Piękniejąca perła architektury
Pałac przy ul. Foksal to niezwykłe miejsce, w którym historia spotyka nowoczesność w jego eleganckich wnętrzach. Neorenesansowa architektura harmonijnie łączy się z designerskimi rozwiązaniami, a przepiękny zielony ogród pałacu to wyjątkowe miejsce w samym sercu Warszawy. Jako siedziba SARP od lat odzyskuje swój dawny blask, lecz wciąż wymaga kosztownych prac renowacyjnych. Dlatego zwracam się do Państwa o wsparcie i udział w zbiórce, dzięki której uda się zachować tę perłę warszawskiej architektury dla przyszłych pokoleń.
Historia Foksal sięga XVIII wieku. Początkowo było to dojście do pałacu Czapskich na skarpie. W 1766 r. właściciel tych ziem, Fryderyk Kabryt, założył tu miejsce zabaw publicznych, zwane za podobnym miejscem w Londynie Vauxhall. Odbywały się tu bale, koncerty i przedstawienia. Fryderyk Kabryt jednak zbankrutował w 1793 r. W 1844 r. Vauxhall stał się własnością rodziny Przeździeckich. W roku 1870 właścicielem tych terenów został Konstanty Zamoyski. W 1878 r. działki rozparcelowano, sprzedano i wytyczono ulicę przez ogród. W 1880 r. przebito przejście na Nowy Świat, Zamoyski własnym sumptem wybrukował ulicę, zbudował chodniki, przeprowadził wodociągi i założył oświetlenie gazowe.
Pałac oraz inne budynki kompleksu powstały w latach 1875–79, według projektu Leandra Marconiego, przedstawiciela słynnej dynastii architektów warszawskich. Projekt miał układ barokowej rezydencji między ulicą a ogrodem, ale architekt nadał mu kostium francuski, czyli modny w tym czasie styl renesansu czasów Henryka IV i Ludwika XIII (Pierre et brique).
W 1940 r. hitlerowcy wywieźli rodzinę Zamoyskich do Dachau, a Adam Zamoyski zmarł w pałacu w 1941 r. Przebywający w obozie Aleksander odziedziczył dobra dopiero w 1943 r. W czasie wojny pałac został zniszczony tylko w 20 proc., był mocno zdewastowany. Zachował się kominek z owalnym oknem. Dawne piękne drzwi zostały powleczone farbą olejną, co przyczyniło się do ich bezpowrotnego zniszczenia. Klatki schodowe wyłożono marmurem kararyjskim. O ile w 1937 r. ściany pałacu zdobiła kolekcja malarstwa polskiego i europejskiego, później były to portrety członków rodziny Zamoyskich. W 2014 r. obrazy zostały przekazane przez SARP spadkobiercom rodziny Zamoyskich.
Budynek główny pałacu Zamoyskich został wyremontowany w 1955 r. jako jedna z nielicznych ocalałych w czasie wojny rezydencji warszawskich. Oficynę południową wybudowano w latach 1878–79, a odbudowano w 1955 r. Oficyna północna wybudowana została w latach 1878–79, natomiast jej odbudowa nastąpiła w 1955 r. Pawilon wystawowy SARP dobudowano w latach 1962–68.
Wpisany do rejestru zabytków
Od 19 listopada 1947 r. w pałacu mieści się siedziba Stowarzyszenia Architektów Polskich (SARP). W 1957 r. w ogrodzie zorganizowano wystawę „Rzeźba w Ogrodzie”. W 1965 r. w lewej oficynie działała Galeria Foksal, prezentująca sztukę awangardową. Przy SARP funkcjonuje Klub Architekta Woluta, koło malarskie Plener, odbywają się wystawy, otwarte prelekcje, pokazy. Działa ogólnodostępna biblioteka oraz archiwum SARP.
Ponadto pałac Zamoyskich, będąc siedzibą SARP, jest także obiektem konferencyjnym oraz wystawowym, organizowanych jest w nim szereg wydarzeń architektonicznych na potrzeby działalności statutowej SARP (wystawy, pokazy, prelekcje, dyskusje). Z uwagi na swoje wysokie walory architektoniczne obiekt udostępniany jest bezpłatnie dla zwiedzających.
W pałacu Zamoyskich znajdują się biura główne SARP, na parterze i w podziemiach są ulokowane pomieszczenia biurowe i wystawiennicze.
Pałac Zamoyskich, teren parku, dwie oficyny i domek dozorcy zostały wpisane do rejestru zabytków nieruchomych województwa mazowieckiego pod numerami 659/1, 658 i 659/2 decyzjami Mazowieckiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków z lipca 1965 r. i stanowią element cennego architektonicznie, kompozycyjnie i przyrodniczo zespołu architektoniczno-przestrzennego. Brama wraz z ogrodzeniem są integralną częścią zespołu zabytkowego, co potwierdza przeprowadzone przez MWKZ postępowanie „w sprawie wpisu do zabytków ruchomych województwa mazowieckiego bramy wjazdowej wraz z furtami i ogrodzeniem oraz czterech bram bocznych i historycznej nawierzchni dziedzińca wchodzących w skład posesji dawnego Pałacu Zamoyskich przy ul. Foksal 1/2/4 w Warszawie, dzielnica Śródmieście”, zakończone wpisem MWKZ nr B-399 z dnia 1 lutego 2016 r.
