ROK 2023.Dobry? Trudny? Jaki był?

Albert Einstein kiedyś powiedział, „W środku trudności kryje się możliwość”. Polska architektura w 2023 roku to żywy przykład tej mądrości. W obliczu wyzwań geopolitycznych i biurokratycznych, branża ewoluuje, wykorzystując zrównoważone praktyki i nowoczesne technologie oraz realizując pierwszorzędne projekty w kraju i za granicą. Jak pracownie potrafiły przeprojektować przeciwności w sukces? Jak przedstawiciele biur oceniają ten rok?

SZYMON WOJCIECHOWSKI
Prezes Zarządu, Architekt-Partner
APA Wojciechowski Architekci
Prowadzenie firmy architektonicznej staje się nieustającą walką.

Rok 2023 był dla nas i dla innych firm architektonicznych bardzo ciekawy. W obu znaczeniach – naszym, europejskim i niestety też w chińskim. Wojna w Ukrainie spowodowała, że wiele funduszy poprzednio ochoczo kupujących od deweloperów wynajęte budynki biurowe uznało, że Polska znalazła się w strefie ryzyka i transakcje stały się bardzo rzadkie. Powoduje to, że wielu spośród deweloperów, których budynki są wynajęte w ponad 90%, żyje z czynszów, ale nie ma gotówki na inwestycje. Mimo że ma pełną świadomość, że za 2–3 lata na wielu rynkach powstanie olbrzymia dziura podażowa. Ci z deweloperów, którzy mają zasoby, napotykają na ścianę biurokracji: procedury wloką się niemiłosiernie, a skoro jesteśmy w cyklu wyborczym, do procedur wkracza też polityka… Swoje dokłada również inflacja i prowadzenie firmy architektonicznej staje się nieustającą walką. Są i oznaki pozytywne. Zaczynamy już rysować dla Ukrainy, nasze morale zostało podbudowane drugim miejscem w konkursie na Polską Operę Królewską w Łazienkach i wygraną w konkursie na plac Solidarności w Gdańsku. Tak więc wierzę, że rok 2024 będzie bardzo dobry.

ANNA FEDEROWICZ
Architektka, współwłaścicielka
Tremend
Zaczynamy pracę nad kolejnymi zagranicznymi projektami na wschodzie, zachodzie i południu Europy.

W pracowni Tremend sukcesem nazywamy każdy rok, który postawił przed nami nowe, kreatywne wyzwania – z którego wynosimy nową wiedzę i doświadczenia. Wtedy możemy powiedzieć, że był to faktycznie okres udany, rozwijający nas jako architektów i jako zespół. To poczucie ciągłego rozwoju daje nam w pracowni niesamowitą satysfakcję i twórcze spełnienie. Już wkrótce do użytku oddany zostanie dworzec metropolitalny w Lublinie, nasz wieloletni projekt, a zarazem jedna z największych miejskich inwestycji infrastrukturalnych ostatnich lat. Przed nami kolejne wielkie przedsięwzięcia i nowe wyzwania – razem z pracowniami Foster and Partners i Kuryłowicz & Associates współpracujemy przy projekcie Centralnego Portu Komunikacyjnego. Bardzo cieszymy się też, że jako pracownia możemy wychodzić poza granice naszego kraju. W tym roku pierwszych gości przyjął Hotel Alberte, zaprojektowany przez nas w samym centrum Paryża. Jednocześnie zaczynamy pracę nad kolejnymi zagranicznymi projektami na wschodzie, zachodzie i południu Europy. Dla mnie osobiście jako architekta to ogromna satysfakcja – jeszcze jakiś czas temu oglądaliśmy architekturę europejskich metropolii, braliśmy ją za wzór dla polskich miast. Dziś architekturę tę możemy aktywnie współtworzyć.

BARTOSZ TRZOP
CEO, architekt
Trzop Architekci
Na pewno 2023 rok przebiegł pod hasłem ESG.

W zasadzie skrót ESG pojawiał się wszędzie podczas prowadzonych przez nas projektów. „Zielone projektowanie” to już nie tylko wymóg korporacyjny, ale i dyrektywa unijna z tym związana. Mnie bardzo cieszy fakt, że nasi inwestorzy są jednak zainteresowani ekologią nie tylko z powodu tych powyższych wymogów, ale sami dostrzegają taką potrzebę. Mam tutaj na myśli zarówno projekty przestrzeni biurowych, jak i budynków. Właściwie w każdym większym procesie pracujemy już z asesorem, z którym wspólnie przygotowujemy certyfikację. W ubiegłym roku nasz projekt kancelarii prawnej CMS Cameron McKenna w budynku Varso Tower otrzymał na przykład certyfikację WELL na poziomie „excellent”. Jest to najwyższy poziom uzyskany dotychczas przez polskie biuro, jak również najwyższy poziom uzyskany przez kancelarię w Europie. Myślę, że w kolejnym latach ten trend będzie jeszcze zyskiwał na znaczeniu.

