JASNA SPRAWA

czyli certyfikacja systemów dynamicznego oświetlenia oraz oświetlenia komercyjnego.

Rozwój technologiczny oraz rosnące oczekiwania odbiorców sprawiają, że produkowane urządzenia muszą spełniać coraz wyższe wymagania dotyczące bezpieczeństwa i jakości. Cyberbezpieczeństwo oraz IoT stały się istotną częścią pracy nie tylko dla projektantów i producentów tych wyrobów. To także wyzwanie, przed którym stoją laboratoria oraz podmioty strony trzeciej weryfikujące i certyfikujące produkty.

BSI Group jako jednostka tworząca standardy od lat współpracuje zarówno z instytutami, jak i zrzeszeniami oraz producentami w celu opracowywania nowych norm. Współpraca ta ma na celu publikację standardów i schematów certyfikacji, które wynikają z potrzeby środowiska producentów, a także ich otoczenia. Jedną z takich kooperacji jest współpraca BSI z Lighting Industry Association (LIA). W czerwcu 2018 r. w siedzibie LIA w Telford odbyło się spotkanie, na którym zaprezentowano pierwszy wspólny projekt o nazwie BSI Kitemark for Commercial Lighting.

Nowy schemat certyfikacji

Nowy schemat certyfikacji BSI Kitemark Commercial Lighting kierowany jest do producentów różnego rodzaju opraw oświetleniowych:
• reflektorów (BS EN 60598-2-5),
• standardowego oświetlenia budynków komercyjnych (BS EN 60598-2-1),
• oświetlenia ulicznego (BS EN 60598-2-3),
• wbudowanych – biurowych (BS EN 60598-2-2).
Certyfikacja BSI Kitemark Commercial Lighting oparta jest na prostym schemacie do tyczącym normy głównej (bezpieczeństwa opraw oświetleniowych – BS EN 60598) oraz dodatkowych standardów w zakresie charakterystyki funkcjonalnej opraw oświetleniowych (wymagania ogóle oraz wymagania dla opraw oświetleniowych LED – EN 62722-1 oraz -2). Tak jak pozostałe schematy certyfikacji Kitemark, Kitemark for Commercial Lighting składa się z testowania wyrobu oraz audytów produkcji. Takie podejście sprawia, że produkty ze znakiem Kitemark podlegają ciągłej kontroli, a ich jakość jest monitorowana zarówno w na etapie wytwarzania, jak również po wprowadzeniu na rynek. Na rys. 1. pokazano schemat, który przedstawia proces współpracy BSI oraz LIA w zakresie realizacji certyfikacji Kitemark dla oświetlenia komercyjnego.

Koncepcja systemu dynamicznego oświetlenia

Wszystkie standardy oświetleniowe są powiązane również z oświetleniem awaryjnym. Tej części branży – producentów oświetlenia – również nie ominą zmiany. Zadaniem dróg ewakuacyjnych jest wskazanie nam drogi bezpiecznego wyjścia w sytuacji zagrożenia. Tradycyjne sposoby oznakowania dróg ewakuacyjnych przestają spełniać swoje zadanie. Jest to spowodowane budowaniem coraz bardziej złożonych kompleksów budynków, stadionów, obiektów metra i innych miejsc użyteczności publicznej, w których wyznaczanie dróg ewakuacyjnych nie jest już tak prostą sprawą. Jeżeli nie mamy dostatecznej informacji na temat zagrożenia, nie mamy informacji na temat planów budynków, a do tego budynek jest złożony i posiada wiele dróg ewakuacji, tradycyjne oznakowanie może prowadzić nas wprost do źródła zagrożenia, a nie do bezpiecznego wyjścia. Problem był, dosłownie i w przenośni, palący. Wychodząc mu naprzeciw, w latach 2011–2014 naukowcy z Uniwersytetu Greenwich przeprowadzili badania, w wyniku których opracowali inteligentny system dynamicznego oświetlenia (DSS). Dzięki połączeniu oznakowania z systemem alarmowym DSS zostanie aktywowany jedynie w razie potrzeby. Stanie się przez to bardziej widoczny dla użytkowników, którzy (jak wykazały badania) są już tak przyzwyczajeni do oznakowania tradycyjnego, że prawie go nie zauważają. Koncepcja systemu dynamicznego oświetlenia została już poddana walidacji w ramach testów prowadzonych w londyńskim i barcelońskim metrze. Dynamiczne znaki były widziane przez ponad dwa razy większą liczbę osób niż w przypadku zwykłych znaków, a czas na decyzję dotyczącą drogi ewakuacyjnej został skrócony o 44 procent. Jak to często bywa, technologia w różnych obszarach rozwija się tak szybko, że przepisy i standardy często nie nadążają za ich złożonością. Istniejące normy dotyczące oświetlenia awaryjnego nie uwzględniają w odpowiedni sposób projektów DSS. Powoduje to, że instalatorzy i architekci nie mają pewności, że systemy te zadziałają wtedy, gdy będą potrzebne. Wychodząc naprzeciw tym obawom i wymaganiom, BSI opracowało niezależny program certyfikacji dla systemów dynamicznego oświetlenia. W ramach tego schematu certyfikacji firma będzie mogła korzystać ze znaku certyfikacji Kitemark. U podstaw programu certyfikacji Kitemark leżą standardy pochodzące z najlepszych praktyk, występujące na rynku dla certyfikacji oświetlenia ewakuacyjnego:
• Oprawy oświetleniowe – IEC 60598-2-22.
• Urządzenia sterujące – IEC 61347-2-7.
• Systemy automatycznego testowania – EN 62034.
• Centralne układy zasilania – EN 50171.
• Panele sterowania – IEC 60730-1.
• Stosowane symbole – ISO 7010.

