Historia zapisana w kamieniu

Powstające na Cytadeli Warszawskiej Muzeum Historii Polski autorstwa WXCA to jeden z najnowocześniejszych obiektów muzealnych realizowanych w tym momencie w Europie. Będzie mieć ono powierzchnię niemalże 45 tys. m2 i przyjmować planowo około 500 tys. gości rocznie. Muzeum zaprojektowano jako materialne odwzorowanie procesów historii – pamięci o naszej przeszłości zachowanej w kamiennych blokach.

Nowe życie Cytadeli Warszawskiej

Pisząc o projekcie Muzeum Historii Polski, nie można nie wspomnieć o jego szczególnej, historycznej, nad wyraz symbolicznej lokalizacji – Cytadeli Warszawskiej – oraz o programie jej kompleksowej transformacji w otwartą dla wszystkich przestrzeń publiczną – park kulturowy z kilkoma instytucjami publicznymi zlokalizowany-mi w jednym miejscu. Przez przeszło 200 lat tereny XIX-wiecznej fortyfikacji jednego z zaborców pozostawały wydzielone ze struktury miasta, a tym samym niedostępne dla społeczności jej mieszkańców. Nikt nie pamięta już założeń sprzed powstania twierdzy: znajdujących się w tym miejscu koszar Gwardii Pieszej Koronnej oraz konwiktu Pijarów wraz z ogrodami, od których wzięła swój początek nazwa dzielnicy. Te wszystkie historie chcielibyśmy przywrócić za sprawą powstającego tam zespołu obiektów muzealnych. Teren Cytadeli stanie się zarówno reprezentacyjną przestrzenią, jak i nowym ogrodem miejskim włączonym w tkankę Warszawy, miejscem codziennej aktywności dla warszawiaków oraz warszawianek.

Na otoczonym murem Carnota terenie o powierzchni ponad 30 ha zaprojektowaliśmy trzy bryły: Muzeum Historii Polski oraz gmachy północny i południowy Muzeum Wojska Polskiego. Razem z dotychczas znajdującymi się w tym miejscu Muzeum X Pawilonu Cytadeli Warszawskiej oraz Muzeum Katyńskim obiekty te złożą się na niezwykły zespół muzealny o roli tożsamościowej, w którym teraźniejszość styka się z historią polskiej kultury i państwowości. Obiekty zaplanowano tak, by wpisywały się w układ urbanistyczny Cytadeli. W centralnej części zespołu powstanie monumentalny gmach Muzeum Historii Polski z dwiema niższymi, symetrycznymi bryłami Muzeum Wojska Polskiego. Pomiędzy nimi znajdzie się od-tworzony, XVIII-wieczny plac Gwardii, oryginalnie zlokalizowany między koszarami regimentu Gwardii Pieszej Koronnej.

Zapis historii

Jednym z powszechnych wyobrażeń ciągłości czy linearności procesów historycznych jest następowanie po sobie – nakładanie się procesów  naturalnych,  kulturowych,  społecznych,  innymi  słowy:  ich  warstwowość. Warstwową strukturę mają zarówno materia geologiczna, jak i nasza genealogia. Architekturę Muzeum Historii Polski zaprojektowaliśmy  jako opowieść  o  tym  procesie  zachowaną  we  współczesnej formie: w monolitycznej, minimalistycznej bryle. Językiem tej narracji o odkrywaniu śladów przeszłości staje się kamień. Kamienne płyty, z których każda ma indywidualny rysunek, oraz ich układy i sekwencje różne dla poszczególnych warstw fasady tworzą odniesienie  dla  pojedynczych  zdarzeń,  ludzi  czy  indywidualnych  historii, które w swojej masie opowiadają historię naszej cywilizacji.

Kamieniem,  który  pozwolił  na  wytworzenie  takiej  opowieści,  jest  w naszym projekcie marmur, klasyczny, a zarazem mający bardzo różnorodny rysunek materiał stosowany w architekturze od starożytności. Do realizacji Muzeum wykorzystanych zostanie około 27 tys. m2 kamienia. Wszystkie te kamienne płyty mają własny, niepowtarzalny charakter – tak jak niepowtarzalny jest każdy człowiek czy każde jednostkowe zdarzenie z przeszłości. Każda z warstw ma indywidualny sposób wykończenia. W niektórych z nich znaleźć też można  „spolia”  będące  odniesieniem  do  architektonicznego dziedzictwa,  tradycji  budowlanej.  Nie  są  to  jednak  zwyczajne  cytaty  z historycznych motywów estetycznych. Poddane zostały transformacjom geometrycznym, by nadać im nową jakość. Sięgnęliśmy do motywów architektonicznych występujących przekrojowo w architekturze naszego kraju: Kaplicy Zygmuntowskiej, ornamentów Drzwi Gnieźnieńskich czy stylu zakopiańskiego.

Materialne doświadczenie przeszłości

Wnętrza Muzeum zostały zaprojektowane jak wykute w monolitycznym bloku przestrzenie, których przekraczanie mogłoby być doświadczeniem  porównywalnym  do  wnikania  w  głąb  historii,  płynnym odkrywaniem jej wielowymiarowości. Rolę w tym procesie odgrywać będzie też światło naturalnie wlewające się w bryłę budynku spomiędzy przeszkleń w fasadzie oraz dachu.

W Muzeum Historii Polski znajdą się przestrzenie dla wystaw czasowych oraz wystawy stałej, z myślą o której zaprojektowaliśmy jednoprzestrzenną  halę  o  powierzchni  7  tys.  m2  o  rozpiętości  około  45 metrów.

Na pięciu poziomach – dwóch podziemnych i trzech naziemnych – do dyspozycji zostaną oddane też sala widowiskowa o dedykowanej akustyce przeznaczona dla około 600 widzów, sala teatralno-kinowa, sale projekcyjne, studio nagrań, pomieszczenia edukacyjne, biblioteka, przestrzeń gastronomiczna, ogólnodostępny taras na dachu, a ponadto magazyny i specjalistyczne pracownie konserwacji. Obiekt będzie  też  miejscem  pracy  dla  historyków,  kuratorów  oraz  edukatorów, a przede wszystkim żywym domem kultury i historii.