NORMY BIM EUROPEJSKIEGO KOMITETU NORMALIZACYJNEGO CEN

Od kilku lat przedmiotem licznych publikacji, badań rynkowych i dyskusji jest kwestia standaryzacji BIM. Wiele podmiotów publicznych oraz komercyjnych wskazywało w ostatnim czasie na przeszkody w szerszych wdrożeniach metodyki BIM spowodowane brakiem standardów z nią związanych.

Z zazdrością spoglądamy na brytyjskie normy serii BS 1192 stanowiące solidny fundament brytyjskiego mandatu BIM. W 2018 r. sytuacja w Polsce diametralnie się zmieniła wraz z publikacją pierwszych dwóch norm serii ISO 19650: ISO 19650-1:2018 i ISO 19650-2:2018, a ich o rok późniejsze (początek 2019 r.) włączenie w zasób polskich norm przez PKN1,2 przypieczętowało kwestię standaryzacji procesów BIM. Fakt ten został przyjęty z satysfakcją przez rynek i niemal natychmiast – od maja 2019 r. – pod auspicjami PZPB ruszył projekt przewodnika po procesach BIM zgodnych z ISO 19650, znany pod szyldem BIM Standard PL3. Opublikowany w marcu 2020 r. w wersji do konsultacji społecznych, a w finalnej wersji we wrześniu 2020 r., stał się odniesieniem dla niejednego już projektu realizowanego w metodyce BIM w Polsce, co ciekawe, po raz pierwszy jeszcze w fazie konsultacji. Warto jednak zwrócić uwagę na fakt, że publikacja zarówno samych norm ISO 19650, jak i zapewne przewodnika BIM Standard PL, miała jeden negatywny, do pewnego stopnia, skutek uboczny: dyskusja o standaryzacji BIM w Polsce straciła swój szeroki wcześniej grunt oraz impet, jak gdyby w tej materii powiedziano już ostatnie słowo. Wprawdzie spore emocje budził i wciąż budzi fakt, że norm ISO serii 19650 nie ma dostępnych w tłumaczeniu na język polski, dyskutowany wielokrotnie w ostatnich latach na różnych forach oraz wciąż „żywy” – jak to można było ostatnio zobaczyć i usłyszeć w jednej z sesji grudniowej konferencji InfraBIM’21, ale poza tym temat normalizacji BIM wydaje się ostatnio pozostawać poza zasadniczym nurtem publicznych dyskusji w Polsce. I o ile normy ISO 19650-1 i 19650-2 są niewątpliwie ważne dla standaryzacji BIM oraz istotny jest fakt, że zostały opublikowane przez PKN, nie powinniśmy tracić z oczu szerszej perspektywy standaryzacji BIM, a także musimy zwrócić uwagę na inne inicjatywy w tym obszarze.

Normy ISO 19650 – uzupełnienie serii

Wprawdzie ten artykuł jest zasadniczo poświęcony standaryzacji BIM opracowywanej przez Europejski Komitet Normalizacyjny CEN, jednak z racji wagi i roli norm BIM serii ISO 19650 – a także wiodącej roli CEN we współdziałaniu Komitetów Technicznych CEN oraz IOS (CEN/TC 442 i ISO/TC 59) w opracowaniu i publikacji wielu z tych norm4 – przegląd prac nad standaryzacją BIM pochodzących z CEN zacznijmy od omówienia opublikowanych ostatnio uzupełnień normy ISO 19650, mianowicie ISO 19650-3 i ISO 19650-5, a także będącej wciąż w fazie prac (do października 2021 r. trwały konsultacje w komitetach krajowych członków CEN) normy ISO 19650-4. Norma ISO 19650-3:2020 opublikowana przez ISO w lipcu 2020 r., a przez PKN w lutym 2021 r. jako PN-EN ISO 19650-3:2021-025, stanowi specyfikację procesu zarządzania modelami informacyjnymi w fazie eksploatacji obiektów budowlanych. Jest rozwinięciem koncepcji zawartych w jej bezpośrednim wzorze, brytyjskim standardzie PAS 1192-3:2014. Według normy ISO 10650-3 zarządzanie aktywami w fazie eksploatacji odbywa się na bazie eksploatacyjnego modelu informacyjnego AIM (Asset Information Model), który jest zwykle rozwinięciem projektowego modelu informacyjnego PIM (Project Information Model). Bacząc na koszty faz: inwestycyjnej i eksploatacyjnej, które zwykle przedstawia się szacunkowo jako ok. 1:10, norma ta oraz proponowane w niej standardy informacyjne powinny się znajdować w głównej optyce inwestorów i zarządców infrastruktury budowlanej. Norma ISO 19650-5:2020 opublikowana przez ISO w czerwcu 2020 r., a przez PKN w styczniu 2021 r. jako PN-EN ISO 19650-5:2021-016, podobnie jak analogiczny PAS 1192-5:2015 rozważa kwestie całościowo widzianego bezpieczeństwa obiektu budowlanego i jego modelu informacyjnego, uwzględniające perspektywę bezpieczeństwa w aspekcie technicznym, osobowym, fizycznym oraz bezpieczeństwa informacji. Szczególnie ważna dla inwestycji wrażliwych z punktu widzenia bezpieczeństwa (militarne, przemysłowe itp.), przesuwa perspektywę świadomości bezpieczeństwa i na „zwykłe” inwestycje, gdzie cyfrowa reprezentacja modeli informacyjnych jest szczególnie narażona na różne zagrożenia bezpieczeństwa. Kolejna z norm serii ISO 19650 będących przedmiotem prac w ostatnich latach, jeszcze nieopublikowana norma ISO/DIS 19650-47, ma podjąć kluczowy temat wymiany informacji w projektach BIM. Jej brytyjski odpowiednik (przynajmniej co do numeracji, norma BS 1192-4:2015) stanowił usankcjonowanie na rynku brytyjskim wymiany informacji między interesariuszami przez standard COBie, „zlokalizowany” normą BS 1192-4 dla rynku brytyjskiego. Norma ISO, jak wynika z dostępnych w internecie informacji, nie powieli jednak tej koncepcji, szukając bardziej uniwersalnego i chyba mniej kontrowersyjnego standardu w tym obszarze. Standard COBie – jakkolwiek obecny na rynku od lat, praktycznie stosowany – jak się wydaje, zbyt wąsko traktuje problem wymiany informacji, strukturyzując ją przede wszystkim dla celów eksploatacji, i to w obiektach kubaturowych. Pominięcie warstwy graficznej także może być rozważane jako problem.