Sprzęt związany z systemami oświetlenia dynamicznego powinien zatem spełniać wymagania istniejących norm w zakresie projektowania opraw oświetleniowych, automatycznych systemów testowania oraz systemów centralnego zasilania. Jednak największe wyzwanie stoi przed osobami projektującymi elektronikę, która będzie uwzględniała oprogramowanie kluczowe dla decyzyjnego mechanizmu systemu.
Bezpieczeństwo funkcjonalne Biorąc pod uwagę złożoność tych systemów, schemat certyfikacji Kitemark oprócz standardowych norm branży oświetlenia zawiera również serię norm IEC 61508

– Bezpieczeństwo funkcjonalne elektrycznych/elektronicznych/programowalnych elektronicznych systemów związanych z bezpieczeństwem. • IEC 61508-1 – Wymagania ogólne. • IEC 61508-2 – Wymagania dotyczące elektronicznych systemów związanych z bezpieczeństwem.
• IEC 61508-3 – Wymagania dotyczące oprogramowania.
Seria norm IEC 61508 – Bezpieczeństwo funkcjonalne – opiera się na projektowaniu w ramach określonego poziomu nienaruszalności bezpieczeństwa produktu przez cały okres jego życia: od zakupu przez instalację, aż po konserwację. Produkt powinien być projektowany i produkowany z uwzględnieniem:
• wymagań systemu zarządzania jakością,
• solidnych wymagań projektowania produktu,
• weryfikacji oprogramowania,
• weryfikacji danych o wydajności sprzętu.

Dlaczego właśnie ten standard?

Standard ten jest wykorzystywany w wielu sektorach, np. maszyn przemysłowych czy motoryzacji. Przestrzeganie zasad tej normy pozwala na tworzenie wyrobów, począwszy od oprogramowania, które ma być niezawodne w ochronie bezpieczeństwa publicznego. Szczególną cecha tego systemu jest ukierunkowanie na odpowiedni poziom bezpieczeństwa w odniesieniu do konkretnego zastosowania, np. na stadionie czy w metrze. Dodatkowo taki system wspierany znakiem BSI Kitemark daje gwarancję, że będzie działał zgodnie z jego przeznaczeniem. Jak widać, nowości nie omijają branży oświetlenia – zarówno producentów oświetlenia komercyjnego, jak również producentów oświetlenia awaryjnego. Obecnie polskie prawo również wychodzi naprzeciw tym zmianom i w Rozporządzeniu Ministra Inwestycji i Rozwoju z dnia 13 czerwca 2018 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie sposobu deklarowania właściwości użytkowych wyrobów budowlanych oraz sposobu znakowania ich znakiem budowlanym wprowadzono informacje o wymaganiach dotyczących certyfikacji dynamicznego oświetlenia ewakuacyjnego. Musimy pamiętać, że głównym celem testowania oraz certyfikacji wyrobów jest (i powinno być) zagwarantowanie architektom, instalatorom, użytkownikom, jak również samym producentom, że ich wyroby są bezpieczne, wysokiej jakości, a także, że dają gwarancję odpowiedniego działania.