ELEWACJE PERFOROWANE

czyli sposób na niepowtarzalny charakter obiektu

Elewacje perforowane są coraz częściej i chętniej stosowane przez projektantów, aby nadać obiektom niepowtarzalny charakter – zarówno na zewnątrz, jak i od wewnątrz. Projektując i wykonując tego typu okładziny, musimy mieć na uwadze kilka aspektów technicznych. Taki typ elewacji wymaga świadomego projektu.

Niezależnie od epoki, w której kształtowana jest architektura, projektantom i inwestorom przyświecają takie same przesłanki zarówno podczas jej kreowania, jak i wznoszenia. Odkąd powstało budownictwo, szukano sposobu na wyróżnienie budynku, tak aby zyskiwał niepowtarzalny charakter. Ikonami architektury, obiektami zapadającymi w pamięć pozostają te, które przykuwają uwagę bardziej niż inne. Różnego rodzaju zabiegi projektowe muszą być stosowane świadomie, „ze smakiem” i z pełną odpowiedzialnością.

Uwagę zwracają również te budynki, które potrafią wyprzedzić swoją epokę. Często w trakcie projektowania wykorzystywane są nowe technologie, odkrycia, które przynosi nauka. Jest to tendencja obserwowana niezależnie od okresu, w którym powstawała. Gotyk przyniósł nowe układy konstrukcyjne m.in. dla sklepień, konstruktywizm – nowe spojrzenie na konstrukcję budynku i zastosowanie nowych materiałów, dziś wykorzystujemy na przykład możliwości chemii budowlanej czy też maszyny sterowane numerycznie. Te ostatnie są w stanie przekształcić złożone projekty o nietypowych bryłach w rzeczywistą architekturę.

Ażur, czyli perforacja
W historii architektury możemy odnaleźć liczne przykłady działań człowieka dążących do tworzenia czystej, a zarazem lekkiej formy obiektów, odpowiadającej potrzebom przyszłych użytkowników. Doskonały tego przykład stanowi ażur, jakim jest również elewacja perforowana. Człowiek w różnych częściach świata osłaniał się przed promieniami słonecznymi i warunkami atmosferycznymi, tworzył architekturę „lekką”, zapewniającą cyrkulację powietrza, co podnosiło komfort użytkowania obiektu. Do stosowania tego typu rozwiązań skłoniła nas również chęć zapewnienia większego stopnia intymności.

Trwałość architektury
Prowadząc rozważania o tego typu elewacjach, nie sposób nie wspomnieć o zmianie podejścia do trwałości architektury. Nasi przodkowie tworzyli architekturę na setki, a nawet tysiące lat. Przykłady budowli sprzed dziesiątek wieków możemy spotkać na całym świecie (piramidy, świątynie, monumenty), a licząca kilkaset lat architektura towarzyszy nam na każdym kroku. Patrząc na te przykłady, możemy zadać sobie pytanie, czy budowane dziś obiekty przetrwają wieki albo w jakim stanie będą za kilkadziesiąt lat. Współczesne podejście inwestorów bardzo często cechuje poszukiwanie rozwiązań, których głównym wyznacznikiem jest opłacalność ekonomiczna – czas istnienia i eksploatacji wznoszonych obiektów jest ściśle powiązany ze wskaźnikiem rentowności inwestycji. Współczesne budynki szybko się starzeją, wymieniane są w całości na nowe lub podlegają gruntownym remontom, a ich wygląd zewnętrzny i wewnętrzny jest zmieniany zgodnie z panującą modą oraz funkcją, jaką mają pełnić.

Takie podejście umożliwia uwolnienie kompozycji i wyglądu elewacji od głównej konstrukcji budynku i daje architektom nowe możliwości. Zastosowanie obecnie dostępnych okładzin, lekkich, wytrzymałych podkonstrukcji oraz możliwości techniczne umożliwiają traktowanie elewacji jako drugiej, niezależnej skóry budynku. Fasada, nawet jeśli zestarzeje się szybciej od pozostałych jego elementów, nie musi podlegać wyłącznie remontowi. Można poddać ją całkowitej wymianie lub rewitalizacji, która zmieniając charakter budynku, nada mu drugie życie.

Można mieć wątpliwości, czy takie, zdecydowanie mniej szczere, podejście do architektury jest poprawne, natomiast niezależnie od tego daje ono wiele możliwości kreowania elewacji i wyglądu zewnętrznego budynków. Dzięki zastosowaniu elewacji wentylowanych, perforowanych możemy istniejącym budynkom, „nadgryzionym zębem czasu”, nadać nowy, bardziej szlachetny wygląd. Tak stało się np. z budynkiem biurowym w centrum  Krakowa, który w poprzednim ustroju politycznym był siedzibą Komitetu Wojewódzkiego PZPR, a jego niedawny wygląd przywoływał wspomnienia z poprzedniej epoki. Dziś stanowi siedzibę firmy związanej z nowymi technologiami, a nowa elewacja harmonizuje  z charakterem prowadzonej w budynku działalności (fot. 1).