AGNIESZKA KALINOWSKA-SOŁTYS
Prezes SARP, Członek Zarządu
APA Wojciechowski Architekci
Osobiście cieszy mnie, że w architekturze szukamy rzeczy, które można naprawić, odzyskać, dać im drugie życie.

Rok 2023 w branży architektonicznej w Polsce okazał się kolejnym dużym wyzwaniem. Po nieoczekiwanych wydarzeniach w poprzednich latach, takich jak pandemia czy wybuch wojny w Ukrainie, wielu architektów liczyło na pozytywne zmiany, które miały ożywić naszą branżę. Tymczasem duża inflacja i niepewna sytuacja geopolityczna spowodowały, że znaleźliśmy się u progu recesji. Paradoksalnie ten trudny czas dla ekonomii w branży stał się bodźcem do poszukiwań i wdrażania rozwiązań bardziej sprzyjających środowisku i ochronie klimatu. Redukcja zużycia zasobów naturalnych, stosowanie na coraz większą skalę odnawialnych źródeł energii i magazynowanie jej nie są już tylko fanaberią, ale realną potrzebą. Rozwiązania oszczędzające wodę, może jeszcze dziś niedoceniane, niebawem okażą się niezwykle ważne na naszej szerokości geograficznej, o czym już wiedzą niektórzy deweloperzy, inwestujący w takie technologie. Poszukiwane są coraz częściej materiały budowlane i instalacyjne nie najtańsze, ale o obniżonym śladzie węglowym, które w cyklu życia budynku będą trwałe i estetyczne. Osobiście cieszy mnie, że w architekturze szukamy rzeczy, które można naprawić, odzyskać, dać im drugie życie. Jeszcze kilka lat temu tylko to, co nowe, się liczyło, dziś pochylenie się nad historią, detalem z przeszłości nabiera nowego znaczenia w myśleniu o nowo projektowanych budynkach.

JAKUB BLADOWSKI
Prezes Zarządu
Roark Studio
Budownictwo jest na początku drogi prowadzącej do pełnego wykorzystania dzisiejszego potencjału narzędzi informatycznych.

Zarówno w mojej pracowni, jak i wśród naszych inwestorów panuje optymizm. Pierwsza połowa roku 2023 upłynęła nam w miarę spokojnie, dało się wręcz odczuć nastrój wyczekiwania. Prawdziwe przyspieszenie zaczęło się, gdy RPP po raz pierwszy obniżyła stopy procentowe, a zdolność kredytowa klientów zaczęła rosnąć. Kredyt 2% również mocno ożywił rynek. W tej chwili mamy bard o dużo pracy na kilku rynkach, powiększyliśmy zespół i nadal szukamy talentów, które nas wzmocnią. W firmie technologicznej Designbotic we współpracy z Roark Studio opracowaliśmy program komputerowy Kolega, który z zastosowaniem algorytmów genetycznych oraz uczenia maszynowego wspierać będzie architektów i deweloperów w fazie analizy chłonności działek. Tego typu narzędzia, oparte na algorytmach sztucznej inteligencji, szturmem zdobywają kolejne rynki z branży kreatywnej. W mojej ocenie budownictwo jest na początku drogi, która prowadzi do pełnego wykorzystania dzisiejszego potencjału narzędzi informatycznych.

JAN SIKORA
Właściciel pracowni
Sikora Wnętrza
Od klubu na Karaibach, przez domy w różnych częściach Europy, aż po restauracje nad polskim morzem.

Rok 2023 był dla naszej pracowni bardzo dobry i bardzo trudny. Bardzo dobry, bo mocno się rozwinęliśmy i szukamy obecnie większej siedziby. Udało nam się wykonać takie projekty jak studio Dzień Dobry TVN w Warszawie dla Warner Bros. Discovery. Jesteśmy także w trakcie uruchamiania siedziby w Hamburgu i prężnie szykujemy się do wejścia na tamten rynek, gdyż realizujemy tam pierwsze projekty pilotażowe. Było dużo miłych zaskoczeń dla nas, jak chociażby okładka „Elle Decoration” na Węgrzech czy międzynarodowa nagroda Archello Best of 2022. Ten rok to dla nas około 80 projektów, przy których pracowaliśmy – od klubu na Karaibach, przez domy w różnych częściach Europy, aż po restauracje nad polskim morzem.

