EKSPRESJA SZKŁA

Architektura i szkło – czy to dobre połączenie? Jak używać szkła mądrze? Jakie możliwości daje dzisiaj szkło? Jak projektantki i projektanci wykorzystują jego dobrodziejstwa w swojej pracy? Publikujemy głosy znamienitych projektantek i projektantów zaproszonych do forum materiałowego „Buildera” – tradycyjnie fragmenty wypowiedzi zamieszczamy na łamach miesięcznika, jednocześnie zachęcając do lektury pełnej wersji na builderpolska.pl.

(A+ B) Tremend swoim twórczym portfolio nieraz daje świadectwo, że architektura i szkło są ze sobą mocno powiązane – niezależnie, czy chodzi o zatarcie granicy wnętrze-zewnętrze, czyo rozbłyski światła w oknach masywnej elewacji. W dworcu autobusowym w Lublinie efekt przeszklenia został zmaksymalizowany – podwójna forma ‘pudełka-w-pudełku’ pod szeroko wysuniętym dachem z zielenią użytkową I przedzielonym świetlikiem, oferuje wrażliwemu widzowi wglądy na przestrzał w dzień i w nocy, dyskretnie organizuje wnętrze, ochrania je termicznie i akustycznie, a duże szklane elewacje odbijają unikalne struktury stalowych słupów zewnętrznych, ludzi, zieleni oraz grę świateł w otoczeniu. Towarzyszące dworcowi rozległe wiaty przystankowe to są już tylko totalnie fotowoltaiczne szklane dachy z dyskretną wieczorną iluminacją i oświetlona w ten sposób ze wszystkich stron finezyjna struktura białych stalowych podpór.W hotelu Crowne Plaza w Warszawie dobrze odnajdują się oba rodzaje zaistnienia szkła w architekturze – przeszklenia w skali ludzkiej z dynamicznymi widokami na centrum miasta dla pokoi gościnnych, inspirujące użytkowników; i wielkowymiarowe panoramiczne otwarcia ‘sky-bar’, którego sama istota bierze się z możliwości, jakie daje nowoczesne szkło. Z kolei Resort Hotel VOCO w Szklarskiej Porębie prezentuje zalety szkła w sposób odmienny, niż śródmiejski high-tech: widoki na karkonoską dolinę, basen, zarazem z mimowolnym spojrzeniem na drewnianą konstrukcję.(B + C). Mądre użycie szkła to przede wszystkim wykorzystanie aktualnych osiągnięć technicznych w zakresie jego cech fizycznych, w tym bezpieczeństwa pożarowego, powłok o określonym przeznaczeniu oraz detali połączeń, przesuwających granice wykonalności idających architektowi inspirację stylistyczną oraz przewagę nad ograniczeniami praktycznymi,niewiedzą wykonawczą i rosnącymi wymaganiami izolacyjnymi. Przy odpowiednio wykorzystanych technologiach obiekty takie jak np. dworzec autobusowy w Lublinie mieszczą się dziś w kategorii architektury ekologicznej, co dekady temu byłoby kompromisem nie do osiągnięcia. Technologiczne zaawansowanie odpowiada architektonicznej różnorodności szczególnie w projektowaniu wnętrz, gdzie jako przegrody, przesłony, naświetla, a także kompozycje stosuje się szkło przejrzyste, barwione, matowe, ryflowane, trawione, jak też iluminowane w sposób zespolony.

Między szkłem w 2023 roku – czy nawet w 2020 albo 2010 – a szkłem, które stosowali moderniści w swoich projektach sto lat temu, jest technologiczna przepaść. Dzisiaj już prawie na wyciągnięcie ręki mamy szkło, które bardzo dynamicznie reaguje na to, co się dzieje na zewnątrz. Jest w stanie blokować promieniowanie UV energii słonecznej w ponad 90 proc., kiedy słońce grzeje najmocniej. Kiedy nasłonecznienie się zmniejsza, szkło zmienia swój charakter i staje się niemal transparentne. Jest to rozwiązanie genialne, gdyż wszelkie przesłony, przegrody itp. nie będą już potrzebne. Całą pracę wykona sama szyba. To szkło już jest praktycznie w produkcji, choć jeszcze nie jest tak doskonałe, jak będzie za chwilę.

Tego typu przeszklenia planujemy zastosować w projekcie eksperymentalnym Living-Garden House w Kassel w Niemczech. W tym obiekcie przewidzieliśmy na posadzce żywą trawę – trawę hybrydową, która daje w pomieszczeniach wspaniały mikroklimat. Aby tę ideę dało się wcielić w życie, potrzebowaliśmy zaawansowanej technologii. Trawa, ażeby mogła rosnąć w dobrych warunkach, potrzebuje maksymalnie temperatury o wysokości 21-22˚C. Szkło przetrzymujące energię słoneczną, nie wpuszczające jej do wnętrz, ale dostarczające odpowiednią ilość światła, daje takie możliwości. Dlatego wierzę w postęp i technologię.

Czy architektura i szkło to dobre połączenie? 

