Niedostateczna odporność posadzki na poślizg niesie za sobą ryzyko poślizgnięcia, potknięcia i upadku. Dane Głównego Urzędu Statystycznego wskazują, że zdarzenia te są przyczyną 77% urazów i obrażeń, z czego aż połowę stanowią poślizgnięcia. Ich konsekwencje mogą być bardzo poważne, a leczenie długotrwałe i kosztowne. Do poślizgnięcia najczęściej dochodzi w miejscu pracy oraz w obiektach użyteczności publicznej, najczęściej zimą oraz w czasie deszczu.
Odporność posadzek na poślizg jest właściwością użytkową decydującą o spełnieniu wymagania podstawnego nr 4 Bezpieczeństwo użytkowania i dostępność obiektów, stanowiącego, zgodnie z załącznikiem nr I do rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 305/2011 (CPR) [8] oraz ustawą Prawo budowlane [11], jedno z siedmiu podstawowych wymagań, jakie powinny spełniać obiekty budowlane jako całość oraz ich poszczególne części. Zarówno rozporządzenie, jak i ustawa wskazują, iż obiekty budowlane muszą być zaprojektowane oraz wykonane w taki sposób, aby nie stwarzały niedopuszczalnego ryzyka wypadków lub szkód w użytkowaniu, takich jak m.in. poślizgnięcia.
Ustawodawstwo
Kwestię odporności posadzek na poślizg w pomieszczeniach przeznaczonych na stały pobyt ludzi regulują Warunki techniczne, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie [7]. W dziale VII: Bezpieczeństwo użytkowania wskazano, że „Nawierzchnia dojść do budynków, schodów i pochylni zewnętrznych i wewnętrznych, ciągów komunikacyjnych w budynku oraz podłóg w pomieszczeniach przeznaczonych na pobyt ludzi, a także posadzki w garażu, powinna być wykonana z materiałów niepowodujących niebezpieczeństwa poślizgu” (§ 305, pkt 1). Do kwestii odporności posadzek na poślizg odnoszą się ponadto zapisy działu I rozdział 6.: Pomieszczenia higienicznosanitarne, które wskazują, że „Posadzka pralni, łazienki, umywalni, kabiny natryskowej i ustępu powinna być zmywalna, nienasiąkliwa i nieśliska” (§ 78 pkt 2) oraz działu VIII, rozdział 4.: Ochrona przed zawilgoceniem i korozją biologiczną, gdzie podano iż „Balkony, loggie i tarasy powinny mieć posadzki wykonane z materiałów nienasiąkliwych, mrozoodpornych i nieśliskich” (§ 320). Przywołane powyżej dokumenty wskazują na konieczność zapewnienia odpowiedniego poziomu odporności posadzek na poślizg, nie określają jednak kryterium oceny. Wymagania zostały zapisane w sposób ogólny, przez zastosowanie określeń „niepowodująca niebezpieczeństwa poślizgu”, „nieśliska”, „antypoślizgowa”, pozostawiających dużą dowolność interpretacji. Jedynym dokumentem odnoszącym się szczegółowo do aspektu odporności posadzek na poślizg jest poradnik Ministerstwa Inwestycji i Rozwoju pt. Standardy projektowania budynków dla osób niepełnosprawnych [9]. Wskazano w nim, że nawierzchnia przed wejściem głównym, w ciągach komunikacyjnych oraz na stopniach schodów powinna mieć „powierzchnię antypoślizgową, która spełnia swoje cechy również w trudnych warunkach atmosferycznych – w badaniu wg PN-EN 13036-4 [3] lub PN-EN 14231 [5] wartość poślizgu (PTV lub SRV) nawierzchni mokrej nie może być niższa niż 36 jednostek”.
