PER ASPERA AD ASTRA NA WARSZAWSKIM POWIŚLU

Konkurs na siedzibę wydziału Neofilologii Uniwersytetu Warszawskiego był zorganizowany przez UW i SARP w 2006 roku. Zespół pracowni Kuryłowicz & Associates otrzymał w nim główną nagrodę. Niezwykle szczegółowy program funkcjonalny z podziałem na najdrobniejsze pomieszczenia obiektu o naziemnej powierzchni ok. 30 tys. m2 budził respekt.

Lokalizacją nowego budynku był kwartał miejski pomiędzy ulicami Dobra, Wiślana, Browarna, Lipowa, vis à vis Biblioteki Uniwersytetu Warszawskiego (dalej: BUW) – obiektu, który zmienił Powiśle. Nasza pracownia od samego początku miała bliskie kontakty ze światem akademickim. Projekt tego rodzaju był zatem dla nas możliwością ucieleśnienia marzeń, jak mogłaby wyglądać praca w nowym budynku, „skrojonym” na potrzeby nowoczesnego nauczania. Pomysł opierał się na przeprowadzeniu przez budynek, równolegle do ul. Lipowej, promenady łączącej historyczny kampus UW na skarpie z BUW, oparcia o nią czytelni i bibliotek z różnych wydziałów językowych, a z drugiej strony pięciu dziedzińców z ogrodami odpowiadającymi kulturowo wybranym wydziałom – anglistyka i ogród angielski, romanistyka i ogród francuski itp. Zastosowaliśmy podobną do przyjętej w BUW zasadę głównego wejścia, które od ul. Dobrej „wsuwa się” w przestrzeń budynku wzdłuż ściany szczytowej. Inspirując się obrazem Aleksandra Gierymskiego pt. Altana, długą, 140metrową ścianę południową zaproponowaliśmy w podwójnej elewacji, gdzie zewnętrzna skóra ma podziały i barwne szklenie (folia Vanceva), by uzyskać we wnętrzach efekt „słońca przez liście”. Aby zapewnić obu budynkom dialog, elewacja wschodnia od ul. Dobrej odbija w sobie elewację BUWu stojącego po drugiej stronie ulicy. Oba budynki mają też użytkowe dachy z ogrodami publicznymi. Już w konkursie przewidzieliśmy rolę barw w identyfikacji poszczególnych elementów funkcjonalnych budynku i stosowaliśmy to na I etapie, ujednolicając na etapie II. Etapowa realizacja była przewidziana od początku, choć pozwolenie na budowę otrzymaliśmy dla całości, niemniej przerwa pomiędzy zakończeniem realizacji etapu I (2013) a rozpoczęciem prac nad etapem II (2017), wywołana sposobem finansowania inwestycji, skutkowała zakończeniem budowy całości w grudniu 2021 roku.

Krok pierwszy

Realizacja etapu I rozpoczęła się w roku 2010. W roku 2011 jesienią nastąpiło wmurowanie w ściany piwnic kamienia węgielnego rękami ówczesnej JM Rektor UW Prof. Katarzyny Chałasińskiej-Macukow. Wykonawcą I etapu była firma Warbud. Kody kolorystyczne przewidziane dla poszczególnych bloków funkcjonalnych oraz szczegółowe rozwiązania były uzgadniane z użytkownikami podczas cotygodniowych narad w siedzibie pracowni, w których uczestniczyli ze strony inwestora Robert Rzesoś z Fundacji UW oraz przedstawiciele wydziałów językowych UW – m.in. prof. Sambor Grucza z Wydziału Lingwistyki Stosowanej, który po latach odbierał w 2022 wraz z nami Nagrodę Architektoniczną Prezydenta Warszawy, już jako prorektor uczelni. W uzgodnieniach brali też udział m.in. przedstawiciele pracowni Kapela i Pachowski odpowiedzialnej za konstrukcję budynku, i Roger Preston Polska – autorzy projektu instalacji. Budżet determinował użyte materiały – wykładziny tarkettowe, ceramikę, stal nierdzewną, barwne laminaty HPL jako okładziny ścienne, co staraliśmy się stosować konsekwentnie dla utrzymania idei przestrzeni czytelnej, prowadzącej światłem i barwą w obrębie dużej powierzchni funkcjonalnej. Oznakowania w alfabecie Braille’a uzupełniały warstwę informacyjną obiektu. Zrealizowany I etap budynku zaczął funkcjonować w roku 2013. W 2015 przeprowadziło się do „naszego budynku” z Pałacu Kazimierzowskiego Biuro ds. Osób Niepełnosprawnych – BON, co było dla nas honorem i dowodem, że wszystko, co w projekcie było dokonane celem uzyskania przestrzeni dostępnej dla wszystkich, na różnorodnych poziomach odbioru budynku, zyskało uznanie użytkowników. W roku 2016 budynek został też za to nagrodzony w konkursie Warszawska Inwestycja bez Barier.