Zdaje się, że to połączenie nierozerwalne. Szklane przegrody stanowią ważny i niezbędny element współczesnej architektury. Dla mnie – gdy patrzę od środka – szklane przegrody stanowią kadr dla obrazów świata. W pokazanym projekcie apartamentu jest to widok na 1000 lat historii Gdańska. Widok staje się figurą kompozycyjna, a wnętrze jest tłem. Dobrze wykreślona architektura kadruje za pomocą otworów rzeczywistość i ogniskuje uwagę odbiorcy na unikalne kadry. 

Jak używać szkła mądrze? 

Słowo „szkło” definiuje materiał, jednak nie odnosi się do funkcji oraz kompozycji, które w języku form architektonicznych są kluczowe. Pod katem funkcji szkło stanowi przegrodę – akustyczną, optyczną lub funkcjonalną. Pod kątem kompozycyjnym stanowi współczesny sposób oddzielania przestrzeni o różnych charakterze, które jednak mogą pozostać otwarte. W pokazanym projekcie apartamentu szkło oddziela łazienkę od części sypialnej jednak nie stanowi typowej przegrody jaką jest ściana.

Jak Pan wykorzystuje dobrodziejstwa szkła w swojej pracy, w projektowaniu wnętrz?

Dla mnie ważne jest pojmowanie materiałów u ich źródła. Nie tyle jest ważna nazwa koloru co jego ekspresja. Podobnie jest z materiałami: szkło to materiał, który dla przykładu może powodować że dany element kompozycji staje się nieostry. Może także powodować, że dany element szklany tworzy inną ekspresję wraz z przemieszczaniem się obserwatora i zmianą kąta widzenia a wiec stopnia załamania światła. Innym razem szkło to soczewka, która ogniskuje uwagę, gdy jest elementem systemu oświetleniowego. Szkło także może zabarwiać wnętrze, nadawać mu odcień i nastrój itp. Szkło to narzędzie kompozycji o unikalnych właściwościach.

Czy architektura i szkło to dobre połączenie?

Konrad Urbanowicz: Zdecydowanie tak. Szkło w kontekście architektonicznym pozwala na zatarcie granic między wnętrzem a zewnętrzem, przy jednoczesnym zachowaniu komfortu termicznego czy akustycznego. W przypadku rozwiązań artystycznych, szkło dodatkowo pozwala na filtrację światła, koloru czy zmienną przezierność powłoki, wprowadzając dynamikę formy i elementy narracji do przestrzeni. Przykładem może być elewacja obiektu Just in Center we Wrocławiu, która odnosi się do historycznej tkanki tej części miasta. Wejście do strefy apartamentowej budynku, zaprojektowanego przez ARCH-E Biuro Projektowe, znajduje się dokładnie w miejscu zniszczonej po II Wojnie Światowej Cesarskiej Poczty Głównej. Współczesna szklana realizacja odwzorowuje układ boniowania oryginalnej kamiennej struktury, wprowadzając subtelne ciepłe zabarwienie i zmienną transparentność fasady (01).

Jak używać szkła mądrze?

Tomasz Urbanowicz: Szkło to materiał wyjątkowy, który, w odróżnieniu od większości materiałów pełnych, jest w stanie przepuszczać światło. Piecowy sposób opracowywanych przez nas powierzchni szkła dodatkowo umożliwia załamywanie światła w zależności od kąta padania promieni oraz kąta obserwacji. Dzięki temu wraz ze zmianą otoczenia zmianie ulega sposób odbioru pracy – jej barwa czy wizualny charakter powierzchni. Rola światła – sztucznego, a przede wszystkim naturalnego – jest zatem bardzo istotna w kontekście szkła artystycznego. Projektem eksponującym szeroki wachlarz dynamicznych efektów, zależnych od pory dnia i nocy czy pór roku oraz ruchu widza, jest Duch Palatium na Ostrowie Tumskim w Poznaniu. Praca, która w konkursie CODAawards 2022 zdobyła tytuł najlepszego dzieła sztuki w architekturze w kategorii liturgical, odwzorowuje obrys Palatium Mieszka I sprzed ponad 1000 lat. Układ zaprojektowany przez arch. Przemo Woźnego z zespołem, oszklony został przez nas w sposób artystyczny, ukazując w częściach pionowych odlaną w szkle strukturę kamiennego budulca oryginalnego obiektu. Części poziome struktury niosą przekaz historyczny wpisany w grafikę komputerową i nadrukowany w sposób trwały na szkle laminowanym i hartowanym (02).

Jakie możliwości daje szkło Anno Domini 2023?

KU: Oprócz rosnących parametrów technicznych, współczesne szkło przede wszystkim oferuje szerokie możliwości artystyczne. Korzystając z zaawansowanych technologii, obejmujących komputerowe i laserowe opracowywanie form, cięcie strumieniem wody czy druk 3D, jesteśmy w stanie projektować i realizować skomplikowane obiekty przestrzenne do architektury i przestrzeni publicznych. Jednym z projektów, który wymagał złożenia wieletapowego działania, opartego również o najnowsze technologi jest szklane JAJO, pełniące funkcję portierni w strefie wejściowej Gmachu Głównego Uniwersytetu Wrocławskiego, przebudowanego zgodnie z projektem arch. Andrzeja Kamińskiego i arch. Tomasza Bieguna (03).