Programujemy nową perspektywę

Polska jest największym beneficjentem polityki spójności w Unii Europejskiej. Na politykę spójności – czyli inwestycje w infrastrukturę, energetykę, przedsiębiorczość, ochronę środowiska, cyfryzację – uzyskamy dofinansowanie w wysokości około 66,8 mld euro.

Trwają prace MFiPR nad kierunkami oraz dookreśleniem obszarów rozdania unijnych funduszy w przyszłej perspektywie finansowej. Na jakie inwestycje planowany jest rozdział środków i jak zyska na tym branża budowlana? Komentarza udziela Małgorzata Jarosińska-Jedynak, Minister Funduszy i Polityki Regionalnej.

Podczas niedawnych rozmów w Brukseli z udziałem Komisji Europejskiej i państw członkowskich, w tym Polski, udało się wynegocjować m.in. korzystne rozwiązania dla polityki spójności, takie jak wyższe poziomy dofinansowania (85% dla regionów słabiej rozwiniętych i 70% dla przejściowych) oraz większą elastyczność w przesuwaniu pieniędzy pomiędzy funduszami.

Wielkim sukcesem negocjacyjnym premiera Mateusza Morawieckiego jest największa od początku naszej obecności w Unii Europejskiej pula środków unijnych, którymi będzie dysponować Polska. Ma nam przypaść 125 mld euro dotacji i 35 mld euro pożyczek. Łączna suma wynosi 160 mld euro, czyli 750 mld zł. To potężny zastrzyk finansowy i impuls rozwojowy dla Polski. Otwieramy tym samym nowy rozdział naszego członkostwa w UE.

Trwają prace Ministerstwa Funduszy i Polityki Regionalnej nad ukierunkowaniem inwestycji z tych środków. Prace ministerstwa dotyczą: przyszłości i wdrażania polityki spójności, Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększenia Odporności, inicjatywy React-EU i Funduszu Sprawiedliwej Transformacji. Chcemy, żeby z Funduszu Odbudowy można było finansować kluczową brakującą infrastrukturę drogową, cyfrową i energetyczną. Obecnie negocjowane jest rozporządzenie regulujące wiele szczegółów działania funduszu. Komisja Europejska będzie miała udział w decyzji dotyczącej finansowania inwestycji, ponieważ Krajowy Plan Odbudowy ma być powiązany z krajowym programem reform, który Polska co roku przedstawia Komisji Europejskiej.

Z regulacji unijnych wynika, że Krajowy Plan Odbudowy może zostać przedstawiony Komisji Europejskiej najwcześniej 15 października 2020 r. (wraz z projektem budżetu). Komisja ma dwa miesiące na ocenę i podjęcie decyzji o wsparciu finansowym Krajowego Planu Odbudowy. MFiPR chce po sezonie urlopowym przesłać Komisji Europejskiej pierwszy projekt Krajowego Planu Odbudowy i rozpocząć nieformalne rozmowy.

Obecnie toczą się także prace nad niezbędnymi rozporządzeniami unijnymi, które stanowią przedmiot uzgodnień pomiędzy Komisją Europejską, Parlamentem Europejskim a Radą Unii Europejskiej.

Zakończony szczyt Rady Europejskiej to ogromny sukces negocjacyjny polskiego rządu i premiera Mateusza Morawieckiego. Kluczowym zadaniem dla Polski na teraz jest sfinalizowanie prac nad projektem Umowy Partnerstwa, czyli najważniejszym dokumentem, który pokaże, jak chcemy inwestować fundusze unijne w podziale na poszczególne programy operacyjne. Założenia programów operacyjnych będziemy mogli skierować pod obrady rządu po zatwierdzeniu treści umowy. Chcemy, żeby wdrażanie funduszy unijnych z polityki spójności na lata 2021–2027 rozpoczęło się jeszcze w 2021 roku. Dlatego tak ważne jest sfinalizowanie prac nad projektem umowy jeszcze w tym roku.

Dostępne dla Polski środki, które będziemy inwestować w gospodarkę, to także m.in. Fundusz Sprawiedliwej Transformacji. Polska otrzyma na ten instrument 3,5 miliarda euro. Połowa tych środków będzie dostępna od razu, do wykorzystania na cele związane z klimatem. Jak szacuje Komisja Europejska, transformacja energetyczna w Polsce będzie kosztować aż 240 mld euro. MFiPR zdecydowało, że środki te trafią do 6 województw – śląskiego, dolnośląskiego, wielkopolskiego, lubelskiego, łódzkiego i małopolskiego. Trzy pierwsze z nich już uzyskały 2 mln złotych z UE na przygotowanie terytorialnych planów sprawiedliwej transformacji, które trzeba mieć, aby sięgnąć po fundusze. Województwa lubelskie, łódzkie i małopolskie także dostaną wsparcie finansowe MFiPR na przygotowanie takich planów.

Są też środki z mechanizmu doraźnie wspierającego gospodarkę w pierwszych latach nowej perspektywy finansowej. Otrzymaliśmy dodatkowe 3 mld euro dla Polski w ramach React-EU. To instrument, który ma stanowić szybkie wsparcie w związku z pandemią koronawirusa. Pieniądze te będziemy inwestować w ramach obecnej perspektywy w podziale na istniejące programy. Chcemy przeznaczyć je m.in. na wsparcie biznesu, służby zdrowia, energetyki, cyfryzacji czy działań na rzecz czystego powietrza.

Przed nami nowa perspektywa finansowa UE. Do 2027 r. dofinansowanie dostaną kolejne inwestycje w różnych regionach kraju, realizowane także w ramach sektora budowlanego. Optymistycznie patrzymy na kolejne lata, ponieważ Polska od wielu lat efektywnie i sprawnie inwestuje środki europejskie z obecnego budżetu UE.

Do początku sierpnia wykorzystaliśmy już 86,4 procent przysługujących nam środków z polityki spójności na lata 2014–2020, czyli 291 miliardów złotych. Wartość wszystkich inwestycji z dofinansowaniem unijnym to 477,4 miliardów złotych. Program Polska Cyfrowa jako pierwszy zakontraktował wszystkie dostępne środki, a większość pozostałych programów zainwestowała pomiędzy 80 a 90 procent funduszy. Pandemia nie wpłynęła znacząco na podpisywanie umów. Dobrze prezentują się także inwestycje realizowane z programów regionalnych. Z Komisją Europejską rozliczyliśmy już 43,5 procent alokacji – to 220,0 mld zł, w tym dofinansowanie UE 146,5 mld zł.

Kilometry dróg i linii kolejowych, światłowodów oraz szlaków wodnych w całym kraju powstają z dofinansowaniem Funduszy Europejskich. Wszystkie te projekty obejmują swoim zakresem elementy inwestycji budowlanych. Wykorzystując stosowany na potrzeby monitorowania funduszy system podziału projektów według zakresu wsparcia, można przyjąć, że łączna wartość projektów realizowanych w różnych kategoriach związanych z budownictwem to 26,5 mld zł, a dofinansowanie UE – 24,9 mld zł (około 7,5% alokacji UE dla Polski). Tysiące inwestycji realizowanych jest m.in. w ramach infrastruktury edukacyjnej na potrzeby szkolnictwa wyższego, kształcenia i szkolenia zawodowego oraz kształcenia osób dorosłych, edukacji szkolnej (na poziomie podstawowym i średnim ogólnokształcącym), wczesnej edukacji elementarnej i opieki nad dzieckiem, infrastruktury ochrony zdrowia oraz infrastruktury społecznej przyczyniającej się do rozwoju regionalnego i lokalnego.

Fot. Bartek Kosiński