Rok był trudny, bo to wszystko okupione było dużą niepewnością i stresem. Na początku roku szalała inflacja, klienci szukali oszczędności, bywało nerwowo, a deweloperka jeszcze stała w miejscu. Wiele razy zadawałem sobie pytanie, jak ten rok się skończy i czy skończy się dobrze dla mojej pracowni. Dziś mogę odetchnąć z ulgą – projekty deweloperskie ruszyły i mimo licznych zawirowań na świecie prognozy są optymistyczne.

KONRAD DOWEJKO
Dyrektor Rozwoju Biznesu, Członek Zarządu
Massive Design
Polski rynek biurowy się stabilizuje i dojrzewa.

Rok 2023 przyniósł pozytywny bilans wykonanych projektów. Kluczem do rozwoju pracowni okazały się otwartość na zmiany oraz nowe wyzwania wynikające z aktualnych wymagań rynku. Dzięki temu mieliśmy możliwość prowadzenia ponad 70 projektów nowych biur oraz przebudów powierzchni istniejących siedzib naszych klientów. Z każdym wykonywanym przez nas projektem udoskonalamy i rozwijamy koncepcję biur przyszłości odpornych na zmianę, tzw. futureproof office. Jest to pragmatyczna i dobrze zbalansowana propozycja, z której coraz częściej korzystają nasi klienci. Doskonale pokazuje to wciąż rosnącą świadomość i zrozumienie, jaką wartość niesie za sobą odpowiednia strategia i właściwe zaplanowanie każdej inwestycji. Nasze obserwacje potwierdzają, że polski rynek biurowy się stabilizuje i dojrzewa. Mimo widocznego spowolnienia jesteśmy optymistami, ponieważ coraz większe znaczenie i wartość mają nasza wizja, doświadczenie projektantów i obecność w branży od ponad 25 lat. Wysoko ceniona niezawodność oraz jakość obsługi powodują, że wciąż rozwija się portfolio powracających do nas klientów. W tym roku byli to między innymi AstraZeneca, PwC, Vorwerk, SAP oraz EY.

MIROSŁAW NIZIO
Architekt, założyciel
Nizio Design International
Nizio Design International obchodzi w tym roku 20-lecie.

Minione miesiące były pracowite, intensywne. Tworzymy przestrzenie dla najważniejszych instytucji kultury – z satysfakcją odnotowuję, że w tej specjalizacji pojawia się coraz więcej ciekawych wyzwań. Oddaliśmy projekt wykonawczy Muzeum bł. ks. Jerzego Popiełuszki w Okopach – zaprojektowaliśmy tam zarówno architekturę obiektu, jak i wystawę stałą. Opracowaliśmy także koncepcje wystaw stałych m.in. w Narodowym Muzeum Hołodomoru-Ludobójstwa w Kijowie, Laboratorium Światła w Gorlicach (wraz z architekturą) i Muzeum Bursztynu w Jarosławcu. Interaktywne Centrum Bajki i Animacji w Bielsku-Białej jest już w końcowej fazie realizacji, prowadzimy tam nadzór autorski. Radiostacja Gliwice czeka na pozwolenie na budowę. Trwa też przetarg na budowę pomnika Bitwy Warszawskiej 1920 naszego autorstwa.

Rozpoczęliśmy prace nad kolejnymi ciekawymi projektami, m.in.: Centrum Ogrody Animacji im. Marii Konopnickiej w Bronowie oraz Centrum Folkloru Regionalnego Województwa Łódzkiego w Sieradzu. Kolejny rok zapowiada się równie dynamicznie.

JERZY GROCHULSKI
Wiceprezydent
Międzynarodowej Unii Architektów
Powstające w kraju w 2023 roku projekty ocenić można jako pozostające w głównym nurcie architektury światowej.

Znajomość historii pozwala lepiej przewidywać przyszłość. Retrospektywne widzenie kończącego się roku jest ważne z racji możliwości lepszej projekcji tego, co nastąpi w roku 2024. Podsumowania wymagają opisu możliwie syntetycznego, a to uprawnia autora poniższych uwag do określenia kończącego się roku jako roku DOBREGO dla polskiej architektury i mnie osobiście. Oczywistość problemów finansowych i pewna już zdolność radzenia sobie z nimi pozwoliły nam, architektom, skupić uwagę na zagadnieniach z obszaru filozofii zawodu. To dało asumpt do wprowadzenia do codziennego myślenia o powstających projektach kwestii takich jak zagadnienia dotyczące społecznego wymiaru twórczości, zmian klimatycznych jako efektu działań inwestycyjnych, rozwoju zrównoważonego. W konsekwencji powstające w kraju w 2023 roku projekty ocenić można jako pozostające w głównym nurcie architektury światowej, czyli uznać z satysfakcją ich poziom za odpowiadający jakościowo skali międzynarodowej.