Krok drugi

Od 2017 przerwany projekt szczęśliwie mógł być kontynuowany dzięki uzyskaniu przez UW finansowania dla drugiej części budynku. Dalsze prace rozpoczęliśmy od analizy efektów POE (Post Occupancy Evaluation – badanie opinii po oddaniu budynku do użytkowania) wykonanego przez zespół pod kierownictwem prof. Hanny Gizy Poleszczuk z UW. W przeprowadzonych badaniach zwrócono uwagę nie tylko na oceny i odczucia użytkowników, ale przede wszystkim na nowe potrzeby programowo-przestrzenne związane z ewolucją metod pracy i nauczania w instytucjach naukowo-dydaktycznych.

Zgodnie z decyzją Zamawiającego w 2017 roku pracownia przystąpiła do wykonania zamiennego projektu II etapu budynku. W projekcie tym uwzględniliśmy nowe wytyczne programowe UW, a także odnieśliśmy się do zmian w przestrzeni otaczającej budynek, które nastąpiły w okresie ponad 10 lat od opracowania koncepcji konkursowej.

W ramach projektu zamiennego zakończonego w roku 2019 wprowadziliśmy zmiany postulowane przez Inwestora, starając się jednak utrzymać jednorodną formę architektoniczną i główną ideę budynku. Zasadniczą zmianą w stosunku do pierwotnego projektu było znaczne zwiększenie powierzchni przestrzeni otwartych i półotwartych, służących zarówno do indywidualnej nauki, jak i spotkań oraz integracji użytkowników. W celu realizacji tych założeń jeden z pięciu dziedzińców wewnętrznych, od strony ulicy Browarnej, został przykryty świetlikiem, a wielofunkcyjna sala wykładowa o zmiennej aranżacji została przesunięta w głąb budynku. W ten sposób w rejonie wejścia od ulicy Browarnej utworzono wielokondygnacyjną otwartą przestrzeń wyposażoną w sekwencję schodów wewnętrznych, połączoną z ogrodem na dachu. Przylegająca do niej fasada została mocno przeszklona. W ten sposób wielofunkcyjne przestrzenie wspólne zostały połączone widokowo z zielenią parku na skarpie i głównym historycznym kampusem Uczelni. Dłuższe fasady od Lipowej i Wiślanej zostały zaprojektowane jako kontynuacja fasad wykonanych na I etapie.

Całość założenia pozostała więc spójna w obrębie całego kwartału. W projekcie zamiennym zastosowano dodatkowe rozwiązania instalacyjne pozwalające na wykorzystanie naturalnych źródeł energii i podniesienie parametrów energooszczędności budynku. Garaż podziemny został ograniczony wyłącznie do poziomu 2, a na poziomie 1, poza salami dydaktycznymi, znalazł się przestronny parking rowerowy. Udało się też zrealizować uzupełniający system identyfikacji wizualnej inspirowany znakami diakrytycznymi, co wydawało się odpowiednie dla siedziby wydziałów komunikacji językowej.

Wyzwania II etapu

Po wygranym przetargu realizację II etapu kontynuowała firma Hochtief, z udziałem ARUP jako Inwestora Zastępczego prowadzącego jednocześnie nadzory techniczne i bieżącą kontrolę kosztów realizacji. Mimo doświadczeń z projektowania i realizacji pierwszego etapu projekt oraz wykonanie budynku dla nowych potrzeb nawet 10 lat później okazały się wyzwaniem.