Zabytkowe założenie pałacowo-parkowe Zamoyskich przy ul. Foksal w Warszawie stanowi jeden z czołowych zabytków wymienianych na portalach turystyczno-informacyjnych miasta. Teren planowanej inwestycji znajduje się w obszarze pomnika historii „Warszawa – historyczny zespół miasta z Traktem Królewskim i Wilanowem”, objętego ochroną prawną.
Dziś, częściowo odrestaurowany, pełni funkcję kameralnej przestrzeni wydarzeń i jest idealnym tłem dla zabytkowej rezydencji. Położony w jednej z najbardziej prestiżowych części Warszawy – przy ulicy Foksal 2 – pałac Zamoyskich to wyjątkowa rezydencja o ponad 150-letniej historii. Niezwykła architektura, arystokratyczna przeszłość i prestiżowa lokalizacja czynią go jednym z najbardziej rozpoznawalnych pałaców miejskich stolicy. Pałac wciąż zachwyca swoją architekturą i atmosferą, a jego mury skrywają wspomnienie sprzed 150 lat!
Prace restauratorskie
W czerwcu 2013 r. RENOVA PROJECT przeprowadziła na zlecenie władz SARP badania konserwatorskie, na podstawie których powstał „Projekt budowlano-konserwatorski remontu elewacji Pałacu Zamoyskich, pawilonów bocznych i «białego domku» – siedziby SARP przy ul. Foksal 2 w Warszawie działka nr 97, obręb 50407”. Badania potwierdziły zły stan obiektu i pozwoliły na wyszczególnienie niezbędnego zakresu robót, w tym remontu konserwatorskiego stolarki otworowej.
Ponadto w 2019 r. RENOVA PROJECT wykonała badania mające na celu ocenę stanu zachowania drewnianej stolarki okiennej i drzwiowej pałacu, czego efektem jest wytyczenie szczegółowego programu prac konserwatorskich i restauratorskich pn. „Program prac konserwatorskich drewnianej stolarki okiennej i drzwiowej w Pałacu Zamoyskich przy ulicy Foksal w Warszawie”.
W ramach ograniczonego budżetu SARP dokonał w ostatnich latach inwestycji związanych m.in. z remontem instalacji wodno-kanalizacyjnej w budynku, jak również przeprowadza sukcesywnie niezbędne remonty i bieżące konserwacje siedziby na własny koszt.
Dzięki dotacjom z m.st. Warszawy w 2015 r. przeprowadzono remont konserwatorski „białego domku”, w 2016 r. wykonano remont wątków ceramicznych, kamiennych rzeźb figuralnych i detali ogrodzenia oraz elementów kowalstwa artystycznego i detali ogrodzenia, w 2017 r. przeprowadzony został remont konserwatorski tarasu (posadzek, schodów kamiennych, rzeźb figuralnych i okładzin), a w 2018 r. prowadzony był remont konserwatorski portyku nad głównym wejściem. W listopadzie 2019 r., dzięki dotacji z m.st. Warszawy, wykonano remont konserwatorski elewacji frontowej budynku głównego pałacu.
W ostatnim okresie prace renowacyjne dotyczyły odnowienia parkietu pawilonu wystawowego. Hol wejściowy odzyskał oryginalną kolorystykę ścian. Zaplanowane są prace mające na celu odrestaurowanie elewacji ogrodowej oraz zabytkowej stolarki okiennej od strony ogrodu. Zajęliśmy się również zabytkowym ogrodem. Pielęgnacja rabat i starodrzewu, uzupełnienia nasadzeń zmierzają do poprawy wizerunku tak pięknego miejsca.
Przed nami nie lada wyzwanie. Konserwacji oraz wzmocnienia wymagają konstrukcja oraz poszycie zabytkowego dachu, który znajduje się w bardzo złym stanie.
Aby kolejne prace mogły zostać zrealizowane, konieczne jest pozyskanie przez Stowarzyszenie zewnętrznego źródła finansowania zaplanowanych prac.
W tym miejscu pozwolę sobie zwrócić się do Państwa, szanownych czytelników, architektów, partnerów biznesowych, historyków, ludzi darzących sentymentem to miejsce, którym nie jest obojętne dobro narodowe i ratowanie takich klejnotów historii, jakim bez wątpienia jest pałac Zamoyskich przy ul. Foksal w Warszawie. Wasze wsparcie jest bardzo ważne, wręcz nieocenione, i każda forma pomocy będzie miała odzwierciedlenie w piękniejącej perle architektury.
Jako włodarze tego obiektu, a zarazem gospodarze, uruchomiliśmy zbiórkę funduszy, które pozwolą nam kontynuować prace restauracyjne. Poniżej zamieszczam wszystkie dane konieczne do wsparcia naszej inicjatywy.
Na koniec ciekawostka. Czy wiecie, że pałac przy ul. Foksal ma swoją wyjątkową kartę w historii lotnictwa? To właśnie stąd odbył się jeden z pierwszych lotów balonem w Polsce! Wyobraźcie sobie Państwo eleganckie towarzystwo w ogrodach pałacu, spojrzenia pełne zachwytu i nuty niedowierzania, gdy ogromny balon majestatycznie wznosił się nad dachami miasta. Był to moment, w którym marzenia o lataniu stały się rzeczywistością.
Zarząd Główny Stowarzyszenia Architektów Polskich
Adres: ul. Foksal 2, 00-366 Warszawa
Numer konta bankowego mBank S.A.: 65 1140 2105 0000 4912 1100 1013
Tytuł przelewu: Darowizna na cele statutowe
