Oddany do użytku w 2014 roku gdański „Teatr Szekspirowski” przyciąga miłośników sztuki z całego świata. Kluczem do sukcesu inwestycji był dobór odpowiedniego zespołu profesjonalistów dbających o wysoką rangę powstającej budowli.
Teatr Szekspirowski to wydarzenie, w którym spotykają się najistotniejsze dla Sztuki trzy podmioty: świadomy celu, jaki chce osiągnąć w tej dziedzinie Inwestor, wybitnie utalentowany, o bogatym intelektualnym i artystycznym doświadczeniu Architekt-Twórca oraz odpowiedzialny i doświadczony w „rzemiośle” budowania Wykonawca.
ŚWIATOWY INWESTOR
Prof. Jerzy Limon jest założycielem Fundacji TEATRUM GEDANENSE, wybitnym znawcą w dziedzinie teatru i jego historii rozumianej jako performens. Jest również autorytetem w odniesieniu do miejsc spektakli oraz ich roli w tworzeniu przestrzeni otwartej na nieoczekiwane pomysły twórców sztuki teatralnej. Trudno byłoby znaleźć doskonalszą osobę, która szczególnie upodobałaby sobie Szekspira i jego nadzwyczaj kreatywną postać w sposób niezwykle adekwatny do rodzaju i rangi twórczości tego genialnego twórcy. Wiedza prof. J. Limona i jego pasja w odniesieniu do teatru szekspirowskiego, a szczególnie „teatru ulicznego”, który pojawił się w Polsce z końcem XVII wieku i znalazł swoje wyjątkowe miejsce w Gdańsku, stanowiły pomoc w przywróceniu w naszej kulturze miejsca o międzynarodowym wymiarze jakości i współczesnego w swym architektonicznym wymiarze, czyli Teatru Szekspirowskiego. Wcześniejsze doświadczenia prof. J. Limona w permanentnej, corocznej aranżacji spektakli teatralnych związanych z twórczością Szekspira, a także jego kontakt z Księciem Walii – entuzjastą i protektorem teatru szekspirowskiego w Anglii, oraz twórczość pisarska i niezwykły talent w podejmowaniu trudnego tematu związku pomiędzy żywą sztuką a miejscem, w którym się ona rodzi i odbywa, dały potężny asumpt do pomysłu odtworzenia dawnej szkoły fechtunku w Gdańsku, pełniącej też rolę miejsca spektakli teatralnych, i budowy w tym miejscu nowoczesnego teatru. Teatr wykorzystywałby współczesne osiągnięcia cywilizacyjne, równocześnie zapewniłby oczywisty związek z historycznymi budowlami: ikonami o światowym znaczeniu w wymiarze kulturowym. Teatry GLOBE i FORTUNE w Londynie, szczególnie odbudowany po pożarze GLOBE, stanowi miejsce niezapomniane, świadczące o randze sztuki w życiu człowieka i jego potrzebach duchowych i emocjonalnych przeżyć. W Polsce festiwale sztuki teatralnej organizowane przez prof. J. Limona cieszą się ogromnym zainteresowaniem o zasięgu międzynarodowym, a obecne dzieło twórcy włoskiego architekta, prof. Renato Rizzi, jest już niezaprzeczalnie ikoną nie tylko Gdańska, ale także naszego kraju.
TWÓRCZY I CHARYZMATYCZNY ARCHITEKT
Prof. Renato Rizzi został laureatem międzynarodowego konkursu architektonicznego na zaprojektowanie siedziby Teatru Szekspirowskiego. Wyłoniono go spośród 29 zespołów, które przystąpiły do konkursu. Już na pierwszym etapie tworzenia koncepcji architektonicznej projekt wskazywał na artystyczne podejście do tego zadania, zarówno w jego merytorycznej treści, jak i plastyczno- -estetycznym charakterze prezentacji. Cała warstwa uwarunkowań wynikających z kontekstu celu, historii miejsca, charakteru otoczenia, tożsamości nawarstwiających się w czasie przemian społeczno- -kulturowych, została przedstawiona graficznie i znalazła odzwierciedlenie w ostatecznie wybranej przez autora formie. Rizzi nadaje swojemu obiektowi rangę świątyni, ale także niewymownego symbolu.