Agenda CEN norm BIM

Komitet Techniczny 442 CEN od wielu lat jest czynny w rozwoju standardów BIM. Pracuje w 9 grupach roboczych:
CEN/TC 442/WG 1 – Terminology (Terminologia).
CEN/TC 442/WG 2 – Exchange information (Wymiana informacji).

CEN/TC 442/WG 3 – Information Delivery Specification (Specyfikacja dostarczania informacji).
CEN/TC 442/WG 4 – Support Dictionaries (Słowniki danych).
CEN/TC 442/WG 5 – Chairperson’s Advisory Group (Grupa doradcza Przewodniczącego).
CEN/TC 442/WG 6 – Infrastructure (Infrastruktura).
CEN/TC 442/WG 7 – Horizontal role (Relacje w CEN).
CEN/TC 442/WG 8 – Competence (Kompetencje).
CEN/TC 442/WG 10 – Strategy and planning (Strategia i planowanie).

Lista norm współtworzonych przez CEN/TC 442 jest imponują-ca, w ciągu ostatnich 5 lat na koncie Komitetu zostało opublikowanych 18 standardów i przewodników BIM8 (m.in. CEN/TR 17439:2020 – Przewodnik, jak implementować w Europie ISO 19650-1 i -2, CEN/TR 17654:2021 – Przewodnik, jak implementować w Europie Wymagania Wymiany Informacji (EIR) i Plan Wykonania BIM (BEP) na bazie EN ISO 19650-1 and -2, czy EN 17412-1:2020 – norma BIM poziomie wymaganej informacji wg ISO 19650 – Część 1: Zasady), żeby wymienić tylko mniej znane standardy (bo zapewne np. normy dot. IFC, IDM czy klasyfikacji – odpowiednio ISO 16739-1:2020, ISO 29481-1:2017 i -2:2016, ISO 12006-2:2018, czy seria ISO 19650 są szeroko w Polsce znane).

Nie mniej imponująca jest lista 16 obecnie opracowywanych standardów BIM, jak to pokazuje tabela 19.

Dwie z nich dotyczą wprost prac nad kolejnymi normami serii ISO 19650: wspomnianej już ISO 19650-4 i ISO 19650-6 (będzie do-tyczyć, podobnie jak PAS 1192-6:201810,11, kwestii modelowania informacji dla ochrony życia, zdrowia oraz bezpieczeństwa ludzi w cyklu życia obiektu budowlanego), kolejne dwie: prCEN/TR (WI=00442031) oraz prCEN/TR 17439 rev. (WI=00442038) przewodników europejskich do ISO 19650, dalsze rozwijają koncepcje organizacji buildingSMART dotyczące podręczników dostarczania informacji IDM ISO 29481 – CEN/TR 17741-1 i -2:2021 (WI=00442023) – czy specyfikacji IFC ISO 16739 – prEN 17549-1 i -2 (WI=00442018). Pojawiają się także nowe koncepcje, jak specyfikacja standardu API dla OpenCDE prEN XXX (WI=00442035) czy strukturyzacja normami standardu poziomu wymaganej informacji, w normie ISO 19650 nazywanej Level of Information Need12.Interesującą rynkowo propozycją jest też bardzo wczesna jeszcze próba specyfikacji standardu wymagań i kompetencji zawodowych dla funkcji zarządzania informacją BIM (inicjatywaWI=00442037: Professions and competence related to the Building Information Management) czy także bardzo wczesna inicjatywa zdefiniowania standardów BIM dla infrastruktury – WI = 00442027: BIM in infrastructure – standardization need and recommendations.