Budynki, których stylistyka przestała odpowiadać funkcji, otrzymują nowe „okrycie wierzchnie”, odpowiadające aktualnie panującym trendom i modzie. Najczęściej takim zabiegom poddawane są galerie handlowe. Modernizacje niejednokrotnie nie są spowodowane koniecznością poprawy fizyki budowli, a jedynie zmianą estetyki obiektu.

Dlaczego stosujemy perforacje?
Elewacje budynków ulegają wpływom mody, kształtują architekturę i jej wizerunek, a dzięki zastosowaniu na nich perforacji można nawiązać dodatkowo dialog budynku z odbiorcą. Dzięki wprowadzeniu takiej formy przekazu łatwiejsze staje się dopasowanie budynku do otoczenia, wpisanie go w krajobraz, nawiązanie do kontekstu kulturowego czy oddanie hołdu historii. Taki zabieg zastosowany został na elewacji budynku Muzeum – Miejsca Pamięci w Palmirach pod Warszawą, gdzie imitacje otworów po kulach upamiętniają ofiary, ludzi rozstrzelanych tam podczas II wojny światowej (fot. 3).

Poprzez obraz na elewacjach budynki tworzą marketingowe nośniki reklamy, prezentują logo firm mających w nich swe siedziby lub informują o ich funkcji i przeznaczeniu. Elewacja perforowana posiada również zadania kompozycyjne, ujednolica bryłę budynku poprzez maskowanie jego kształtu i funkcji. Niejednokrotnie fasady tego typu przesłaniają okna, elementy wyposażenia technicznego lub całe kondygnacje techniczne.

Elewacje perforowane jako narzędzie w rękach projektanta dają praktycznie nieograniczone możliwości w kreowaniu wyglądu budynku. Pozwalają również na uzyskanie różnorodnych efektów wizualnych w zależności od pory dnia oraz sposobu oświetlenia. Budynek inaczej prezentuje się w dzień, gdy wszystkie kształty wydobywa światłocień, inaczej od wewnątrz, gdy światło, wpadając poprzez perforowane otwory, maluje wnętrza budynku, a jeszcze inaczej, gdy wewnętrzna iluminacja prześwituje poprzez ażurowe okładziny na zewnątrz obiektu. 

Projekt elewacji perforowanych Niewątpliwie elewacje perforowane są bardzo ciekawym i efektownym sposobem na wykończenie budynku. Projektując i wykonując tego typu okładziny, musimy mieć na uwadze kilka aspektów technicznych. Taki typ elewacji wymaga świadomego projektu, aby nie stwarzać problemów użytkowych.

Elewacje wentylowane, a do takich należy zaklasyfikować elewacje perforowane, powinny wpływać korzystnie na fizykę budowli, jednak aby tak się stało, nie można dopuścić do trwałego zawilgocenia niezabezpieczonej w sposób odpowiedni izolacji termicznej. Należy właściwie dobrać jej rodzaj do zastosowanej perforacji, typu materiału okładzinowego oraz szerokości pustki wentylacyjnej. Projekty elewacji perforowanych, wraz z ich konstrukcją nośną, są wykonywane indywidualnie dla każdego obiektu, z uwzględnieniem wszystkich aspektów: estetycznych, konstrukcyjnych, fizyki budowli oraz antykorozji.

Ważne zagadnienie stanowi również sposób czyszczenia takich elewacji oraz odprowadzenia wód opadowych, tak aby w jak najmniejszym stopniu pozostawiały widoczne zanieczyszczenia oraz wpływały negatywnie na ich trwałość. Podczas projektowania i wykonawstwa elewacji perforowanych najlepiej stosować materiały odporne na korozję i działanie promieni UV, tj. blachy nierdzewne, blachy typu Corten, blachy aluminiowe malowane proszkowo lub powlekane fabrycznie oraz tworzywa sztuczne, konglomeraty itp. Przemyślany i dopracowany w detalu projekt ma również bardzo duże znaczenie w przypadku, gdy elewacje widziane są od dwóch stron. Taka sytuacja często ma miejsce w przypadku zastosowania perforacji przesłaniającej okna lub innych przeziernych elementów budynku. Należy pamiętać, by wszystkie elementy, począwszy od podkonstrukcji i termoizolacji, a skończywszy na okładzinie zewnętrznej, były wykonane i mocowane w sposób estetyczny i nie wpływały negatywnie na wygląd całości. Więcej szczegółów technicznych oraz technologicznych – rodzaje perforacji, materiały i rozwiązania – w kolejnych numerach „Buildera”.

O autorze:
Założyciel i współwłaściciel FFB Fashion For Building. Ekspert Stowarzyszenia DAFA – organizacji działającej aktywnie na rzecz ujednolicenia i podniesienia standardów wykonawczych oraz rozwoju wiedzy o technologiach i funkcjonowaniu dachów płaskich i fasad. Wytyczne Stowarzyszenia DAFA w postaci publikacji technicznych dostępne są na www.dafa.com.pl.