Metody badań i klasyfikacje
Śliskość posadzki jest właściwością, którą można w stosunkowo prosty sposób zweryfikować. Najpopularniejszą metodą jest badanie oporu poślizgu wg PN-EN 13036-4 [3]. Wykonuje się je przy użyciu przyrządu wahadłowego nazywanego często wahadłem angielskim, stąd w skrócie określane jest jako PTV (Pendulum Test Value). Metoda PTV polega na określeniu straty energii gumy ślizgacza w wyniku tarcia o powierzchnię testową. Do badania można zastosować dwa rodzaje ślizgaczy: typu 57 (oznaczany jako CEN) oraz typu 96 (oznaczany jako 4S), różniące się twardością gumy, z której są wykonane. Wahadło angielskie jest urządzeniem mobilnym, stąd badanie oporu poślizgu możliwe jest do wykonania zarówno w laboratorium, jak i w budynku, np. w ramach odbioru posadzki. Wartości oporu poślizgu PTV stanowią podstawę klasyfikacji posadzki w ujęciu ryzyka poślizgu. Klasyfikację tę przedstawiono na rys. 1. Została ona opracowana przez The UK Slip Resistance Group i przedstawiona w przewodniku The Assesment of Floor Slip Resistance [10]. Wprowadzono ją również do wytycznych Health and Safety Executive zawartych w poradniku L24 HSE [2]. Przyjmuje się, że prawdopodobieństwo poślizgnięcia na posadzce o oporze poślizgu 36 kształtuje się na poziomie 1:1 000 000, podczas gdy dla współczynnika równego 24 wzrasta aż do 1:20 [6]. Drugą z często stosowanych metod weryfikacji odporności posadzki na poślizg jest badanie kąta akceptowalnego α, zwane również testem rampy. Wykonuje się je opcjonalnie stopą obutą lub stopą bosą. Istota tego badania polega na wyznaczeniu maksymalnego kąta nachylenia posadzki w stosunku do poziomu, przy którym zaczyna się ślizgać osoba chodząca po posadzce pokrytej olejem silnikowym w przypadku badania stopą obutą lub roztworem laurylosiarczynu sodu w przypadku badania bosą stopą. Z uwagi na konstrukcję urządzenia badania kąta akceptowalnego można prowadzić wyłącznie w laboratorium. Wartości kąta akceptowalnego określone w badaniu bosą stopą stanowią podstawę ustalenia klas antypoślizgowości. Zgodnie z PN-EN 13451-1 [4] oraz CEN/TS 16165 [1] wyróżnia się trzy klasy oznaczone literami A, B i C, które przedstawiono na rys. 2. Klasyfikacja ta jest szczególnie istotna dla obiektów basenowych.
Wymagania
W odpowiedzi na sygnalizowaną przez środowisko potrzebę usystematyzowania kwestii kryteriów oceny antypoślizgowości posadzek w Instytucie Techniki Budowlanej opracowano wytyczne Odporność na poślizg posadzek w budynkach mieszkalnych i użyteczności publicznej. Sformułowano w nich wymagania w odniesieniu do posadzek użytkowanych w obuwiu i boso, tak w warunkach suchych, jak i mokrych. Opracowanie nie dotyczy stref produkcyjnych oraz obiektów przemysłowych. W tab. 1. przedstawiono wymagania dla odporności na poślizg posadzek użytkowanych w obuwiu w obrębie przestrzeni publicznej, w budynkach o funkcji biurowej, handlowej, usługowej, oświatowej, opieki zdrowotnej, hotelowej, kulturowej, mieszkalnej oraz podobnej. Wymagania w odniesieniu do posadzek użytkowanych boso w obrębie przestrzeni publicznej, w szczególności posadzek podlegających w czasie użytkowania działaniu wody, zestawiono w tab. 2. Mając na uwadze, że odporność posadzki na poślizg, w wyniku działania czynników eksploatacyjnych i środowiskowych, może ulegać w trakcie użytkowania istotnym zmianom oraz jednocześnie uwzględniając jej bezpośredni wpływ na spełnienie wymagania podstawnego dotyczącego bezpieczeństwa użytkowania obiektów, zaleca się okresową kontrolę tej właściwości. Kontrola powinna być przeprowadzona w ramach przeglądów okresowych obiektów budowlanych, realizowanych zgodnie z obowiązującymi w tym zakresie przepisami.
dr inż. Ewa Sudoł Instytut Tec