Interesujące może być prześledzenie wzajemnych relacji głównych grup tych standardów. Sądzę, że w skrócie najlepiej pokazuje to rysunek 1. zaczerpnięty z webinarium o standaryzacji BIM, które odbyło się w CEN-CENELEC 15 lutego 2021 r., a którego zapis jest dostępny na portalu YouTube pod adresem: https://www.youtube.com/watch?v=HopACs_-x6E.

Standaryzacja BIM w Europejskim Komitecie Normalizacyjnym CEN postępuje bardzo szybko oraz dotyczy wielu warstw standardów BIM: zarówno procesowych – jak wspomniane wielokrotnie tutaj normy serii EN ISO 19650 czy EN ISO 29481, jak i standardów szczebla technicznego, np. dotyczące rozwoju specyfikacji IFC (EN ISO 16739), systemów klasyfikacji budowlanej (EN ISO 12006) czy OpenCDE. W połączeniu z wymienionymi, opublikowanymi już 18 standardami BIM stanowią pokaźny zasób wiedzy i odniesień dla realizacji projektów BIM, dostarczając sporą dawkę gotowych rozwiązań dla menedżerów BIM, menedżerów informacji, a także innych osób pełniących funkcje zarządzania procesem informacyjnym. Jest to z pewnością lektura obowiązkowa również dla producentów oprogramowania czy dostawców rozwiązań oraz usług IT w obszarze metodyki BIM. Patrząc na te liczby, jednemu stwierdzeniu trudno zaprzeczyć: cyfrowa transformacja budownictwa już uzyskała solidne podstawy, a w niedalekiej przyszłości zyska je w kolejnych obszarach. Chyba pora przestać narzekać na brak standardów oraz norm BIM i zabrać się za ich implementację.

[1] PN-EN ISO 19650-1:2019-02 – Organizacja i digitalizacja informacji o budynkach i budowlach, w tym modelowanie informacji o budynku (BIM) – Zarządzanie informacjami za pomocą modelowania informacji o budynku – Część 1: Koncepcje i zasady, PKN 2019.

[2] PN-EN ISO 19650-2:2019-01 – Organizacja i digitalizacja informacji o budynkach i budowlach, w tym modelowanie informacji o budynku (BIM) – Zarządzanie informacjami za pomocą modelowania informacji o budynku – Część 2: Realizacja projektu, PKN 2019.

[3] BIM Standard PL, PZPB 2020 [https://www.gov.pl/attachment/9a5b41e7-dcc1-4d1c- aa9e-4174c008df82 – dostęp: grudzień 2021].

[4] Na podstawie Porozumienia Wiedeńskiego ISO i CEN z 1991 r. [https://isotc.iso.org/li-velink/livelink?func=ll&objId=4230458&objAction=browse&sort=subtype – dostęp: grudzień 2021].

[5] PN-EN ISO 19650-3:2021-02. Organizacja i digitalizacja informacji o budynkach i bu-dowlach, w tym modelowanie informacji o budynku (BIM) – Zarządzanie informacjami za pomocą modelowania informacji o budynku – Część 3: Faza operacyjna zasobów, PKN 2021.

[6] PN-EN ISO 19650-5:2021-01 – Organizacja i digitalizacja informacji o budynkach i budowlach, w tym modelowanie informacji o budynku (BIM) – Zarządzanie informacjami za pomocą modelowania informacji o budynku – Część 5: Oparte na bezpieczeństwie podejście do zarządzania informacjami, PKN 2021.

[7] I SO/DIS 19650-4 – Organization and digitization of information about buildings and civil engineering works, including building information modelling (BIM) – Information management using building information modelling – Part 4: Information exchange [https://www.iso.org/standard/78246.html – dostęp: grudzień 2021].

[8] https://standards.cencenelec.eu/dyn/www/f?p=205:32:0::::FSP_ORG_ID,FSP_LANG_ ID:1991542,25&cs=1DD92A6840A447FA80073ACA098B2A205 [dostęp: grudzień 2021].

[9] https://standards.cencenelec.eu/dyn/www/f?p=205:22:0::::FSP_ORG_ID,FSP_LANG_ ID:1991542,25&cs=1DD92A6840A447FA80073ACA098B2A205 [dostęp: grudzień 2021].

[10] Magiera Jacek, BIM dla bezpieczeństwa, czyli najnowszy brytyjski standard PAS 1192-6:2018. Część 1. Geneza i cel. „Builder” R. 22, Nr 6 (251), 2018.

[11] Magiera Jacek, BIM dla bezpieczeństwa, czyli najnowszy brytyjski standard PAS 1192-6:2018. Część 2. „Builder” R. 22, Nr 9 (254), 2018

[12] Odpowiednik poziomu definicji LOD z PAS 1192-2:2013, na który w oryginale składają się poziom szczegółowości geometrycznejLOD(Level of Detail)oraz nasycenia informacją LOI(Level of Information).