INSPIRACJE
Warstwa symboliczna odnosi się do ruchomego podnoszonego dachu, który w swej symbolice jest alegorycznym obrazem wznoszenia się rąk stoczniowców walczących o wolność i godność człowieka zagubionego w epoce PRL-u. Te wzniesione ku uniwersum „skrzydła” przywodzą Rizziemu na myśl nowojorską Statuę Wolności. Gdańsk, jako kolebka Solidarności i rodzącej się demokracji, powinien również posiadać obiekty, które upamiętniłyby te wydarzenia. Architektura jest językiem, który poprzez swoją formę wyraża treści istotne nie tylko dla nas, Polaków, ale także wszystkich ludzi na świecie.Poza warstwą symboliczną teatr łączy w sobie dwie epoki: tę z czasów życia Szekspira ze światem współczesnej sztuki teatralnej – wydarzeń o charakterze żywych spektakli. Najtrudniejszym zadaniem dla projektanta było połączenie funkcji teatru elżbietańskiego ze sceną pudełkową teatru włoskiego. Szekspirowski teatr uliczny miał jedną cechę, najwyraźniej dającą przewagę nad sceną pudełkową – bezpośredni kontakt widza z aktorem. Wymaga to wprowadzenia jednego poziomu dla scenicznej gry i widowni. Rizzi wprowadza ruchomą podłogę dla przestrzeni widowni, która takie możliwości stwarza. Co więcej, możliwość różnicowania poziomów tej części widowni pozwala na bardzo indywidualne scenariusze i pomysły reżyserskie. Centralnie położona część zostaje otoczona drewnianymi krużgankami, wyznaczającymi w teatrze Szekspirowskim podstawową część widowni. Rizzi, zdając sobie sprawę z pewnego rodzaju dyskomfortu, wynikającego z zastosowania balkonów opartych na słupach, z trzema rzędami ław wznoszonych ku górze, nie rezygnuje z historycznej aparencji całej konstrukcji, która w drewnie, jako podstawowym budulcu, tworzy nastrój, jaki zbliża widza ku przeszłości. Jest wiele współczesnych teatrów o idealnych rozwiązaniach relacji widownia–scena, z wygodnymi fotelami. W teatrze Rizziego doświadczamy tego, czego moglibyśmy doświadczyć tylko jadąc do Globe w Londynie. Ostatni festiwal Teatru Szekspirowskiego tylko potwierdza słuszność rozwiązań i geniusz architekta. Miejsce staje się coraz bardziej popularne nie tylko w Polsce, ale i za granicą. Trzeba przypomnieć, że budynek Teatru Szekspirowskiego był nominowany do Nagrody Architektonicznej im. Miesa van der Rohe.
WSPÓŁWYKONAWCA PROJEKTU
Aby zrealizować tak trudny technologicznie obiekt, potrzebny był wykonawca, który byłby w stanie skoordynować zespoły podwykonawców i zagwarantować należyty standard rozwiązań wynikający z przyjętych założeń koncepcyjnych architekta, w dodatku obcokrajowca. Wcześniej musiała także powstać dokumentacja: z jednej strony zgodna z oczekiwaniami autora i zamawiającego, z drugiej z przepisami obowiązującego prawa. Koniecznością było wyłonienie po polskiej stronie biura, które mogłoby sprostać roli integracyjnej w całym procesie inwestycyjnym, włącznie z nadzorami. W efekcie rozpatrzenia ofert kilku zespołów biur architektonicznych została wybrana doświadczona firma Q-Arch z Krakowa, w której dwoje architektów biegle posługiwało się językiem włoskim.
NADZÓR AUTORSKI
W trakcie realizacji budynku teatr miał dwóch kolejnych generalnych wykonawców. Nadzory autorskie, pełnione przez autora dzieła, prof. R. Rizzi, oraz jego partnerów – architektów firmy Q-Arch, pokazały, jak ważną rolę w całym procesie realizacyjnym odgrywają twórcy architektury. To Oni przede wszystkim chronią interesy Inwestora, stoją na straży utrzymania jakości utworu: od ogólnych rozwiązań do detalu architektonicznego włącznie. Ich żelazna dyscyplina i odpowiedzialność za jakość dzieła często wymagają szczególnej postawy wobec wykonawcy, który proponuje, w jego mniemaniu, „lepsze i tańsze” rozwiązania. W realizacji teatru udało się zachować wszystkie ważne dla jego jakości rozwiązania, a wykonawca mógł się przekonać, jak ważnym czynnikiem jest współpraca i szacunek do projektanta.
tekst: arch. Stanisław Deńko