Ograniczony budżet i jednocześnie wzrost cen materiałów oraz robocizny stały się poważnym sprawdzianem dla Wykonawcy, Projektanta i Nadzoru. Czas pomiędzy realizacją obu etapów skutkował między innymi koniecznością zastosowania rozwiązań zamiennych w zakresie materiałów, w tym przede wszystkim związanych z wykończeniem wnętrz. Do tego należy dodać zmiany na rynku dostawców, zaniechanie produkcji materiałów wykończeniowych zastosowanych w budynku I etapu, całkowicie nowe linie materiałowe o innych niż dotychczas parametrach technicznych i walorach estetycznych. Prace w tej fazie realizacji to nie tylko próba kreatywnego przekształcenia pierwotnej koncepcji, ale także konieczność wprowadzenia wymaganych przez użytkownika realnych zmian funkcjonalnych związanych zarówno z korektą standardów wnętrz odnoszących się do rozwiązań materiałowych, jak i tych związanych z zastosowaniem nowych jakości w funkcjonowaniu przestrzeni publicznych, i to nie tylko w ich wizualnym aspekcie.

Ze względu na napięty harmonogram i ograniczony budżet już na samym początku przyjęliśmy założenie, że decyzje projektowe musimy podejmować tak, aby wnętrza powstały w wyniku niezbędnych rozwiązań architektonicznych, konstrukcyjnych i przestrzennych, a były uzupełnione o starannie dobrane meble w częściach wspólnych. Ta decyzja miała dać nam szansę utrzymania charakteru budynku, co nie było łatwe z uwagi na trudną sytuację ekonomiczną, a i późniejszą pandemię, o czym dalej. Część materiałów stała się niedostępna, wiele rozwiązań należało przeprojektowywać na bieżąco. Jednak dzięki konsekwentnym założeniom całość wnętrza budynku została zrealizowana zgodnie z projektem.

Projekt budowlany zamienny drugiego etapu był opracowywany według nowych przepisów. Dla budynku dydaktycznego szczególnie istotne były zmiany w normach akustycznych, co w istotny sposób zdeterminowało rozwiązania wykończenia ścian i sufitów w salach dydaktycznych.

Chcąc zachować wizualną spójność elewacji obu etapów, konieczne było zweryfikowanie i dostosowanie rozwiązań detali elewacji zastosowanych na pierwszym etapie do nowych wymogów zawartych w WT, głównie w zakresie izolacyjności cieplnej, np. systemów mocowań.

Niemałym wyzwaniem okazało się także połączenie instalacji obu etapów, szczególnie w zakresie teletechniki i BMS. Nowy układ przestrzenny budynku pociągnął za sobą zmiany rozwiązań pożarowych na tyle duże, że konieczne stało się wydzielenie pożarowe kondygnacji nadziemnych.

Na opisane trudności w połowie realizacji II etapu nałożyła się jeszcze rzeczywistość pandemii COVID19, powodując komplikacje zarówno w środowisku pracy bezpośrednich wykonawców robót, prowadzeniu nadzoru, jak i w zwykłych kontaktach, związanych chociażby z wyborami oraz uzgodnieniami zastosowanych ostatecznie rozwiązań materiałowych. Wdrożone skutecznie rozwiązania dotyczące utrzymania reżimów sanitarnych umożliwiły jednak zakończenie prac w przewidywanym terminie. Budowa etapu pierwszego trwała rok, drugiego dwa lata.

Budynek, który żyje

Z radością obserwujemy, jak budynek zaczyna funkcjonować, a prezentowany na różnych konkursach otrzymuje nagrody – Prezydenta m.st. Warszawy w czerwcu 2022, w ogólnopolskim konkursie ALUPROF, gdzie uzyskał nagrodę główną we wrześniu 2022 czy w konkursie PLGBC. Również na forum międzynarodowym na World Architecture Festival zdobył nominacje w kategoriach Architektura i Oświetlenie dzienne – rozstrzygnięcie nastąpi w grudniu br. podczas finału w Lizbonie, więc nie wiemy jeszcze, jaki będzie ostateczny efekt konfrontacji naszej propozycji budynku publicznego dla edukacji z innymi światowymi realizacjami. Niemniej niezależnie od liczby nagród jesteśmy z tej realizacji bardzo dumni – napawa ona każdego chęcią studiowania jeszcze raz, by pobyć w tych słonecznych, przestronnych pomieszczeniach, gdzie można uczyć się we współczesny sposób, we wspólnych debatach, z widokiem na zieleń i miasto.