BIM – NOWE ZAWODY

Obserwując olbrzymie zmiany, jakie za sprawą BIM dokonują się na naszych oczach w światowym przemyśle budowlanym, warto zwrócić uwagę na wpływ tego procesu na rynek pracy.

W artykule omówiono rolę innych stanowisk, których pojawienie się jest związane z wprowadzaniem metodologii BIM do budownictwa, a które wymagają trochę innych predyspozycji niż stanowisko BIM Menedżera.

W poprzednich artykułach omówiono dwie funkcje występujące praktycznie w każdym procesie zgodnym z BIM: BIM Menedżer i Menedżer Informacji. W różnych opracowaniach poświęconych BIM można znaleźć opis wielu stanowisk, ale ich istnienie zależy w dużej mierze od typu firmy (biuro projektów, firma budowlana, inwestor), wielkości firmy i poziomu zaawansowania BIM stosowanego przez daną organizację. Stanowiska te mogą mieć charakter stały lub być związane z realizacją konkretnej inwestycji, a wtedy ich istnienie może zależeć od oczekiwań Zamawiającego.
Niektóre z tych stanowisk, o praktycznie identycznym zakresie obowiązków, są różnie nazywane. Często powstają poprzez wyodrębnienie pewnego obszaru kompetencji z innego stanowiska lub łączą je w sobie.

Struktura do zbudowania
Trudno jest podać jednoznaczny przepis na optymalną strukturę stanowisk związanych z procesem BIM. Należy ją budować, uwzględniając: etap wdrożenia i poziom zaawansowania BIM, wielkość firmy, typ firmy, kompetencje pracowników, organizację wewnętrzną, rodzaj i zakres realizowanych projektów, sposób ich realizacji (pracownicy, outsorcing, podwykonawcy).
Szczególnie na początku wdrożenia warto wykonać analizę organizacji i wkomponować w nią strukturę procesów BIM, przypisując określonym, istniejącym stanowiskom nowe zadania związane z BIM. Najlepiej zrobić to w oparciu o tablice funkcji i procesów BIM, które pozwalają łatwiej i czytelniej zaadresować istniejącą strukturę firmy do realizacji oczekiwanego zakresu wdrożenia BIM. Dodatkowo dzięki takiemu podejściu można łatwiej wychwycić ewentualne braki personalne w strukturze organizacji lub luki kompetencji, które powinny być uzupełnione.

Przykłady stanowisk „bimowych”
Poniżej krótki opis niektórych, wybranych stanowisk, jakie mogą pojawić się podczas wprowadzania, a potem korzystania z BIM. Są wśród nich zarówno stanowiska i funkcje dobrze zdefiniowane oraz opisane w dostępnej literaturze i różnego rodzaju dokumentach oraz wytycznych, jak również stanowiska pojawiające się w firmach prowadzących inwestycje zgodnie z BIM, które z jednej strony spełniają określoną funkcję w procesie BIM, a z drugiej odpowiadają strukturze i organizacji wewnętrznej tych firm. Jeszcze raz należy podkreślić, że od nomenklaturowego podziału stanowisk ważniejsze jest określenie zadań i zakresu odpowiedzialności, dzięki czemu można z sukcesem zrealizować projekty zgodne z BIM.
Oprócz dwóch opisanych we wcześniejszych artykułach stanowisk, które obejmują swym zakresem bardzo szerokie kompetencje, stanowiska „bimowe” można podzielić na 3 grupy:
• tworzenie modelu 3D i zarządzanie danymi na poziomie 3D;
• w oparciu o model 3D prowadzenie analiz, symulacji i budowanie kolejnych wymiarów BIM (4D,5D,6D,7D) oraz zarządzanie danymi;
• wsparcie procesu realizacji inwestycji BIM.

