zasad poprawnego montażu, użytkowania stosowanych zabezpieczeń, a w szczególności do zwrócenia uwagi na błędy, które mogą prowadzić do sytuacji niebezpiecznych. Wspierane przez nowoczesne narzędzia edukacyjne, takie jak symulacje wirtualne czy programy szkoleniowe VR, szkolenia umożliwiają praktyczne przyswajanie wiedzy bez ryzyka wystąpienia niebezpiecznych sytuacji na placu budowy.