Konkursowe sukcesy pracowni, w której realizuję swe zawodowe ambicje, oczywiście bardzo cieszą, a wpisując się w opisany powyżej trend, dają uprawnioną podstawę do zadowolenia z tegorocznych osiągnięć.

OSKAR GRĄBCZEWSKI
Architekt, współzałożyciel
OVO Grąbczewscy Architekci
W architekturze mieliśmy do czynienia z kulminacją wielkich projektów rządowych.

Najważniejszym wydarzeniem roku były wybory parlamentarne. Piszę te słowa jeszcze przed pierwszym posiedzeniem nowego Sejmu i powołaniem nowego rządu, zastanawiając się, jakie zmiany przyniesie nam to nowe rozdanie politycznych kart. W architekturze mieliśmy do czynienia z kulminacją wielkich projektów rządowych. Oddano gmachy Muzeum Wojska Polskiego i Muzeum Historii Polski, upubliczniono projekt CPK oraz rozstrzygnięto znaczące konkursy – na Polską Operę Królewską i – największy i najgłośniejszy – na odbudowę Pałacu Saskiego. Jak zawsze przy takiej okazji towarzyszyły i bardzo duże emocje i gorące dyskusje nie tylko na temat architektury, ale również na temat politycznych uwarunkowań, z którymi musi się ona mierzyć.

Dla nas ten rok był niezwykle udany. Pojawiły się kolejne, bardzo atrakcyjne tematy projektowe, które niebawem będziemy prezentować. Toczy się budowa katowickiego TBS. Wyjątkową radość przyniósł nam początek realizacji Centrum Wiedzy Cognitarium w Koszalinie – budynku, który ma być podsumowaniem naszego myślenia o architekturze.

JAKUB LEWKOWICZ
Partner, Dyrektor ds. Rozwoju Biznesu
Kuryłowicz & Associates
Rozpoczęliśmy prace projektowe nad dużą i landmarkową inwestycją mixed-use w Ukrainie.

Mijający rok był na pewno bardziej przewidywalny od poprzedniego. Pomimo ogólnie panującej opinii o zmniejszeniu wolumenu planowanych budynków biurowych nasza pracownia obecnie z sukcesem realizuje kilka ciekawych projektów tego typu.

Jeżeli chodzi o nasze zagraniczne projekty, to z ogromną przyjemnością oraz niegasnącą nadzieją na przyszłość mogę potwierdzić, że rozpoczęliśmy prace projektowe nad dużą i landmarkową inwestycją mixed-use w Ukrainie.

Bez wątpienia w 2023 roku na naszym lokalnym rynku pojawiło się wiele projektów wielorodzinnych procedowanych przy użyciu specustawy, tzw. lex deweloper, oraz szereg obiektów o funkcji PRS. Widoczny jest również trend modernizacji istniejących budynków biurowych poprzez zwiększenie ich komercyjnej atrakcyjności i dostosowanie do aktualnych wymagań dyktowanych przez rynek.

dr arch. RAFAŁ BARYCZ
Architekt, założyciel
Biuro Architektoniczne Barycz i Saramowicz
Inwestycje, o których myślę, to architektoniczne „never ending stories”.

Dla Biura Architektonicznego Barycz i Saramowicz mijający wspaniały rok 2023 to kilkanaście projektów będących w różnych fazach opracowania oraz budowli o rozmaitej skali, które mają bliską szansę zostać ukończonymi. Ponieważ architektura jest sztuką budowania i kontynuacji, zatem o pewnej niezwykłej grupie z nich chciałbym tu opowiedzieć, łącząc przy tym dla naszych Przyjaciół i Sympatyków, dla wszystkich czytelników „Buildera” życzenia do siego roku 2024, pełnego innowacyjnych dzieł budowlanych, zmieniających świat na lepsze! Inwestycje, o których myślę, to architektoniczne never ending stories, czyli takie, które nawarstwiają się przez lata. Świadczy to o tożsamości i trwaniu architektury. Taką jest projektowany etapami przez Biuro Architektoniczne Barycz i Saramowicz i wznoszony od 2005 roku gmach Prywatnej Szkoły Salwator na Zwierzyńcu w Krakowie. Do oryginalnej i już funkcjonującej bryły budynku dodaliśmy najpierw jej nadbudowę, a następnie nowe skrzydło, związane z otwarciem oddziału licealnego. Teraz zaś jej zwieńczeniem staną się cztery gontyny,
gdzie punktem wyjścia do tożsamościowych poszukiwań formy przestrzennej stała się nieodległa, wykonana na planie ośmiokątnym z drewna w konstrukcji zrębowej, barokowa kaplica pw. św. Małgorzaty i św. Judyty, datowana na rok 1690 i znajdująca się w Krakowie na Salwatorze przy ul. św. Bronisławy 8…