BIM Modeler i BIM Lead Designer
Podstawowe stanowisko związane bezpośrednio z tworzeniem modelu 3D to BIM Modeler (czasami w strukturach stanowisk pojawia się podział na branże: BIM Modeler branży X).
Podstawowe kompetencje BIM Modelera to: umiejętność tworzenia modelu 3D swojej branży, spełniającego wymagania BIM z uwzględnieniem wymagań standaryzujących i koordynacyjnych. Znajomość zasad poprawnej generacji plików IFC. Czasami oczekiwana jest znajomość narzędzi służących koordynacji wielobranżowej. Umiejętność przygotowania i wygenerowania dokumentacji 2D na podstawie modelu, chociaż zdarzają się przypadki, gdy w strukturze firmy pojawia się tzw. CAD Menedżer lub CAD Menedżerowie dla poszczególnych branż odpowiedzialni za tworzenie dokumentacji 2D na podstawie modeli 3D.
W bardziej zaawansowanym procesie BIM BIM Modeler czasami otrzymuje dodatkowy zakres obowiązków oraz odpowiedzialności i staje się BIM Lead Designerem, który oprócz swoich podstawowych obowiązków odpowiada za wprowadzenie danych niegeometrycznych do modelu, przygotowuje formularze elektroniczne służące inspekcji/ odbiorowi realizowanego modelu na budowie, kontroluje zgodność poziomów LOD z zapisami BEP. Musi znać narzędzia chmurowe pozwalające na udostępnianie i pobieranie danych z wykorzystaniem tej technologii.

BIM Koordynator
Doświadczony BIM Modeler może stać się BIM Koordynatorem, który m.in.:
• odpowiada za koordynację modelu wielobranżowego określonej części obiektu (lub całego obiektu): wynik pracy poszczególnych branż w obszarze, za który odpowiada, musi dać się połączyć w jeden spójny model;
• wykrywa i we współpracy z branżystami rozwiązuje kolizje projektowe;
• jeżeli model obiektu podzielony jest na poszczególne zadania koordynowane przez innych koordynatorów, to współpracuje z nimi w celu skoordynowania wielobranżowych modeli niższego poziomu do modelu wyższego poziomu;
• odpowiada za zgodność koordynowanego modelu z wymaganiami Zamawiającego i na bieżąco kontroluje, czy proces projektowania jego zadania przebiega zgodnie z planem nakreślonym w BEP.
W firmie wykonawczej, na etapie budowy, BIM Koordynator współpracuje również z kosztorysantami, osobami odpowiedzialnymi za harmonogram, dostawcami, podwykonawcami i Zamawiającym. Nadzoruje wprowadzanie określonych w kontrakcie danych do BIM.
Doświadczony BIM Modeler, a potem BIM Koordynator to świetny „materiał” na BIM Menedżera. Znajomość procesu od podstaw bardzo ułatwia wejście w rolę osoby odpowiedzialnej za cały proces. Oczywiście zakres oczekiwanych kompetencji dla BIM Menedżera znacznie się poszerza, co zostało już omówione w poprzednim artykule („Builder” 7/2017).

BIM Analyst
Druga grupa stanowisk związanych z procesem BIM to stanowiska, na których korzysta się z przygotowanego modelu 3D w celu przeprowadzania kolejnych analiz. Stanowiska te określa się zbiorczo jako BIM Analyst, a obejmują one zarówno kosztorysantów, specjalistów przygotowujących harmonogramy, zajmujących się organizacją placu budowy czy np. przeprowadzających dodatkowe symulacje i analizy na bazie modelu 3D: energochłonność (certyfikaty), analizy pożarowe, hałas, BHP itd.
W analizach tych wykorzystywany jest model 3D wzbogacony o dodatkowe dane związane z rodzajem przeprowadzanej analizy, np. BIM Planner będzie przygotowywał model 4D, prowadził symulacje budowy, analizował możliwe zagrożenia, przygotowywał harmonogram, plany logistyczne.
Ponieważ bardzo często przy tego typu analizach wykorzystywane są programy korzystające z plików w formacie IFC, specjaliści z grupy BIM Analyst muszą znać zasady i ograniczenia stosowania tego formatu zapisu danych. Szczególnie ważne jest to w przypadku kosztorysantów. W tej grupie pojawią się też osoby odpowiedzialne za dostarczenie Zamawiającemu danych wykorzystywanych w systemach FM. W takim wypadku znajomość standardu COBie będzie najważniejszym elementem kompetencji.

BIM Interface Manager
Ostatnia grupa stanowisk to funkcje, które mają wesprzeć proces tworzenia modelu zgodnego z BIM. Rolę Menedżera Informacji omówiliśmy w poprzednim artykule, ale często w strukturach szczególnie dużych projektów pojawiają się inne stanowiska wspierające proces.
BIM Interface Manager zajmuje się określaniem standardów stosowanych w procesie projektowym oraz nadzorem nad ich stosowaniem: czcionki, kolory, linie, warstwy, poziomy, układ współrzędnych, formaty plików. Jeżeli w strukturze organizacji nie istnieje to stanowisko, to nie znaczy, że nikt nie odpowiada za standaryzację. Po prostu ten obszar obowiązków jest wtedy dołączony do innego stanowiska.

BIM Implementation Manager
To osoba, która wspiera wdrożenie BIM od strony „narzędziowej”. W oparciu o zdefiniowane cele BIM analizuje potrzeby organizacji w zakresie oprogramowania oraz szkoleń. Identyfikuje i poddaje ocenie dostępne na rynku oprogramowania oraz ofertę szkoleniową. Współpracuje ze wszystkimi poziomami zarządzania organizacją w celu określenia możliwości technicznych zrealizowania określonych celów BIM i wskazuje konkretne rozwiązania. Współpracuje z działem IT w zakresie oprogramowania, sprzętu czy wsparcia technicznego zespołu.
Jak łatwo można zauważyć, większość tych funkcji można przypisać istniejącym „niebimowym” stanowiskom, natomiast wymagają one dodatkowych kompetencji związanych zarówno ze znajomością odpowiednich narzędzi i korzystania z nich w kontekście BIM, jak i znajomości zasad rządzących samym procesem realizacji inwestycji zgodnie z BIM. Często stanowisko o tej samej nazwie będzie miało inny zakres obowiązków w biurze projektowym, a inny u wykonawcy.

BIM Consultant, BIM Support
Bardzo często, szczególnie na początku wdrożenia BIM, pojawia się stanowisko BIM Consultant lub BIM Support. Jest to zawsze osoba spoza organizacji, która pomaga na samym początku zdefiniować założenia i oczekiwania osób zarządzających w stosunku do BIM, a potem wspiera BIM Menedżera swoją wiedzą, pomagając mu wybrać optymalne rozwiązania dla jego organizacji. Dzięki spojrzeniu „z zewnątrz” może lepiej i obiektywniej ocenić zarówno potrzeby, zyski, jak i zagrożenia związane z wdrożeniem BIM. BIM Consultant jest często wykorzystywany do oceny ofert pod kątem wartości „bimowej”. Dotyczy to zarówno ofert na wykonanie projektu zgodnego z BIM czy realizacji budowy, jak i ofert wdrożeniowych czy szkoleniowych.

Specjalizacja prawników
Należy również pamiętać, że z procesem BIM, jak z każdym procesem realizacji inwestycji budowlanej, wiążą się aspekty prawne. Ich specyfika wynika ze specyfiki procesu BIM: pojawiają się kwestie praw autorskich do modelu, odpowiedzialności za model i dane w nim zawarte, odpowiedzialności za zmiany, zgodności procesu BIM z obowiązującym prawem itp. Dlatego wśród nowych zawodów związanych z BIM należy również wymienić prawników specjalizujących się w BIM. Nie jest to może stricte nowy zawód, ale poszerzenie kompetencji wymagające nie tylko znajomości prawa, ale również zrozumienia idei i procesów BIM.
W naszych artykułach omówiliśmy tylko stanowiska i zawody związane bezpośrednio z realizacją procesu BIM. Natomiast technologia BIM stymuluje rozwój wielu nowych gałęzi przemysłu i usług, a co za tym idzie – powstawanie nowych zawodów i nowych stanowisk niekoniecznie bezpośrednio związanych z budownictwem.

mgr inż. Dariusz Kasznia
Prezes Europejskiego Centrum Certyfikacji BIM
www.eccBIM.org